R, r , nf: (erra) Definition sa de séighi líteras de s'alfabbeto si ponet po una genia de sonu chi si faet coment'e faendho ballare o trèmere sa punta de sa limba in su chelu de sa buca unu pagu ainnanti ma apalas de is dentes in is síntzias de pitzu; aintru de foedhu si ponet a sola po sonu curtzu o débbile, monovibbrante, / r/ (comente si narat in amore, cara, carira, colore, fora, fura, giru, lara, loru, mere, mura, nura, ora, oro, para, pira, soru, tira, ura), e a dópiu po sonu polivibbrante, longu o forte, /rr/ (coment'e in arriri, arriu, arrodare, berre, birra, corru, forru, gherra, lorra, marra, murru, orrosa, perra, porru, serra, surra, terra, turra, urrei). Candho si agatat in finitia de foedhu (agiummai solu in verbos infinios incurtzaos) e segundhu is àteros sonos chi atóbiat, a bortas in sa pronúncia si fúrriat a un'àteru sonu (es. fagher contu = nr. faghescóntu, bator sonnidos = batossonnídos, bator tinteris = batostintéris, e méngius a iscríere is foedhos intreos: fàghere, bàtoro); a bortas su sonu chi naraus cun /r/ est cambiamentu de àteru sonu (nr. duorbètzos, irdòmos, irgutònes, duormòntes = duos betzos, is domos, is gutones, duos montes; sarómu = sa domu): candho faet deosi est sèmpere méngius a iscríere su foedhu cun firmesa de iscritura, chentza custos cambiamentos de pronúncia. Candho unu foedhu chi cumènciat cun /r/ si pronúnciat a solu, sa /r/ de cuménciu si narat forte: raju, rana, rena, riu, rosa, rughe = nr. rraju, rrana, rrena, rriu, rrosa, rrughe (ma apustis de vocale su raju, sa rana, sa rosa, sa rena, su riu, sa rughe = nr. suràju, saràna, sarèna, suríu, saròsa, sarúghe). Aintru de foedhu, a logos sa /r/ benit de su cambiamentu de àteros sonos débbiles: borai de bolai, carai de calai, frari de fradi, mera de meda (e deosi s'iscriet puru ca aintru de foedhu faet is variantes de una foedhada). In giometria, sa r. est símbulu de su ràgiu (sa metade de su diàmetru de unu cricu).
ràba , nf: arraba,
rapa,
rava Definition
genia de erba chi si prantat po birdura de papare, s'arraighina grussa (unu tretu) chi faet
Idioms
csn:
conca de r. = (nadu a menisprésiu) tontu; no importat una r. = nudha
Sentences
si si pistat sa raba fata a fitas, no ti seras chi raba fit innanti e raba s'istat?
2.
l'importat una raba de leges e de pabas, de iscomuniones e vicàrios!
Scientific Terminology
rbzc, Brassica rapa
Etymon
ltn.
rapa
Translations
French
rave,
navet
English
turnpip
Spanish
naba
Italian
rapa
German
Feldrübe,
Rübe,
Dummkopf.
rabanàda , nf Definition su rabanare Synonyms e antonyms arrebbentu, cadha, cària, istrabatzu, mugna, pelea Etymon srd.
rabanàre , vrb Definition
pigare pelea, múngia manna, trebballare meda
Synonyms e antonyms
frustatzare,
isballare,
istrabatzare,
peleare,
stravaciai
Sentences
già rabanat pagu cussu póveru cristianu!…
Etymon
itl.
arrapinarsi
Translations
French
se fatiguer
English
to overwork oneself
Spanish
agotar,
matarse
Italian
strapazzarsi
German
sich strapazieren.
rabanèlla , nf, nm: arravanella,
ravanella,
ravanellu Definition
un'erba de ortu chi faet su primu tretu de s'arraighina grussa, tundhita, ma segundhu sa calidade ingrussat totu s'arraighina, est totu orrúbia a fora o fintzes in parte orrúbia e in parte bianca, de sabore chi ispirtit a bortas fintzes meda
Synonyms e antonyms
alicarja,
arraiga,
arraíxini,
arrovonellu,
raighinarza
Scientific Terminology
rbzc, Raphanus sativus
Etymon
itl.
