Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

feridòre, feridòri , agt, nm Definition chi o chie at fertu a ccn., nau prus che àteru de cosas graves, mannas Etymon srd. Translations French celui qui a blessé English wounder Spanish heridor Italian feritóre German verletzend, Verletzer.

fermesílicu , nm: fermisílicu Definition su greme chi faet sa seda Synonyms e antonyms sílicu Scientific Terminology crp, bombyx mori Translations French ver à soie English silkworm Spanish gusano de seda Italian baco da séta German Seidenraupe, Seidenwurm.

ferrítu , nm Definition orrugu de ferru piticu, fine; agu de mígia, genia de aina, de ferru o àteru metallu, longhitu e fine, a punta, po fàere tessíngiu a manu (ferritu de fai mígias) Synonyms e antonyms busa, busoni Idioms csn: fàghere in ferritos = triballare, tèssere sa lana a ferritos (pro fàghere peuncos, gorfos e gai); macarrones de ferritu = fatos a busa, longhitos, fines e istampaos a zisa de canna 3. titia chi tenzo fritu, no lu poto baliare… macarrones de ferritu ndhe cherio manigare! Scientific Terminology ans Etymon srd. Translations French aiguille à tricoter English tip, spindle Spanish aguja de media Italian ferrétto German kleines Eisen, Stricknadel, Häkelnadel.

fía , nf: fiba, fila 1, fira Definition genia de ispaitu forte finivini po cosire orrobba / soga de f. = cabu de filu Synonyms e antonyms filu Sentences lah, custa est fia forti po cosiri! ◊ candu torru mi ammostas totu sa fiba chi as annuau ◊ cussu bendiat de totu: zigarrus, tabbacu, agus, fila po cosiri cunserva e pasta… Scientific Terminology trp Translations French fil à coudre English sewing thread Spanish hilo para coser Italian filo da cucire German Zwirn.

filadòra , nf Definition fémina chi ischit a filare, màchina chi filat, de filare Synonyms e antonyms filangiana Scientific Terminology prf Etymon srd. Translations French machine à filer English spinner Spanish máquina hiladora Italian filatrice German Spinnerin.

follaorigúda , nf Definition genia de erba nada de pipas o pilledha de pastori po sa forma de su frore (a bisura de tubbitu a ispertiadas cun sa punta incrubada a cugutu, e origa de lèpuri po sa forma de sa fògia: unu e àtera essint de paris terra Synonyms e antonyms catedhina 1, uricredha Scientific Terminology rba, Arisarum vulgare Etymon srd. Translations French gouet à capuchon English friar's cowl Spanish candilillos, frailillos Italian arisaro German gemeiner Krummstab.

forchídha , nf: fortzidha, frochidha, frocidha, frucidha, fulchidha, fulcidha, furchidha, furcidha, fuschidha Definition css. cosa chi, totu a unu fintzes a unu tretu, s’ispartzit poscas in duos faendho un'àngulu pagu apertu (30°/45°): si narat fintzes de bàculu po si agguantare camminandho; in is carros, cambu de linna grussu a duos corros prantau acanta a ue s'iscala est totu a unu, a cara a sa punta, cun lóriga po dhue passare is funes e a dónnia modu po pòdere méngius assentare su càrrigu (prus che àteru linna a naes longas); nae a frochidha chi si ponet in pitzu de is oros de su cadhàrgiu faendho casu po cicire is discos; aina a duos corros po pigare fenu, lòmboros de malesa (es. orruo), o fintzes cambu piticu frochidhau po arregòllere castàngia cun s’ischissone Synonyms e antonyms frochidhadura / casarile / forchidhone, frocedha, frucàrgia / corros Idioms csn: frochidhas de ’ia = forchidhaduras de caminu, tretu aundi unu mòri o un'istrada si pratzit in duus; f. de cunzare = tupisone, berrisone chi si ponet a serrare un'àidu Sentences a fàghere su tirolàsticu bi cheret una forchidha 2. un'istichida de frucidha de ferru a ibbidhiadura!… 3. dhi at nau "Conca de begu", chi est unu fuedhu sciambrecu po nai ca portat frocidhas Scientific Terminology ans Etymon ltn. furcilla Translations French fourche, fourche à foin English fork (hay), hayloft Spanish horquilla, lanza Italian forcèlla, fórca fienàia, fórcola German Gabel.

