mih! , iscl Definition
mira!, mirai!: foedhu chi si narat coment'e avisandho, ammeletzandho, o fintzes solu po fàere giare atentzione, giare prus fortza a su chi si narat (a/c. cun nm. de persona e prn. arrechedit sèmpere sa prep. a; cun su prn. ndhe arresurtat méngius a dhu pònnere totu a unu e chentza sa /h/, mindhe, impreau solu in cuménciu de fràsia o coment'e arresposta)
Synonyms e antonyms
bih!,
lah!
Sentences
mih chi ti potzat bèniri a conca de fai travessuras!…◊ mih!, mih!, benindhe sunt! ◊ mindhe un'àteru, de flúmene! ◊ – E pane? – Mindhe, mih! ◊ mih no fetas gai, ca andhat male! ◊ mih chi mi la pagas, si faghes cussa!…◊ ah, mih, si fit a fàghere meu za faghia goi! ◊ mih a babbu, mih! ◊ mih a Gavinu, mih, torrendhe! ◊ mih a isse, mih! ◊ mih a tie: epuru ti piaghet sa cosa bella!
2.
e bonu, mih, chi no est custu casu!…◊ e mannu, mih, chi no ch'est fatu!…◊ e acontzadu, mih, chi no ses e bene: ite bi acontzas chi est de fuliare?!
Etymon
srd.
Translations
French
regarde!,
gare à toi!
English
look!
Spanish
¡mira!
Italian
guarda!
German
sieh mal an!.
miminíta , nf Definition
erba de agúgias, de agullas, de puntzas, aguzas de santu Giuanne, genia de erba chi bogat unu frore chi candho iscutulat sa fògia abbarrat puntudu paret unu ciou
Synonyms e antonyms
arrelògius,
elbavulcheta,
frochitedhas,
mammaita
Sentences
miminitedha, miminitedha, fai fai sa coitedha, miminita, miminita fai fai sa coita!
Scientific Terminology
rba, Erodium cicutarium
Translations
French
herbe à aiguilles
English
stork's-bill
Spanish
alfiler
Italian
èrba cicutària
German
Reiherschnabel.
mixurída , nf: musciuira,
musciuria,
musciurida,
mussulira Definition
unu cardu chi abbarrat bàsciu bàsciu: cun s'arraighina si faet una genia de gomma apicigosa (su biscu) po cassare pigiones e fintzes po meighina; sa cranciofedha chi faet, giai a paris de terra
Synonyms e antonyms
bardugabidhu,
musciuríglia*
Sentences
frori de musciuria chi bolat in su tempus
Scientific Terminology
rba, Carlina gummifera
Translations
French
chardon à glu
English
stemless
Spanish
cardo de liga,
ajonjera
Italian
masticógna,
atràttile
German
eine gummihaltige Eberwurz.
mocílla , nf: mucíglia,
mucíllia,
muncíglia,
muncilla,
murcíglia,
muscíglia,
muscilla,
mutzíglia Definition
ispétzia de zainedhu, istrégiu de pedhe (ma prus che àteru de lana téssia, de furesu) chi si ponet apalas bestia in codhos (cun is corrias o tirellas) po pigare arrecatu a sartu; busciaca manna, larga, acapiada in chintzu ananti, chi portant is féminas po arregòllere olia
Synonyms e antonyms
panatiera,
tasca,
taschedha
Sentences
andendi a sartu, portàt sa marra a codhu e sa muncíglia in pabas ◊ torrant a sa famíllia allirga, ispedhiosa, cun libba e mesa de cosa in fundu a sa mucíllia (L.Cocco)◊ ci seus essius a cambaradas cun d-una muscilla de pani
2.
mamma in d-unu sinnu est a mutzíglia piena acogliendhe olia suta de s'àrbure
Etymon
ctl.
motxilla
Translations
French
musette,
sac à dos
English
haversack
Spanish
mochila
Italian
tascapane,
zàino
German
Schäfertasche,
Rucksack.
molinète, molinèto, molinètu , nm: molinitu,
mulinete Definition
genia de molinu a manu o a elétricu, pitichedhu, mescamente po mòlere cafè aturrau o fintzes àteru; in is errios mescamente, tretu ue s'abba girat forte a moliadura e si che dh'ingurtit su fundhu, fintzes bentu chi si movet a molinadura / molinetu de tancadura = ue s'intrat sa crae, segundhu sos friscos
Synonyms e antonyms
maghinedhu,
moledha,
molinedhu,
molixedha
Sentences
si in s'ora ias pigau su molinetu e ias móliu su cafei ias fatu mellus!