Translations
French
radis
English
radish
Spanish
rábano
Italian
ravanèllo
German
Radieschen.
rabàtu , nm: arrabatu* Definition su arregòllere sa cosa; sa cosa ingorta, prus che àteru linnighedha.
rabatzòne, rabatzòni , nm Definition
fundhu de bide (mescamente andhau male, sicau)
Synonyms e antonyms
cocina,
truigu
Sentences
pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone
Etymon
ctl.
rabassó
Translations
French
cep de vigne
English
vine stump
Spanish
cepa de vid
Italian
céppo di vite
German
Rebenstamm.
rabbàrbaru , nm: rebbàrbaru Definition
genia de linna de sa Cina chi s'impreat po fàere bufóngiu marigosu, bonu ca agiudat a digirire
Synonyms e antonyms
cdh.,
ttrs. rabbàlbaru
Scientific Terminology
rbc, rheum rhabarbarum
Etymon
itl.
Translations
French
rhubarbe
English
rhubarb
Spanish
ruibarbo
Italian
rabàrbaro
German
Rhabarber.
rabbiète , agt: arrabbiete* Definition chi tenet su naturale de si arrennegare Synonyms e antonyms airósigu, arrabbiaditu, arrennegaditu, inchietosu, sutzuliu, tràchidhu, tzacosu Sentences benzo a t'infadare si podes agatare unu catedhu rabbiete mancari minoredhu chi sa domo mi potat vizilare (A.Casula).
rabbò , nm Definition genia de prana curtza ma arta Scientific Terminology ans Etymon itl.p rabot.
rabicànu , agt Definition ispétzia de manta de cuadhu tra biancu e baju.
ràbidu , agt: ràpidu,
rípidu Definition
nau de logu o de cosa po sa posidura, chi est in calada meda a una bandha
Synonyms e antonyms
arratu,
fichidu,
isteremadu
| ctr.
paris,
sétidu
Idioms
csn:
una roca ràpida = una roca ficada, istrantaxa; trempa r. = costa de monte in betada meda, azummai ritza
Sentences
bi aiat zente arestada peri sos montes piús ràbidos e pedrosos ◊ unu crastu ndh'est faladu rodhulendhe in sa ràbida costera ◊ custos surcos sunt ràbidos e abba no ndhe lis abbarrat
Translations
French
raide
English
steep
Spanish
escarpado,
empinado
Italian
rìpido
German
steil.
rabiósu , agt: arrabbiosu*, raviosu Synonyms e antonyms febosu, felorosu, ragiosu.
rabisàli , avb: arrabisali, rebisale, repisale, ribisale, ripissale Definition a r. = mesu saliu, in sale, cun sale, nau de unos cantu papares (fae, arrescotu e àteru) Synonyms e antonyms ttrs. ribisari Sentences azis tropu su fàmine sufridu pro dare a fizos bostros fae a ribisale ◊ già fit che deo sa chida passada, sempre a foltza de fae a ribisale!…
ràca , nf Definition its / a raca = aira, a meda, in abbundhàntzia Sentences sas racas lughent in sa frisca terra e buscos niedhos mirant sa fatiga de s'aradore.
ràca 1 , nf: acra* Definition su sorrogu chi s'intendhet de unu morindho.
racàda , nf: arracada*, racara, recada, recala Definition genia de prendha (de oro, prata, coradhu, de àteru) fata po apicare in origas Synonyms e antonyms aricina, arra, loritzina, nabras, nàcara, pendhulica Scientific Terminology prd.
racàle , nm Synonyms e antonyms arracadas, oritzinas Sentences sos budrones sunt pendhendhe che racales.
racàra racàda
rachitísmu , nm Definition maladia a is ossos, chi creschent débbiles e pagu Scientific Terminology mld.