Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

feridòre, feridòri , agt, nm Definitzione chi o chie at fertu a ccn., nau prus che àteru de cosas graves, mannas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu celui qui a blessé Ingresu wounder Ispagnolu heridor Italianu feritóre Tedescu verletzend, Verletzer.

fermesílicu , nm: fermisílicu Definitzione su greme chi faet sa seda Sinònimos e contràrios sílicu Terminologia iscientìfica crp, bombyx mori Tradutziones Frantzesu ver à soie Ingresu silkworm Ispagnolu gusano de seda Italianu baco da séta Tedescu Seidenraupe, Seidenwurm.

ferrítu , nm Definitzione orrugu de ferru piticu, fine; agu de mígia, genia de aina, de ferru o àteru metallu, longhitu e fine, a punta, po fàere tessíngiu a manu (ferritu de fai mígias) Sinònimos e contràrios busa, busoni Maneras de nàrrere csn: fàghere in ferritos = triballare, tèssere sa lana a ferritos (pro fàghere peuncos, gorfos e gai); macarrones de ferritu = fatos a busa, longhitos, fines e istampaos a zisa de canna 3. titia chi tenzo fritu, no lu poto baliare… macarrones de ferritu ndhe cherio manigare! Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aiguille à tricoter Ingresu tip, spindle Ispagnolu aguja de media Italianu ferrétto Tedescu kleines Eisen, Stricknadel, Häkelnadel.

fía , nf: fiba, fila 1, fira Definitzione genia de ispaitu forte finivini po cosire orrobba / soga de f. = cabu de filu Sinònimos e contràrios filu Frases lah, custa est fia forti po cosiri! ◊ candu torru mi ammostas totu sa fiba chi as annuau ◊ cussu bendiat de totu: zigarrus, tabbacu, agus, fila po cosiri cunserva e pasta… Terminologia iscientìfica trp Tradutziones Frantzesu fil à coudre Ingresu sewing thread Ispagnolu hilo para coser Italianu filo da cucire Tedescu Zwirn.

filadòra , nf Definitzione fémina chi ischit a filare, màchina chi filat, de filare Sinònimos e contràrios filangiana Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu machine à filer Ingresu spinner Ispagnolu máquina hiladora Italianu filatrice Tedescu Spinnerin.

follaorigúda , nf Definitzione genia de erba nada de pipas o pilledha de pastori po sa forma de su frore (a bisura de tubbitu a ispertiadas cun sa punta incrubada a cugutu, e origa de lèpuri po sa forma de sa fògia: unu e àtera essint de paris terra Sinònimos e contràrios catedhina 1, uricredha Terminologia iscientìfica rba, Arisarum vulgare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gouet à capuchon Ingresu friar's cowl Ispagnolu candilillos, frailillos Italianu arisaro Tedescu gemeiner Krummstab.

forchídha , nf: fortzidha, frochidha, frocidha, frucidha, fulchidha, fulcidha, furchidha, furcidha, fuschidha Definitzione css. cosa chi, totu a unu fintzes a unu tretu, s’ispartzit poscas in duos faendho un'àngulu pagu apertu (30°/45°): si narat fintzes de bàculu po si agguantare camminandho; in is carros, cambu de linna grussu a duos corros prantau acanta a ue s'iscala est totu a unu, a cara a sa punta, cun lóriga po dhue passare is funes e a dónnia modu po pòdere méngius assentare su càrrigu (prus che àteru linna a naes longas); nae a frochidha chi si ponet in pitzu de is oros de su cadhàrgiu faendho casu po cicire is discos; aina a duos corros po pigare fenu, lòmboros de malesa (es. orruo), o fintzes cambu piticu frochidhau po arregòllere castàngia cun s’ischissone Sinònimos e contràrios frochidhadura / casarile / forchidhone, frocedha, frucàrgia / corros Maneras de nàrrere csn: frochidhas de ’ia = forchidhaduras de caminu, tretu aundi unu mòri o un'istrada si pratzit in duus; f. de cunzare = tupisone, berrisone chi si ponet a serrare un'àidu Frases a fàghere su tirolàsticu bi cheret una forchidha 2. un'istichida de frucidha de ferru a ibbidhiadura!… 3. dhi at nau "Conca de begu", chi est unu fuedhu sciambrecu po nai ca portat frocidhas Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. furcilla Tradutziones Frantzesu fourche, fourche à foin Ingresu fork (hay), hayloft Ispagnolu horquilla, lanza Italianu forcèlla, fórca fienàia, fórcola Tedescu Gabel.

