colpàdu , pps, agt, nm: corpadu, corpau Definizione de colpare; guastu po calecuna maladia, nau mescamente de frutuàriu chi s'intostat e sicat in calecunu tretu de su pígiu de fora, a marcu, coment'e chi apat leau cropu; nau solu de ccn., chi no est tanti giustu de conca Sinonimi e contrari arropau, scutu / feltu, gastu 1 Modi di dire csn: corpadu a mortu = de ndhe mòrrere; corpadu dai sos mortos = tocadu, chi lu at curpidu carchi mortu, chi lu at tocadu zente morta; èssere corpadu a… (cragu, sèmene, machine, àteru) = chi bi ndhe ant postu tropu, tantu meda de nòghere 2. custa pira, ocannu, est totu corpada ◊ sa néspula de s'ortu meu est totu corpada, no bi ndh'at una bella ◊ de cantu ses colpadu ses ridículu! (Piras) 3. custu laore est corpadu a sèmene: tropu carcu e no bi faghet bonu! ◊ già che ndh'at colpados, legos e mandrones! Traduzioni Francese frappé, tavelé Inglese rotten Spagnolo golpeado, podrido Italiano colpito, guasto, ticchiolato Tedesco geschlagen, verdorben, fleckig.

maltràtu , agt, nm: malutratu, matratu Definizione prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare Sinonimi e contrari atrasatadu, ispitiu, issiminziu, istrimuzidu, mabagrabiu, stravaciau / matratamentu Frasi tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe 3. pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida Traduzioni Francese fané, mal en point, affaibli Inglese run down Spagnolo maltrecho Italiano sciupato, deperito Tedesco abgezehrt, heruntergekommen, beschädigt, verdorben.