2.
cussu tretu de su riu est perigulosu ca s'abba faghet a molinete ◊ ite podet fàchere una foza contra a sos mulinetes de sas traschias?! ◊ su lavandinu za falat, faghet fintzas a mulinete ◊ sos molinetes in s’aera cardiada bulionant e ndhe irraighinant totu dae su terrinu
Etymon
srd.
Translations
French
moulin à café,
mixeur,
mixer
English
coffe-grinder,
blender
Spanish
molinillo de café,
licuadora
Italian
macinacaffè,
frullatóre
German
Kaffeemühle,
Mixer.
mórica , nf, nm: moriga,
móriga,
mórigu 1,
múrica,
múriga,
múrigu Definition
màniga de linna intrada in d-una mesa luna de linna etotu, lada (paret una marra), po murigare su cagiau faendho su casu, o po ndhe bogare sa farra de su lacu de sa mola: sa móriga de is maistos de muru est de ferru, unu pagu acancarronada e a màniga meda prus longa e grussa e s'imperat po fàere s'impastu (pruschetotu de crachina), cussa de su pastore podet portare sa parte chi s'intrat a su cagiau totu a puntas (serbit solu po murigare, faendho su casu)
Synonyms e antonyms
búlia 1,
muricadore,
pilisa,
tiravarra
Sentences
su pastore giagat su late e daghi morit l'isfiorit chin sa múriga ◊ po fai sa farra serbint su sedatzadori, su sedatzu, sa móriga, is turras
Scientific Terminology
ans
Etymon
srd.
Translations
French
cuillère à pot
English
stirrer
Spanish
cucharón
Italian
mestatóio
German
Rührlöffel.
mortalidàde, mortalidàdi , nf: mortilidade Definition
morte de gente o de animales a meda po maladia mala
Synonyms e antonyms
moltaza,
murtina,
santacida
Sentences
mortilidade, gherra e caristia: a sos ses annos cussa fit s'iscola…◊ sa mortilidade un'annu at ispérdidu sos porcos
Etymon
itl.
mortalità
Translations
French
grande mortalité (due à une épidémie)
English
murrain,
epidemic
Spanish
mortandad
Italian
morìa
German
Massensterben.
mòta 1 , nf: muta 1 Definition
parte de unu pagamentu / pagai a motas = a ratas, a mutas
Synonyms e antonyms
palte,
partzida,
porrata,
tanda
Sentences
nos chircant sa muta de chimbe annos: naramus chi sunt pagados e no benimus crétidos ca no tenimus retzivu
Etymon
ctl.
mota
Translations
French
versement,
acompte,
mensualité (o versement mensuel o échéance mensuelle),
à tempérament (a rate)
English
instalment
Spanish
plazo
Italian
rata
German
Rate.
murrúda 1 , nf Definition
genia de pische nau deosi po su murru: assimbígiat a s'isparedha o sàragu, portat ispertiadas largas a istúturu, de colore diferente, in is costaos, e innanti est fémina ma apustis essit mascu
Scientific Terminology
psc, puntazzo puntazzo
Translations
French
sar à museau pointu
English
charax (fish)
Spanish
sargo picudo
Italian
càrace a muso acuto
German
Fisch,
der zu der Meerbrassen Familie gehört.
murrúdu , agt Definition
nau de ccn., chi portat is murros chi essint meda, is lavras grussas
Synonyms e antonyms
bruncudu
Etymon
srd.
Translations
French
qui a les lèvres épaisses
English
muzzled
Spanish
morrudo
Italian
ceffuto
German
vorspringende Lippen habend.
musciuríglia, musciurílla , nf: mussurilla Definition
una genia de cardu chi faet bàsciu bàsciu; sa cranciofedha chi faet, a paris de terra
Synonyms e antonyms
bardugabidhu,
mixurida,
musciníllia
Sentences
cussus serragus de terra orrúbia mai araus fuant impannaus totu de musciuríglia
Scientific Terminology
rba, Carlina gummifera
Etymon
ctl.
muxera de guilla
Translations
French
chardon à glu
English
stemless atractylis
Spanish
cardo de liga,
ajonjera
Italian
masticógna
German
eine gummihaltige Eberwurz.
nabratzólu , agt Definition
nau de unos cantu animales (crabas, brebès, pudhas), chi portant nabras, nàidis
Synonyms e antonyms
nabrau
Sentences
sos pecos fint mútricos, nabratzolos e biancos nidos
Translations
French
qui a des barbillons
English
wattled
Spanish
con carúncula
Italian
che porta téttole,
bargìgli
German
manche Tiere mit Lappen.
nobantína , nf Definition
unu tanti a giru de noranta, ccn. de prus, ccn. de mancu
Etymon
itl.
