Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cogúzu , nm: cucuzu, cuguzu Definitzione totu su chi serbit a cuguzare, ammontare, fintzes a bestire; in su foedhóngiu, cosa nada in cobertantza, chi no si cumprendhet luego; genia de fogighedha o camisa chi portant imbodhigada is granos de una css. ispiga, e fintzes su granu etotu imbodhigau / faedhare in cuguzu = fuedhai in crobetàntzia, de una manera chi no si cumprendhet dereta, de pàrrere una cosa candho est un’àtera Sinònimos e contràrios acavannu, ammuntolzu, assacarru, coberta, cucutzura, cubutóngiu, cugutzadorza, cugutzóngiu, cuzicura, incarralzu / crobetàntzia Frases faghendhe de su letu sa grabbada a coguzu li ponet sa banita, a istèrrere li ponet sa fressada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couverture, tout ce qui sert à couvrir Ingresu covering Ispagnolu cobertura Italianu copertura, tutto ciò che serve a coprire Tedescu Decke.

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definitzione tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Sinònimos e contràrios coibi, pastoritzale Frases cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrain où il y a des enceintes pour les animaux Ingresu corral Ispagnolu terreno donde hay apriscos Italianu terréno dóve insistono i recinti per il bestiame Tedescu Viehpferch.

coligóli 1 , nm Definitzione genia de mustajone o mamutzone po giagarare crunculleos e àteros pigiones (e fintzes mamutzone de carrasegare) Sinònimos e contràrios furriadolza, mustagione, tzacarradroxa Frases a carrasegare fiat bestiu de coligoli ◊ pighiaus su coligoli a sos ballos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épouvantail à moineaux Ingresu scarecrow Ispagnolu espantajo Italianu cacciapàsseri Tedescu Vogelscheuche.

commissiòne , nf: commissioni, cummassioni, cumissioni Definitzione prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau Sinònimos e contràrios cumandhu, masione Frases sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos 2. mi depint torrai commissioni notesta Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu commission, tâche, chose à faire Ingresu commission, errand Ispagnolu comisión, recado Italianu commissióne Tedescu Kommission.

comogòmo , avb Definitzione immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu Sinònimos e contràrios antoras, issara, maitotu, paghessora, tandhodandho Frases nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero! 2. l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu il y a un instant Ingresu just now Ispagnolu hace poco Italianu un àttimo fà, testé Tedescu jetzt gleich.

concamòru , nm: conchemoro, conchimoro Definitzione genia de pigione a conca niedha; custu matessi númene dhu narant a calecun'àteru pigionedhu chi si assimbígiat: a su sartiaredhu e a su imbecidha o ogu de bòi Sinònimos e contràrios beranile, conchinighedhu Frases fatuvatu li sighint su canàriu, birdarolu, calandra e conchemoro (P.Cau) Terminologia iscientìfica pzn, sylvia atricapilla pauluccii, s. melanocephala Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauvette à tête noire Ingresu blackcap Ispagnolu curruca Italianu capinéra, occhiocòtto Tedescu Grasmücke.

concanièdha , nf Sinònimos e contràrios conchinighedhu, podhedha 1, sodraedhu Terminologia iscientìfica pzn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauvette à tête noire Ingresu blackcap Ispagnolu curruca Italianu capinéra Tedescu Grasmücke.

conchinighédhu , nm Definitzione genia de pigione, su conca de moru (su mascu) Sinònimos e contràrios beranile, concaniedha, concamoru, filomena, muschita Frases su conchinighedhu bragheri, ifertzit, chin tramas de sole, su cantu de s'impreu chin notas festosas chi tocant su coro (F.Satta) Terminologia iscientìfica pzn, sylvia atricapilla pauluccii Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauvette à tête noire Ingresu blackcap Ispagnolu curruca Italianu capinéra Tedescu Grasmücke.

còntra 1 , nf: cronta 2, cronte Definitzione logu artu, atza, oru de unu monte ue faet a iscrébigu, fintzes su muru de unu putzu; pedra manna, orroca, muntone de pedra Sinònimos e contràrios bica, monte / roca Frases sa sírcia àrtziat plena de àcua e tui incarendidí in sa cronta ti miras in funtana ◊ un'ómine ndh'est istupau de una cronta 2. poita custa cronta chi una dí fiat pani no si lassat prus cumossai? ◊ una perda ndi est arruta de una contra ◊ e cumenti ti dha passas cuendididha in cussas crontas? ◊ iat pensai de pigai a sa cronte po s'impostai a candu passàt calincunu sirbone Terminologia iscientìfica slg Tradutziones Frantzesu contrefort, falaise à pic Ingresu edge, protrusion, vertical side Ispagnolu saliente Italianu sporgènza, spónda o paréte a picco, contraffòrte Tedescu Vorsprung, Überhang, Strebemauer.

cóntzu , nm Definitzione genia de lentza po piscare Sinònimos e contràrios palamitu Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl.s conzu Tradutziones Frantzesu ligne à pêcher Ingresu boulter Ispagnolu clase de hilo para pescar Italianu palàmito Tedescu Langleine.