màlu , agt, nm: mau 1 Definizione nau de gente, chi o chie est intregau a fàere male o est pentzandho a fàere male, dannu o istrobbu (a/c. si narat fintzes po giare prus fortza a unu foedhu chi inditat, cussu etotu, calidades malas: es. trapuleri mau, delincuenti malu); nau de cosa, chi no faet bene (o fintzes chi faet male a sa salude), chi no serbit, no est de giudu; sa parte guasta de css. cosa (e deosi fintzes arremu malàidu de sa carena), cosa chi andhat male o fintzes difícile, peleosa / min. maixedhu = malu meda; mauchedhu = unu pagu malu; su Malu = su dimóniu; f. a logos maba, màua, màgua / a./c. cun significau antifràsticu (e postu innanti de su nm.) bolet nàrrere bonu, bellu, es.: malu olivàriu che fato, inoghe, cun totu custos ozastros!… Sinonimi e contrari malésicu, maléstigu, malignu, malosu, malvadu / gherristu / guastu, malàdiu / male | ctr. bonu, líaru, sanu Modi di dire csn: fàghere cosa a mala gana = contras a sa gana, contras a sa volontade; èssere o fàghere a gana mala = tènniri ganas o fai bènniri sa ganas de bombitai; zúghere unu mermu malu = malàidu, cun carchi pecu; èssere malu a… (+ vrb. fàghere, bínchere, iscroxai, e gai) = èssere difítzile, inzotosu, dificurtosu, matanosu, trabballosu a… (fàghere, bínchere, iscroxai e gai), o fintzas (si est nadu de zente) chi no est tanti bellu o no est tanti de bona volontadi a fai una cosa; est malu de… = andhat male, faghet male, noghet, no cheret fatu a…; dare a su malu = pessare in su malu, supònnere una cosa mala, chi bi apat capitadu dannu; a malu tou = a dannu tou etotu, fendi mali a tui etotu, pro totu su mali chi ti ndi podit bènniri; leare a unu in malas = chentza delicadesa, a boghes, a briga; èssere in malas, a sa mala cun ccn. = èssiri a primma, a iscórriu de mancu si fuedhai; nàrrere o fàghere una cosa pro su malu = cun s'idea de ofèndhere; poesia o cantone in malu, in malas = posta pro nàrrere male de carchi cosa e de calicunu; fàghere a malu = fàghere cosas chi no andhant bene, no pònnere mente, fàghere dirbetos e gai; furriare una bestimenta a s'ala mala = pònniri sa parti de aintru, aundi si bit sa cosidura, a parti de foras /(a/c.: coment'e agt. no est sempre chi si ponet apustis de su nm.: es. a mala boza ◊ a gana maba ◊ su malu fàghere, su malu coro ◊ fàghere coro malu ◊ èssiri mala pedhi ◊ èssiri pedhi mala) Frasi ses peus de una craba cun s'istintu de fai cosa maba! ◊ est ómine malu, cussu! ◊ sa prus cosa fàtzile est a bènnere malu ◊ no est pro su malu si apo mancadu! ◊ su malu las pessat totu pro fàghere male! ◊ at perdonadu sa muzere morta ma no su malu chi ndhe at su samben derramadu 2. su malu frúndhilu: su chi est bonu cóllilu ◊ tocat a connòsciri su malu acuau ◊ su malu de sa becesa est ca ti fait arregordai sa giovania 3. zughet unu pódhighe malu, comente li at puntu un'ispina ◊ no bastaiat chi fit, at tentu corpu própiu a s'ogru malu! ◊ in su spirali ndi dhi ant segau sa camba mala ◊ cun sa manu mala si est dépiu prestai a portai àcua po istudai su fogu! 4. custa est cosa mala a fàghere, inzotosa meda ◊ inoghe est malu a ndhe agatare cosa gai ◊ cussu est malu a cuntentare ca est mendheosu ◊ so malu a mòere dae domo, no mi piaghet su ziru ◊ balla ca est malu a dòrchere cussu cristianu! ◊ cussu est istrambecu e malu a cumbati 5. tira, tira, su bentu, ca partit su vapori… malu est a ponni amori ca est celiamentu! ◊ narant sos mannos chi est malu de si aggrundhare suta de sa figu ◊ mi parit mau a dhu arrefudai ◊ est malu a si che bogare pizu de bestimenta si su tempus no est assentadu in caentu 6. isse mancu intendhindhe gai bi at dadu a su malu ◊ no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ su malu est a triballare in montes lendhe bentu e abba, o velenu in fràbbica! ◊ deo in malu no bi apo pessau ◊ si abbàidant apare cun sa cara chei sa tela, pessendhe a su malu ◊ Zizi non bi fit ghirau e sos suos fint iscrétios e pessandhe in su malu ◊ fiza tua no est prinza: aus fatu tropu impresse a pentzare a su malu! 7. no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ si lu leas in bonas ti ponet mente, ma in malas no ndhe faghes ne crau e ne tzou de cussu pisedhu! ◊ nos ant lassadu a malu nostru e amus pérdidu! Cognomi e Proverbi smb: Malu / prb: fuedhu mau mancu in brulla! Etimo ltn. malus Traduzioni Francese méchant, mauvais, délinquant, impie, pervers, inutilisable, nuisible, nocif Inglese wicked, out of order, harmful Spagnolo malo Italiano cattivo, émpio, pervèrso, delinquènte, violènto, guasto, inservìbile, dannóso Tedesco böse, Verbrecher, verdorben, faul, unbrauchbar, Fäule, schädlich.

mantzàdu , pps, agt: mantzau Definizione de mantzare; chi est coment'e brutu de malesa e (nau de frutu) guastu de maladia, de greme, puntura de bobboi, chi tenet neghe, portat mància; nau de ccn., fintzes chi est malu de sentidos e de fatas, chi est intregau a fàere male Sinonimi e contrari demmu, neciadu | ctr. líaru, sanu 2. zughes sas dentes mantzadas ◊ cust'àrbure est mantzada in su truncu ◊ e chie at a èssere su comporadore chi si che leat sa robba mantzada?! (C.Buttu) 3. de cantu zente so istau in mesu sendhe chi fui netu e no mantzau!… Traduzioni Francese véreux (fruit), taré, toqué (individu), carié (dent) Inglese carious, maggoty Spagnolo picado Italiano bacato, cariato Tedesco angefault, verdorben.

