A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

maltaría , nf Definizione malignidade, trassa po fàere male / èssere pienu de maltarias = prenu de malas trassas Sinonimi e contrari malesa, malíscia / arraghèscia, filistocu, iscúgia Frasi a su malignu si li legent in ambas pupias sas maltarias e malingannias.

maltariósu , agt, nm Definizione malitziosu, inganneri, chi o chie est totu maltarias Sinonimi e contrari imbusteri, ingabberi, inganniosu Etimo srd.

maltedhàre , vrb: ammartedhai, martedhae, martedhai, martedhare, martedhari Definizione trebballare a martedhu; istare a cropos giaendho ifadu, acropandho, iscudendho; èssere a tochedhos, portare su coro a atzàpidos / martedhai s'arràmini = triballare cun su puntu s'isterzu de ràmine pro li fàghere sas mustras; martedhae is matas = sinnalare sas àrbures de ndhe segare Sinonimi e contrari martzedhare, pichedhai Frasi su ferreri est martedhendi preparendi is ainas ◊ apu biu fadendu unu cardaxu e aintru ci fiant trinta arramanajus martedhendu e s'unu no s'intendiat cun s'àteru… 2. apo seradu su coro maltedhèndhemi in su petus ◊ s'anzone zughet su coro martedhendhe Etimo srd. Traduzioni Francese marteler Inglese to hammer Spagnolo martillear, martillar Italiano martellare Tedesco hämmern.

maltedhínzu , nm Sinonimi e contrari martedhadura, martedhonzu Etimo srd.

maltédhu , nm: maltzedhu, marcedhu, martedhu, martzedhu, matzedhu Definizione aina (prus che àteru de atzàrgiu) fata de un'orrugu piticu cun duas partes diferentes (una a conca, s'àtera cun d-un'atza atundhada o pinna), s'ogu in mesu po intrare una màniga curtza de pigare a una manu a iscúdere: is martedhos funt de diferentes genias segundhu chi serbint a su ferreri, a su mastruàscia, a su sabbateri, a su maistu de muru, a su picapedreri, a su cardareri o àteru Frasi so che a su ferru caldu tra s'incódina e su maltedhu ◊ su matzedhu est frimmu in s'incúdine ◊ a martzedhu, pala e picu li mintemis codhu Cognomi e Proverbi smb: Marceddu, Marteddu, Marzeddu, Mateddu Terminologia scientifica ans Etimo ltn. martellum Traduzioni Francese marteau Inglese hammer Spagnolo martillo Italiano martèllo Tedesco Hammer.

maltésu , agt, nm Definizione chi o chie est de sa bidha de Martis; chi pertocat s'ísula de Malta, chi o chie est de Malta Traduzioni Francese maltais Inglese maltese Spagnolo maltés Italiano maltése Tedesco maltesisch, Malteser.

maltiníca , agt Definizione nau de un'arratza de figu pitica chi benit a trigadiu Sinonimi e contrari martinedha*, martina.

maltiníca 1 , nf: martinica 1 Definizione orrugu de ogiastu grussitu de 65 cm., coment'e un'istanga po frenare su carru Sinonimi e contrari frenu, macànica, martingala Etimo itl. martinicca.

maltíriu , nm: martíriu Definizione sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos Sinonimi e contrari malturítziu Etimo itl. martirio.

màltis , nm: martis Definizione sa de duas dies de sa chida: no càmbiat de sing. a pl.: su martis, is martis / m. de agoa = s'úrtimu martis de crannovali (in friaxu); sa dí de martis mai = sa di'e no mai, própiu mai Frasi martis est s'úrtima dí de carnevali ◊ martis a linna a pala so andhau ◊ no si depiat tramudare su bestiàmene in martis e in chenàbara Cognomi e Proverbi smb: Martis Terminologia scientifica tpc Etimo ltn. Martis (dies) Traduzioni Francese mardi Inglese tuesday Spagnolo martes Italiano martedì Tedesco Dienstag.

maltítzu , nm: martitzu Definizione cosa tropu ammodhigada, impastada a modhe meda, o fintzes cosa pistada, fata modhe modhe po dha frigare a meighina Sinonimi e contrari madredhu, magullolla, marfadhu, martzudhu, morfodhu, morgodhu / caciarada Frasi su pane de fresa ifustu a tropu si faghet a unu martitzu ◊ a su late a supa menzus pane àrridu chi no tzichi, ca custu si faghet deretu a unu martitzu Traduzioni Francese bouillie Inglese swill Spagnolo papilla Italiano poltìglia Tedesco Brei, Breiumschlag.

maltoriàdu , agt: ammartoriau*, martoriadu Definizione chi est sufrindho o sacrificandho meda Sinonimi e contrari disartoriadu.