fraghíssa , nf: praghissa Definitzione fémina chi at pérdiu su fedu Tradutziones Frantzesu femme qui a avorté Ingresu woman who has had a miscarriage Ispagnolu malparida Italianu dònna che ha abortito Tedescu Frau, die einen Abort hatte.

fràntu , pps, agt Definitzione de frànghere; chi est a una parte, cuau, chistiu, chi no si agatat inue si passat o si podet bíere Sinònimos e contràrios fràndhiu, transiu / bàrigu, crancosu Frases Nanni aiat frantu su logu e aiat aprontadu unu crocadolzu po s'istranzu (G.B.Serra)◊ nonnu si fit frantu dae sa parte piús manna de sos corpos 2. sos chi naro deo intro una pischina imberghendhe sa luna no bi afogant ca che pisches de vàglia restant frantos (P.Giudice Marras)◊ bidindhe custos ojos in piantu s'est che fiuda frisca remunida intro su coro meu in logu frantu ◊ sos pastores faghiant su cuile in tretu frantu Tradutziones Frantzesu écarté, à l'écart Ingresu secluded Ispagnolu apartado Italianu appartato Tedescu weggerückt, entlegen.

frisadòri , nm Definitzione ferru de frisai, genia de aina po allorighitare is pilos Sinònimos e contràrios arrulladori Tradutziones Frantzesu fer à friser Ingresu curling-tongs Ispagnolu tenacillas Italianu arricciacapélli Tedescu Lockenformer, Frisierstab, Brennschere.

friscàdu , pps, agt: frischiau Definitzione de friscare; frisciadu, chi est serrau a friscu, a crae Sinònimos e contràrios frilciadu, serradu | ctr. abbeltu Maneras de nàrrere csn: terra friscada = tropu tosta, mala a triballare; aeras friscadas = chi no sunt postas in abba, chi no bi cheret pròere; mudu che càssia friscada = chi no iscóbiat nudha 2. s'apusentu est frisciadu a giae Tradutziones Frantzesu fermé à clef Ingresu locked Ispagnolu cerrado con llave, atrancado Italianu chiuso a chiave Tedescu verschlossen.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definitzione serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Sinònimos e contràrios acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Frases fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Tradutziones Frantzesu fermer à clef Ingresu to lock Ispagnolu cerrar con llave Italianu chiùdere a chiave Tedescu verschließen, zuschließen.

frochèta , nf Definitzione aguxi, orrugu de cosa fine addopiau in duos coment'e a frochidha po intrare in pilos po dhos mantènnere Sinònimos e contràrios auzadiperu Ètimu itl. forchetta Tradutziones Frantzesu épingle à cheveux Ingresu hairpin Ispagnolu horquilla Italianu forcina Tedescu Haarnadel.

frutèra , nf Definitzione istrégiu, genia de safata a bogare su frutuàriu de pònnere in sa mesa Tradutziones Frantzesu coupe à fruits Ingresu fruit-dish Ispagnolu frutero Italianu fruttièra Tedescu Obstschale.

furriallèdha , nf Definitzione móvida chi si faet coment'e a furriadura Sinònimos e contràrios furriete, giràndula, rutíglia Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moulin à vent Ingresu windmill, weathercock, fickle person Ispagnolu pirueta Italianu giràndola Tedescu Herumdrehen.

furriète , nm Sinònimos e contràrios furrialledha, giràndula, trodoledha Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moulin à vent Ingresu windmill Ispagnolu pirueta Italianu giràndola Tedescu Windrad.