Translations
French
à peu près quatre-vingt-dix
English
about ninety
Spanish
unos noventa
Italian
novantina
German
etwa neunzig.
ociànu , agt: ocrianu,
oghianu 1,
ogianu,
ogranu,
ogrianu 1,
ojanu,
oxanu Definition
nau de ccn., chi ponet ogu a sa cosa de is àteros e no si cuntentat de su chi si dhi giaent, de su suo, chi dhi paret pagu o peus; nau de cosa, chi est bella a dha bíere, chi cuntentat s'ogu
Synonyms e antonyms
abbramiu,
betiosu,
oghimannu
/
ocione,
ojosu
/
cdh. ugianu
Sentences
ojanu comente fit, si at costoidu su pane pro si lu manigare isse solu ◊ faghe bene sas partes, già l'ischis chi isse est ogrianu! ◊ cussu est ogrianu: ndhe li dias pagu o meda, ti narat chi est pagu! ◊ su prus oghianu tzérriat poita sa prus manna fita ndi bolit pigai (Lai)
2.
est pruna madura e oghiana ◊ bollu cudhu préssiu, ca est prus oghianu
Surnames and Proverbs
smb:
Oggianu, Oggiano, Otgianu, Otgiano
/
prb:
su malu partire faghet sa zente ojana
Scientific Terminology
ntl
Etymon
srd.
Translations
French
difficile à contenter,
goulu
English
greedy
Spanish
descontentadizo
Italian
incontentàbile,
ingórdo
German
unersättlich,
gierig.
oghimànnu , agt: ojimannu Synonyms e antonyms
ocianu
Etymon
srd.
Translations
French
difficile à contenter
English
insatiable
Spanish
descontentadizo
Italian
incontentàbile
German
ungenügsam,
unersättlich.
òros , nm pl: òrus Definition
unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros
Sentences
apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
carreau dans les cartes à jouer
English
denari (the italian suit card corresponding to diamonds)
Spanish
oros (palo de la baraja)
Italian
danari
German
Schelle,
Karo.
órriu 1 , nm: úrriu Definition
cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda
Synonyms e antonyms
cadinu,
granale,
lóscia
Sentences
su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas
Scientific Terminology
stz
Translations
French
gros panier cylindrique à provisions
English
cylindrical basket of interlaced canes to keep grain
Spanish
hórreo
Italian
granàio cilìndrico di canna intrecciata
German
Strohkorb für den Weizen
oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definition
fàere o essire iscuru, note, iscurigare
Synonyms e antonyms
iscurèssere,
oscuressire,
iscorigai
| ctr.
abbrèschere
Sentences
altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe
Etymon
spn.
Translations
French
faire nuit,
quand la nuit commence à tomber
English
to darken
Spanish
obscurecer,
anochecer
Italian
oscurare,
farsi bùio
German
dunkeln,
dunkel werden.
palaborcédhu, palabrocédhu, palabrochédhu , avb: palaporcedhu Definition
a p. = pigau (prus che àteru pipiu) a codhirone, betau in palas de un'àteru cun is bratzos poderaos a tzugu e cun is cambas in fiancos a tretu de chintzu a dhas poderare su mannu chi portat su piticu deosi
Synonyms e antonyms
cadhigarone,
cocolloi,
codhedhu,
codhicorona,
codhubalone
Sentences
is buratinus s'iant atuau a Pinóchiu a palaporcedhu
Etymon
srd.
Translations
French
à califourchon
English
astride
Spanish
a horcajadas
Italian
a cavalcióni
German
rittlings.
palamída, palamíra , nf Definition
genia de pische mannu, longu agiummai de metro, chi faet meda in su Mediterràniu: de bisura assimbígiat a su písaru o cavàglia
Scientific Terminology
psc, sarda sarda
Etymon
ctl.
palamida
Translations
French
bonite à dos rayé,
pélamide
English
atlantic bonito
Spanish
bonito
Italian
palàmia
German
Pelamide,
atlantischer Bonito.