maltaría , nf Definizione malignidade, trassa po fàere male / èssere pienu de maltarias = prenu de malas trassas Sinonimi e contrari malesa, malíscia / arraghèscia, filistocu, iscúgia Frasi a su malignu si li legent in ambas pupias sas maltarias e malingannias.
maltariósu , agt, nm Definizione malitziosu, inganneri, chi o chie est totu maltarias Sinonimi e contrari imbusteri, ingabberi, inganniosu Etimo srd.
maltedhàre , vrb: ammartedhai,
martedhae,
martedhai,
martedhare,
martedhari Definizione
trebballare a martedhu; istare a cropos giaendho ifadu, acropandho, iscudendho; èssere a tochedhos, portare su coro a atzàpidos / martedhai s'arràmini = triballare cun su puntu s'isterzu de ràmine pro li fàghere sas mustras; martedhae is matas = sinnalare sas àrbures de ndhe segare
Sinonimi e contrari
martzedhare,
pichedhai
Frasi
su ferreri est martedhendi preparendi is ainas ◊ apu biu fadendu unu cardaxu e aintru ci fiant trinta arramanajus martedhendu e s'unu no s'intendiat cun s'àteru…
2.
apo seradu su coro maltedhèndhemi in su petus ◊ s'anzone zughet su coro martedhendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marteler
Inglese
to hammer
Spagnolo
martillear,
martillar
Italiano
martellare
Tedesco
hämmern.
maltedhínzu , nm Sinonimi e contrari martedhadura, martedhonzu Etimo srd.
maltédhu , nm: maltzedhu,
marcedhu,
martedhu,
martzedhu,
matzedhu Definizione
aina (prus che àteru de atzàrgiu) fata de un'orrugu piticu cun duas partes diferentes (una a conca, s'àtera cun d-un'atza atundhada o pinna), s'ogu in mesu po intrare una màniga curtza de pigare a una manu a iscúdere: is martedhos funt de diferentes genias segundhu chi serbint a su ferreri, a su mastruàscia, a su sabbateri, a su maistu de muru, a su picapedreri, a su cardareri o àteru
Frasi
so che a su ferru caldu tra s'incódina e su maltedhu ◊ su matzedhu est frimmu in s'incúdine ◊ a martzedhu, pala e picu li mintemis codhu
Cognomi e Proverbi
smb:
Marceddu, Marteddu, Marzeddu, Mateddu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
martellum
Traduzioni
Francese
marteau
Inglese
hammer
Spagnolo
martillo
Italiano
martèllo
Tedesco
Hammer.
maltésu , agt, nm Definizione
chi o chie est de sa bidha de Martis; chi pertocat s'ísula de Malta, chi o chie est de Malta
Traduzioni
Francese
maltais
Inglese
maltese
Spagnolo
maltés
Italiano
maltése
Tedesco
maltesisch,
Malteser.
maltiníca , agt Definizione nau de un'arratza de figu pitica chi benit a trigadiu Sinonimi e contrari martinedha*, martina.
maltiníca 1 , nf: martinica 1 Definizione orrugu de ogiastu grussitu de 65 cm., coment'e un'istanga po frenare su carru Sinonimi e contrari frenu, macànica, martingala Etimo itl. martinicca.
maltíriu , nm: martíriu Definizione sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos Sinonimi e contrari malturítziu Etimo itl. martirio.
màltis , nm: martis Definizione
sa de duas dies de sa chida: no càmbiat de sing. a pl.: su martis, is martis / m. de agoa = s'úrtimu martis de crannovali (in friaxu); sa dí de martis mai = sa di'e no mai, própiu mai
Frasi
martis est s'úrtima dí de carnevali ◊ martis a linna a pala so andhau ◊ no si depiat tramudare su bestiàmene in martis e in chenàbara
Cognomi e Proverbi
smb:
Martis
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
Martis (dies)
Traduzioni
Francese
mardi
Inglese
tuesday
Spagnolo
martes
Italiano
martedì
Tedesco
Dienstag.
maltítzu , nm: martitzu Definizione
cosa tropu ammodhigada, impastada a modhe meda, o fintzes cosa pistada, fata modhe modhe po dha frigare a meighina
Sinonimi e contrari
madredhu,
magullolla,
marfadhu,
martzudhu,
morfodhu,
morgodhu
/
caciarada
Frasi
su pane de fresa ifustu a tropu si faghet a unu martitzu ◊ a su late a supa menzus pane àrridu chi no tzichi, ca custu si faghet deretu a unu martitzu
Traduzioni
Francese
bouillie
Inglese
swill
Spagnolo
papilla
Italiano
poltìglia
Tedesco
Brei,
Breiumschlag.
maltoriàdu , agt: ammartoriau*, martoriadu Definizione chi est sufrindho o sacrificandho meda Sinonimi e contrari disartoriadu.