fraghíssa , nf: praghissa Definition fémina chi at pérdiu su fedu Translations French femme qui a avorté English woman who has had a miscarriage Spanish malparida Italian dònna che ha abortito German Frau, die einen Abort hatte.

fràntu , pps, agt Definition de frànghere; chi est a una parte, cuau, chistiu, chi no si agatat inue si passat o si podet bíere Synonyms e antonyms fràndhiu, transiu / bàrigu, crancosu Sentences Nanni aiat frantu su logu e aiat aprontadu unu crocadolzu po s'istranzu (G.B.Serra)◊ nonnu si fit frantu dae sa parte piús manna de sos corpos 2. sos chi naro deo intro una pischina imberghendhe sa luna no bi afogant ca che pisches de vàglia restant frantos (P.Giudice Marras)◊ bidindhe custos ojos in piantu s'est che fiuda frisca remunida intro su coro meu in logu frantu ◊ sos pastores faghiant su cuile in tretu frantu Translations French écarté, à l'écart English secluded Spanish apartado Italian appartato German weggerückt, entlegen.

frisadòri , nm Definition ferru de frisai, genia de aina po allorighitare is pilos Synonyms e antonyms arrulladori Translations French fer à friser English curling-tongs Spanish tenacillas Italian arricciacapélli German Lockenformer, Frisierstab, Brennschere.

friscàdu , pps, agt: frischiau Definition de friscare; frisciadu, chi est serrau a friscu, a crae Synonyms e antonyms frilciadu, serradu | ctr. abbeltu Idioms csn: terra friscada = tropu tosta, mala a triballare; aeras friscadas = chi no sunt postas in abba, chi no bi cheret pròere; mudu che càssia friscada = chi no iscóbiat nudha 2. s'apusentu est frisciadu a giae Translations French fermé à clef English locked Spanish cerrado con llave, atrancado Italian chiuso a chiave German verschlossen.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definition serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Synonyms e antonyms acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Sentences fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Translations French fermer à clef English to lock Spanish cerrar con llave Italian chiùdere a chiave German verschließen, zuschließen.

frochèta , nf Definition aguxi, orrugu de cosa fine addopiau in duos coment'e a frochidha po intrare in pilos po dhos mantènnere Synonyms e antonyms auzadiperu Etymon itl. forchetta Translations French épingle à cheveux English hairpin Spanish horquilla Italian forcina German Haarnadel.

frutèra , nf Definition istrégiu, genia de safata a bogare su frutuàriu de pònnere in sa mesa Translations French coupe à fruits English fruit-dish Spanish frutero Italian fruttièra German Obstschale.

furriallèdha , nf Definition móvida chi si faet coment'e a furriadura Synonyms e antonyms furriete, giràndula, rutíglia Scientific Terminology ggs Etymon srd. Translations French moulin à vent English windmill, weathercock, fickle person Spanish pirueta Italian giràndola German Herumdrehen.

furriète , nm Synonyms e antonyms furrialledha, giràndula, trodoledha Scientific Terminology ggs Etymon srd. Translations French moulin à vent English windmill Spanish pirueta Italian giràndola German Windrad.