neciàdu , pps, agt: nenciadu Definizione de neciare; nau de gente o de cosas prantadas e frutos, chi portat nècias, màncias, guastu, neghe; nau de sa manera de fàere, chi est guasta de sa disonestade / cari nenciada = (nau de fémina príngia) chi portat sa faci coment'e ammarciada, a màncias Sinonimi e contrari demadu, fràzigu, machinzadu, manciau, néciu, nitziadu, tacadu, tunconidu / currúmpidu, malu | ctr. líaru, sanu / bonu 2. su mese de martu si che leat sos neciados ◊ sa pira est neciada ◊ zuto una dente neciada 3. de s'ànima cuamus sos ispijos chi rifletint su moribbundhu onore neciadu de vilesa e de rancore (A.Porcheddu) Traduzioni Francese blet, carié, corrompu Inglese rotten Spagnolo pasado, picado, corrupto Italiano mézzo, cariato, corrótto Tedesco verfault, verdorben, verworfen.

passàdu , pps, agt, nm: passau Definizione de passare; chi no est prus de como, chi como no dhu’est prus, no si agatat: nau de cosas de papare, chi funt tropu lómpias (frutos) e no tanti bonas, fintzes iscadias (nau de meighinas o àteru chi si che podet passare de no èssere prus bonu); coment'e nm., cosa de àteros tempos, de su tempus innanti de como e mescamente su tempus etotu innanti de como; forma de su vrb. chi inditat tempus innanti de su mamentu chi si foedhat, distintu in duas genias chi inditant una nudh'àteru si no passau (apo fatu, ses andhadu, est torrau, at fuedhau; su pps. giaet solu s'idea de passau, ma si podet nàrrere fintzes po tempus benidore e mescamente s'impreat paris cun is bvrb de èssere e àere), s'àtera inditat unu tempus prus passau a cunfrontu de un'àteru passau puru (aia fatu a candho ses bénnidu tue ◊ fis andhadu tue ca depiat ghirare isse ◊ a s'ora chi tui ti ndi ses pesau babbu tuu fiat giai torrau ◊ iat fuedhau innantis cussu e apustis eus fuedhau nosu): custa segundha genia podet – coment’e forma vrbl. – inditare bisóngiu chi podet èssere de su presente e fintzes de su benidore (a babbu tou li cheriat nessi telefonadu, nessi cras, pro li dare a ischire custa cosa! ◊ custu li cheriat nadu como, no tandho! ◊ tambene si cussu focu ti aiat pótiu caentare su coro!)/ passadu sas bàtoro, passadu sas deghe, passadu mesudie = apustis de is cuatru, de is dexi, de mesadí Sinonimi e contrari andhau, barigadu, colau, transiu / irfatu | ctr. benidore Frasi mi ch'est passada sa die chentza fàghere cosa de zudu ◊ passada sa giaga de su cunzadu, intraiamus in d-unu campu mannu 2. no est ora passada ◊ funt giai is ses e mesu passaras ◊ ch'est mesudie passadu ◊ no fit no fit debbadas custas notes passadas de s'istria su càntigu orrorosu (P.Mossa)◊ sortiaus inie a ballare finas a sas duas passadas de sa note 3. su passadu no torrat prus 4. custa pira, mela, est passada Cognomi e Proverbi prb: àcua passara non tirat mulinu Traduzioni Francese passé Inglese past, faded Spagnolo pasado Italiano passato, scaduto Tedesco vergangen, vorbei, verdorben, faulig, Vergangenheit.

«« Cerca di nuovo