córdula , nf: Definitzione s'istentina de unu pegus mescamente piticu filada, a imbodhigadura, cun àteros orrugos de matzàmene (bentre, cordule, orrugu de napa, àteru) e poi cota a orrostu o, si est pegus mannu, iscotada e apustis orrustia o fata a cassola / fai sa córdula a sa musca = èssere limidos, susuncus Sinònimos e contràrios codra Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tresse de boyaux servant à faire rôtir Ingresu gut plait prepared to be roasted Ispagnolu trenza, madeja, revoltillo, mazo Italianu tréccia di intestini per arròsti Tedescu Darmflechte zum Braten.

corrédhu , nm Definitzione min. de corru; istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu; istúgiu po chistire paperis; genia de tassa po bufare, de corru; genia de imbodhigadura de is pilos, petonaos a manera de fàere coment'e unu corru curtzu; fintzes una genia de pentzamentu o ravinu malu a iscutulare Sinònimos e contràrios corritedhu / corredha, corrigale 2. a su maridu lu cumannaiat a bacheta e lu faghiat pisciare in corredhu ◊ a tabbacare de su corredhu meu chie bi at a pònnere maledade?! Sambenados e Provèrbios smb: Correddu / prb: cartas cantant in corredhu Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu étui à corne Ingresu horn-case Ispagnolu estuche de cuerno Italianu astùccio di còrno Tedescu Hornfutteral.

covacúra , nf Definitzione totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa Sinònimos e contràrios acavannu, ammantadroxu, assacarru, carrarzura, coberta, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza Frases betare una cosa a covacura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couverture, tout ce qui sert à couvrir Ingresu coverings Ispagnolu todo lo que cubre Italianu tutto ciò che può servire per coprire Tedescu Decke.

coxíbi, coxíli , agt Definitzione nau prus che àteru de laore, chi est de còere, bonu po còere; chi est de bonu cotu; nau de ccn., chi si lassat pigare comente bolent is àteros, chi adduit tropu a s'àteru Sinònimos e contràrios coidore, coili 1 | ctr. gremedhu Frases loris coxibis sunt totu sos laores bonos a còghere pro sa zente gai etotu comente si collint, chentza maghinados: fae, prisuci, basoludundhu, e gai Ètimu ltn. cocibilis Tradutziones Frantzesu facile à cuire Ingresu something to cook, that is easy to cook Ispagnolu para cocer Italianu da cuòcere, che cuoce facilmente, cottóio Tedescu zum Kochen, einfach zu kochen.

crabíle, crabíli , nm: crapile Definitzione acorru po is crabas, su passiale inue crocant is crabas e fintzes su cuile de su crabàrgiu Frases a s'apedhu de sos canes su craparju est iscampiau dae s'alapinna a cara a su crapile pro aberguare Terminologia iscientìfica pst Ètimu ltn. caprile Tradutziones Frantzesu étable à chèvres Ingresu goatfold Ispagnolu cabreriza Italianu caprile Tedescu Ziegenstall.

crastinadòre , agt Definitzione chi tirat agoa, a longas Sinònimos e contràrios coilongu, coizosu Tradutziones Frantzesu qui remet à un autre temps Ingresu deferred Ispagnolu rezagante Italianu procrastinatóre Tedescu wer verschiebt.

creàri , vrb: criai 1 Definitzione serrare a crae, friscare un'apertura Sinònimos e contràrios acràere, acraitare, afriscare, clare, imbarcionai, incraedhae, increari | ctr. screari, scriedhai Frases cria s'enna debressi! ◊ no potzu fai su letu ca sa sala est criada! ◊ sa buca sua oi est unu portali criau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fermer à clef Ingresu to lock Ispagnolu trancar Italianu chiùdere a chiave Tedescu verschließen.

crébida , nf, avb Definitzione su crepare, su èssere crepandho, nau prus che àteru de su èssere tzatzaos a meda, a tropu, fintzes a ndhe lassare / èssere a c. = àere manigadu tropu, a bentre crebendhe de su tropu mànigu Sinònimos e contràrios crebaentre, révudu Frases in su campu sa robba est a crébida dai s'erva chi bi est! (G.Ruju)◊ sos porcos sunt a crébida dai sa landhe ◊ in su coju si sunt fatos totu a crébida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à claquer, à crever Ingresu bursting point (to eat to) Ispagnolu hartazgo, hartazón Italianu crepapància Tedescu unmäßig.

crinúdu , agt Definitzione chi portat sa crinera, nau de is cometas / istella crinuda = istedhu coudu, itl. stélla chiomata Sinònimos e contràrios criniu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à l'épaisse crinière Ingresu horsehaired Ispagnolu barbato, crinito Italianu crinito Tedescu geschweift.

crismèra , nf Definitzione s'istugighedhu ue si chistit s'ogiusantu Terminologia iscientìfica stz Ètimu ctl., spn. crismera Tradutziones Frantzesu burette destinée à contenir les saintes huiles Ingresu holy oil vessel Ispagnolu crismera Italianu vasetto dell'òlio santo Tedescu Salbölgefäß.