maltóriu , nm: martória, martóriu, martúriu Definizione prus che àteru si narat po sufrimentu mannu de maladia longa chi indebbilitat e betat a terra, po sa maladia etotu; fintzes sufrimentu chi si afrontat po un'ideale, po una fide: si narat puru po persona màrture / is martúrius = mamudinu, su sonu airadu chi faghent in crésia cun matracas e forrigajolas in chenàbura santa, e fintzas una de sas funtziones Sinonimi e contrari malturítziu, marturatzoni / màlturu Frasi isse sulleviat dogni martóriu 2. su cuntzetu sou no lu negat mancu pro su martúriu, antzis l'at a mannesa e ndhe dat prou 3. fit vetza e ammorgodhata, mesu martúria dae sos nérvios de sos grenucos chi no li reghiant prus ◊ Zesugristu at sanau unu martúriu chi li ant batiu in su letu 4. su mércuis santu alluenta tréixi candelas e is preris apalas de s'altari cantànt is martúrius: a dónnia salmu isturànt una candela Etimo ltn. marturium Traduzioni Francese affaiblissement, aveulissement Inglese chronic physical enfeeblement Spagnolo debilitamiento crónico Italiano infiacchiménto fìsico crònico Tedesco chronische Entkräftung.

maltràtu , agt, nm: malutratu, matratu Definizione prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare Sinonimi e contrari atrasatadu, ispitiu, issiminziu, istrimuzidu, mabagrabiu, stravaciau / matratamentu Frasi tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe 3. pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida Traduzioni Francese fané, mal en point, affaibli Inglese run down Spagnolo maltrecho Italiano sciupato, deperito Tedesco abgezehrt, heruntergekommen, beschädigt, verdorben.

màltru maístru

màltu , nm: maltzu 1, marsu, martu, martzu 2, massu 2, matzu 1 Definizione su de tres meses de s'annu, acabbandho s'ierru e intrandho su beranu / martzu, abba a tzatzu! Frasi balet plus s'orrosu de abrile e marsu chi no su carru chin totu su palassu ◊ is primas dies de martzu de su milli e noeghentos baranta tres Castedhu fiat una citade ferta: domos derrutas, mortos, gente chi si fuiat in is bidhas timendho is bombardamentos ◊ s'annu passau at própiu mera in ciú mesi de martzu Terminologia scientifica tpc Etimo ltn. Martius Traduzioni Francese mars Inglese March Spagnolo marzo Italiano marzo Tedesco März.

màltu 1 , nm: martu 1 Definizione cosa chi si ponet a impacu po calecuna fruschedha o àteru male (genia de impastu fatu cun abru de ou e farra murigaos impare), ceroto puru; cosa fata a improdhu, fintzes marcu druchesau de pistadura Sinonimi e contrari imbràstiu, maltitzu / impiastu, martutzu 1 Frasi ses totu issempiau: toca ca ti faeus unu martu! (L.Pisano) 3. mi aiat pregontadu de sos martos in cara e pregontadu puite fuo tzopu (S.Firinu) Etimo ctl. altmàrtec.

maltulínu , agt: martzulinu Definizione de martu, de su mese de martu (nau prus che àteru de sa Pasca candho arresurtat in custu mese) Sinonimi e contrari martale Etimo srd.

malturítziu , nm: malturizu, martirizu, marturítziu, marturizu Definizione sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos o àteru Sinonimi e contrari maltíriu Frasi pro nois ti ponzesti in marturizos coronadu de ispinas in sa rughe (F.A.Mannu)◊ fist sempre in pena e martirizos, malàida ◊ pompiandhe su Cristos cravau ant cumpresu su martirizu chi Isse picat iscontandhe sos pecaos chi fachimus Etimo srd. Traduzioni Francese martyre Inglese martyrdom Spagnolo martirio Italiano martìrio Tedesco Martyrium, Marter.

màlturu , nm, agt: màrtiru, màrture, màrturi, màrturu Definizione chie pommore de una fide, de un'ideale afrontat css. sacrifíciu, fintzes de dhue pònnere sa vida; malàidu a meda e tempus meda, malàidu chi no sanat (e mescamente chi dhi at calau paràlisi) Sinonimi e contrari màrtire, martúgliu / ammarturau, antzuladu, tuglidu 2. timu chi mi tochit a passai sa vida màturu, crocau in su letu ◊ Gesús andàt predichendu s'Evangéliu e sanendu is malàidus e is màrtirus (Ev)◊ in cussos ispidales a si ndh'intendhet boghes de màrtures!…◊ cussa fémina fiat màrtura in su letu Etimo ltn. martyr Traduzioni Francese martyr, affaibli, aveuli Inglese martyr, physically enervated, chronically sick Spagnolo mártir, afectado por una dolencia Italiano màrtire, infiacchito fisicaménte, malato crònico Tedesco Märtyrer, entkräftet, chronischer Kranker.