Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

inganàdu , pps, agt Definitzione de inganare; chi ndhe tenet gana Sinònimos e contràrios ganósigu, inganatzidu, inganidu | ctr. dilganadu 2. su matzone est inganadu de bochire sas pudhighinas ◊ sezis torrados inganados de nos surzire meudhos e brios (T.Rubattu)◊ cun sa cóntiga chi su fizu cheriat a su babbu… est andhada sa mama, ca ndhe fit inganada issa puru! Tradutziones Frantzesu qui a envie Ingresu eager, tempted Ispagnolu con ganas Italianu invogliato Tedescu angeregt.

inghiriagràstos , agt, nm Definitzione chi o chie s'istentat inghiriandho chentza ndhe fàere fine de una cosa o chistione, perdendho tempus in debbadas, unu chi est bonu solu a pèrdere tempus Sinònimos e contràrios cagallente, immajonadu | ctr. coidadosu, contipizosu, lestru Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu barguigneur, bon à rien Ingresu ineffectual (person) Ispagnolu irresoluto Italianu tenténna, cincischióne, inconcludènte Tedescu wankelmütiger Mensch, der nichts fertigbringt.

inlitzài , vrb Definitzione pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Tradutziones Frantzesu faire passer à travers les lisses (le fil) Ingresu to heddle Ispagnolu enlizar Italianu allicciare Tedescu einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

insàra, insàras, insàsa , avb, cng: intzaras, issara, issaras Definitzione como pag'ora; comogomo, issarighedha, tandhodandho; a su tempus, in cussu mamentu; ca est (fut) deasi ndhe benit (ndh'est beniu) chi… Sinònimos e contràrios assora, cuschindhe, inciandus, tandho | ctr. commo Maneras de nàrrere csn: issara, insara insara = pagu in s'ora, apenas un'iscutighedha innanti, comogomo; de insaras a immoi = de tandho a como; de insaras a innantis = de tandho in pustis Frases biendi is ogus tuus disigiamu de morri intzaras ◊ li conto una cosa chi mi est sutzessa issara andhendhe a s'abba ◊ su sole ch'est faladu da'insara in sos saltos ispanos de ponente (S.Casu)◊ ti repito su chi apo nadu issara: chi ses faltzu già si bidet a sa chinna! ◊ si emu pentzau insaras, de custas penas no nd'emu bistu mai! ◊ no ti l'apo a fàghere prus sa proposta de issara 2. tiu tou fit inoghe issara: fia pessendhe chi aizis fatu a paris! 3. ojos de bellesa rara, niedhos, castanzos, vàrios, cun milli modos contràrios ferint e curant insara ◊ chi ndi tenis meda, intzaras donamindi! Ètimu ltn. ipsa hora Tradutziones Frantzesu à ce moment -là, naguère Ingresu just now Ispagnolu entonces Italianu allóra, testé Tedescu da, kurz zuvor.

intúllu 1 , nm Definitzione su intullai / bufai a i. = tot'a unu corpu, chentza torrare àlidu, totu a una sulada, a bruncu Sinònimos e contràrios ingúlliu, intullada, tirone Frases a intullu e chen'e tassa dhis praghit a suciai! ◊ est bufendi a intullu de su butiglioni ◊ si ndi benit a domu a iscrucullai, po isciri, si acostat ischenceriosa a s'acajolu e bufat a intullu s'acuardenti ◊ at bufau una tassa de àcua in tres intullus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu régalade (boire à la) Ingresu poured down one's throat Ispagnolu beber a gollete Italianu garganèlla Tedescu in den Mund gießen.