fúrriu , nm, avb: afúrriu Definitzione su furriare, in totu is significaos; logu acanta a ue si istat; fintzes avolotu contr'a ccn. Sinònimos e contràrios dúrriu, fórtzicu, furriada, furriotu, ghiradura, gíriu, inghíriu / acurtzu / rebbellia Maneras de nàrrere csn: fúrrios de conca = scimíngiu; avb. a fúrriu = a su fúrria fúrria, acurtzu; de fúrriu = impresse, de fúrria; in d-unu f. = in tempus de unu sinnu; zúghere carchi cosa a fúrriu cun àteras = pònniri is cosas a candu s'una a candu s'àtera; a fúrriu de mesudie = a oras de mesudie, faci a mesadí; a f. de luna = candho comintzat sa luna noa; unu f. de ballos = una ballada Frases si funt postus a fai fúrrius de ballu ◊ a su cuadhu dhi at fatu fai unu mesu fúrriu ◊ no mi parit berus ca tèngiu cosa dèu puru: labai cantus fúrrius nci at in sa vida!…◊ est sempri a fúrrius in su letu! ◊ cincu chilus de malloredhus cun otu caboniscus no ant fatu mancu unu fúrriu! ◊ custa sceda at fatu su fúrriu de su mundu 2. su cumpanzu mi contabat sas cosas capitadas in su fúrriu ◊ aiat acatau duos pastores de fúrriu tentàndheli su cabadhu ◊ a sa festa arribbant dae sas bidhas de fúrriu 3. soe semper a fúrriu e candho bos bio andhandhe a sos locos bos imbídio! ◊ est a fúrriu in bichinau isetandhe s'amicu ◊ s'anzone arrustindhe cheret muntesu a fúrriu pro no si brusiare 4. est sempri a maba gana e a fúrrius de conca 5. fata sa rughe, Chisinera ch'essit de fúrriu dae crésia ◊ in totu sa dí no fais un'arroghedhu de su chi sorga tua fait in d-unu fúrriu 6. is féminas iant pesau avolotu, unu fúrriu a totu is prepoténsias Sambenados e Provèrbios prb: is cuadhus bellus si bint a is úrtimus fúrrius Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tour, environs, à proximité Ingresu turn, outskirts Ispagnolu giro, alrededores Italianu giro, vicinanze, dintórno Tedescu Drehung, Runde, Nähe, Umgebung, ringsherum.

galligiài, galligiàre , vrb: gallizare Definitzione su si crèdere meda, fàere su prepotente e cricare de cumandhare aprofitandho de chie est prus piticu, prus débbile, fàere su brafanteri, su sprodhenti Sinònimos e contràrios galligare Frases est inútili chi bollais galligiai po cuai su pudesciori! ◊ trainedhu como aundhadu gallizas e minetas! ◊ como gallizas ca no ch'est babbu tou a ti domare! ◊ est gallizendhe cun cussos pisedhos, ca isse est prus mannu! ◊ si no fia istadu goi chentza brios, in domo mia isse no che aiat gallizadu! (Z.Zazzu) Ètimu ctl. gallejar Tradutziones Frantzesu faire la loi à qqn Ingresu to lord it Ispagnolu señorear, mangonear Italianu spadroneggiare Tedescu tyrannisieren.

gamedhàre , vrb: amedhare* Definitzione betare apare totu a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu, a cònnoschere su pastore, ammasedare; nau de gente, fàere amedhu, avesare a istare impare cun is àteros Sinònimos e contràrios abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, ammeschiare, ingamai | ctr. iscamedhare, stagiai Frases sas balenas allatant che a sos animales chi gamedhamus Tradutziones Frantzesu socialiser, habituer un animal à vivre l'un avec l'autre Ingresu to socialize Ispagnolu acostumbrar al ganado a vivir en el rebaño, socializar Italianu abituarsi alla compagnìa, socializzare Tedescu vergesellschaften, sozialisieren.

gató, gatòe , nm: ghitou Definitzione druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Sinònimos e contràrios cartò, catone Frases mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Terminologia iscientìfica drc Ètimu itl. gattò Tradutziones Frantzesu gâteau à base d'amandes et du miel Ingresu sweet stuffed with almonds Ispagnolu dulce con miel y almendras Italianu croccante (alle màndorle, alle nocciòle) Tedescu eine Art Mandelkrokant.

«« Torra a chircare