fúrriu , nm, avb: afúrriu Definition su furriare, in totu is significaos; logu acanta a ue si istat; fintzes avolotu contr'a ccn. Synonyms e antonyms dúrriu, fórtzicu, furriada, furriotu, ghiradura, gíriu, inghíriu / acurtzu / rebbellia Idioms csn: fúrrios de conca = scimíngiu; avb. a fúrriu = a su fúrria fúrria, acurtzu; de fúrriu = impresse, de fúrria; in d-unu f. = in tempus de unu sinnu; zúghere carchi cosa a fúrriu cun àteras = pònniri is cosas a candu s'una a candu s'àtera; a fúrriu de mesudie = a oras de mesudie, faci a mesadí; a f. de luna = candho comintzat sa luna noa; unu f. de ballos = una ballada Sentences si funt postus a fai fúrrius de ballu ◊ a su cuadhu dhi at fatu fai unu mesu fúrriu ◊ no mi parit berus ca tèngiu cosa dèu puru: labai cantus fúrrius nci at in sa vida!…◊ est sempri a fúrrius in su letu! ◊ cincu chilus de malloredhus cun otu caboniscus no ant fatu mancu unu fúrriu! ◊ custa sceda at fatu su fúrriu de su mundu 2. su cumpanzu mi contabat sas cosas capitadas in su fúrriu ◊ aiat acatau duos pastores de fúrriu tentàndheli su cabadhu ◊ a sa festa arribbant dae sas bidhas de fúrriu 3. soe semper a fúrriu e candho bos bio andhandhe a sos locos bos imbídio! ◊ est a fúrriu in bichinau isetandhe s'amicu ◊ s'anzone arrustindhe cheret muntesu a fúrriu pro no si brusiare 4. est sempri a maba gana e a fúrrius de conca 5. fata sa rughe, Chisinera ch'essit de fúrriu dae crésia ◊ in totu sa dí no fais un'arroghedhu de su chi sorga tua fait in d-unu fúrriu 6. is féminas iant pesau avolotu, unu fúrriu a totu is prepoténsias Surnames and Proverbs prb: is cuadhus bellus si bint a is úrtimus fúrrius Etymon srd. Translations French tour, environs, à proximité English turn, outskirts Spanish giro, alrededores Italian giro, vicinanze, dintórno German Drehung, Runde, Nähe, Umgebung, ringsherum.

galligiài, galligiàre , vrb: gallizare Definition su si crèdere meda, fàere su prepotente e cricare de cumandhare aprofitandho de chie est prus piticu, prus débbile, fàere su brafanteri, su sprodhenti Synonyms e antonyms galligare Sentences est inútili chi bollais galligiai po cuai su pudesciori! ◊ trainedhu como aundhadu gallizas e minetas! ◊ como gallizas ca no ch'est babbu tou a ti domare! ◊ est gallizendhe cun cussos pisedhos, ca isse est prus mannu! ◊ si no fia istadu goi chentza brios, in domo mia isse no che aiat gallizadu! (Z.Zazzu) Etymon ctl. gallejar Translations French faire la loi à qqn English to lord it Spanish señorear, mangonear Italian spadroneggiare German tyrannisieren.

gamedhàre , vrb: amedhare* Definition betare apare totu a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu, a cònnoschere su pastore, ammasedare; nau de gente, fàere amedhu, avesare a istare impare cun is àteros Synonyms e antonyms abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, ammeschiare, ingamai | ctr. iscamedhare, stagiai Sentences sas balenas allatant che a sos animales chi gamedhamus Translations French socialiser, habituer un animal à vivre l'un avec l'autre English to socialize Spanish acostumbrar al ganado a vivir en el rebaño, socializar Italian abituarsi alla compagnìa, socializzare German vergesellschaften, sozialisieren.

gató, gatòe , nm: ghitou Definition druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Synonyms e antonyms cartò, catone Sentences mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Scientific Terminology drc Etymon itl. gattò Translations French gâteau à base d'amandes et du miel English sweet stuffed with almonds Spanish dulce con miel y almendras Italian croccante (alle màndorle, alle nocciòle) German eine Art Mandelkrokant.