maltóriu , nm: martória,
martóriu,
martúriu Definizione
prus che àteru si narat po sufrimentu mannu de maladia longa chi indebbilitat e betat a terra, po sa maladia etotu; fintzes sufrimentu chi si afrontat po un'ideale, po una fide: si narat puru po persona màrture / is martúrius = mamudinu, su sonu airadu chi faghent in crésia cun matracas e forrigajolas in chenàbura santa, e fintzas una de sas funtziones
Sinonimi e contrari
malturítziu,
marturatzoni
/
màlturu
Frasi
isse sulleviat dogni martóriu
2.
su cuntzetu sou no lu negat mancu pro su martúriu, antzis l'at a mannesa e ndhe dat prou
3.
fit vetza e ammorgodhata, mesu martúria dae sos nérvios de sos grenucos chi no li reghiant prus ◊ Zesugristu at sanau unu martúriu chi li ant batiu in su letu
4.
su mércuis santu alluenta tréixi candelas e is preris apalas de s'altari cantànt is martúrius: a dónnia salmu isturànt una candela
Etimo
ltn.
marturium
Traduzioni
Francese
affaiblissement,
aveulissement
Inglese
chronic physical enfeeblement
Spagnolo
debilitamiento crónico
Italiano
infiacchiménto fìsico crònico
Tedesco
chronische Entkräftung.
maltràtu , agt, nm: malutratu,
matratu Definizione
prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare
Sinonimi e contrari
atrasatadu,
ispitiu,
issiminziu,
istrimuzidu,
mabagrabiu,
stravaciau
/
matratamentu
Frasi
tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe
3.
pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida
Traduzioni
Francese
fané,
mal en point,
affaibli
Inglese
run down
Spagnolo
maltrecho
Italiano
sciupato,
deperito
Tedesco
abgezehrt,
heruntergekommen,
beschädigt,
verdorben.
màltru maístru
màltu , nm: maltzu 1,
marsu,
martu,
martzu 2,
massu 2,
matzu 1 Definizione
su de tres meses de s'annu, acabbandho s'ierru e intrandho su beranu / martzu, abba a tzatzu!
Frasi
balet plus s'orrosu de abrile e marsu chi no su carru chin totu su palassu ◊ is primas dies de martzu de su milli e noeghentos baranta tres Castedhu fiat una citade ferta: domos derrutas, mortos, gente chi si fuiat in is bidhas timendho is bombardamentos ◊ s'annu passau at própiu mera in ciú mesi de martzu
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
Martius
Traduzioni
Francese
mars
Inglese
March
Spagnolo
marzo
Italiano
marzo
Tedesco
März.
màltu 1 , nm: martu 1 Definizione cosa chi si ponet a impacu po calecuna fruschedha o àteru male (genia de impastu fatu cun abru de ou e farra murigaos impare), ceroto puru; cosa fata a improdhu, fintzes marcu druchesau de pistadura Sinonimi e contrari imbràstiu, maltitzu / impiastu, martutzu 1 Frasi ses totu issempiau: toca ca ti faeus unu martu! (L.Pisano) 3. mi aiat pregontadu de sos martos in cara e pregontadu puite fuo tzopu (S.Firinu) Etimo ctl. altmàrtec.
maltulínu , agt: martzulinu Definizione de martu, de su mese de martu (nau prus che àteru de sa Pasca candho arresurtat in custu mese) Sinonimi e contrari martale Etimo srd.
malturítziu , nm: malturizu,
martirizu,
marturítziu,
marturizu Definizione
sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos o àteru
Sinonimi e contrari
maltíriu
Frasi
pro nois ti ponzesti in marturizos coronadu de ispinas in sa rughe (F.A.Mannu)◊ fist sempre in pena e martirizos, malàida ◊ pompiandhe su Cristos cravau ant cumpresu su martirizu chi Isse picat iscontandhe sos pecaos chi fachimus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
martyre
Inglese
martyrdom
Spagnolo
martirio
Italiano
martìrio
Tedesco
Martyrium,
Marter.
màlturu , nm, agt: màrtiru,
màrture,
màrturi,
màrturu Definizione
chie pommore de una fide, de un'ideale afrontat css. sacrifíciu, fintzes de dhue pònnere sa vida; malàidu a meda e tempus meda, malàidu chi no sanat (e mescamente chi dhi at calau paràlisi)
Sinonimi e contrari
màrtire,
martúgliu
/
ammarturau,
antzuladu,
tuglidu
2.
timu chi mi tochit a passai sa vida màturu, crocau in su letu ◊ Gesús andàt predichendu s'Evangéliu e sanendu is malàidus e is màrtirus (Ev)◊ in cussos ispidales a si ndh'intendhet boghes de màrtures!…◊ cussa fémina fiat màrtura in su letu
Etimo
ltn.
martyr
Traduzioni
Francese
martyr,
affaibli,
aveuli
Inglese
martyr,
physically enervated,
chronically sick
Spagnolo
mártir,
afectado por una dolencia
Italiano
màrtire,
infiacchito fisicaménte,
malato crònico
Tedesco
Märtyrer,
entkräftet,
chronischer Kranker.