irfàtu , pps, agt: isfatu, issatu Definitzione de irfàchere; nau de cosa chi coet o chi lompet, èssere tropu cota, tropu lómpia, passada, fintzes pudrigada; nau de cosa tostada (es. pedra), chi si ch'est calada a arena, a pruine, a farinos / èssere i. che su sale (nau de unu) = istasidu de s'istrachidúdine, istracu meda Sinònimos e contràrios iscónciu, sciusciau / spuentau / fràzigu, lecuedhiu, mercuedhiu, purdiau / solobrau 2. miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ a sos chelos fatesti sa paltida e torras candho su mundhu est isfatu ◊ est totu isfatu cantu in vida insoro aiant fatu sos mannos nostros 3. custos macarrones che sunt irfatos ◊ sa pira est irfata ◊ est linna isfata e no daet si no fumu ◊ custa síndria in mesu est irfata Tradutziones Frantzesu à moitié fondu, trop cuit, désintégré Ingresu overcooked Ispagnolu deshecho, recocido Italianu disfatto, scòtto, dissòlto Tedescu zersetzt, zerkocht, zerteilt.

irgusolàdu , agt Definitzione chi at pérdiu sa gana, sa volontade de ccn. cosa Frases irgusoladu fatu dai cudhos, est custrintu a pònnere mente a sos zibbírrios issoro ◊ fit istracu e irgusoladu dai sos "Chi nono" chi li daiat sa zente Tradutziones Frantzesu qui a la nausée Ingresu nauseated Ispagnolu aburrido, cansado Italianu nauseato Tedescu angeekelt.

irridàre , vrb Definitzione pròere aira, a bírridu Frases s'abba irridendhe in s'adhe chena ghia fateit caminu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tomber à verse Ingresu to pelt (down) Ispagnolu caer fragorosamente Italianu scrosciare Tedescu rauschen.

irrobbatóriu , nm: arrobbatóriu Definitzione fura manna fata fintzes in medas e armaos Sinònimos e contràrios acrassadura, acrassamentu, irrobbamentu, orrobbatóriu, issorrobbatóriu, sdorrobbatóriu / cdh. rubbatóriu Frases nódidu est abbarradu s'irrobbatóriu chi ant fatu in Tortolí su 1894 ◊ in cue bi ant fatu irrobbatóriu: ant frimmadu sa sita e a sa zente li ant leadu totu su chi zughiat in dossu de valore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vol à main armée Ingresu robbery Ispagnolu atraco Italianu rapina Tedescu Raub.

isaminaméntu , nm: isanimamentu Definitzione ischinnitzu de istògomo de chie est arrefinau de su fàmene, genia de fàmene, de apititu forte o chi s'intendhet forte Sinònimos e contràrios afinamentu, afinu, fàmene, francusina, isanimadura, sfinighimentu Frases sa mammaluca mi gustabat ma apustis mi picabat a isanimamentu ◊ zuto su coro andhendhemindhe de s'isanimamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu creux à l'estomac Ingresu pangs of hunger Ispagnolu languidez de estómago Italianu languóre di stòmaco Tedescu Gefühl der Leere im Magen.

iscaràda , nf: iscarata, scarada Definitzione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb. Sinònimos e contràrios iscaru Maneras de nàrrere csn: fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu Frases ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!… 2. mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi 3. ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada! Ètimu ctl. escarada Tradutziones Frantzesu travail à la pièce, effrontément Ingresu job contract, cheekily Ispagnolu destajo, descaradamente Italianu a gara, còttimo, sfacciataménte Tedescu um die Wette, Akkord, frech.

ischíntu , pps, agt Definitzione de ischínghere Sinònimos e contràrios irbolloradu, ischintzulau, sbullitinau, spollau | ctr. bestiu, chintu 1 Frases si est ischintu pro si che corcare 2. intradiche sa camisa, chi ses totu ischintu! Sambenados e Provèrbios smb: Ischintu, (i)Schintu Tradutziones Frantzesu à demi vêtu Ingresu scantily dressed Ispagnolu medio desnudo Italianu discinto Tedescu entgürtet.

ischitíre , vrb Definitzione pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa Frases ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu établir à qui est le tour dans un jeu Ingresu to make deciding game Ispagnolu sortear Italianu fare lo sparéggio Tedescu den Entscheidungskampf ausfechten.

iscinigàu , agt Definitzione mortu e consumau, nau de ccn. chi est chentza fortzas nudha Sinònimos e contràrios illaéndhidu, irbaléndhidu, irbalesiadu, isbagazadu, istasidu Tradutziones Frantzesu épuisé, à bout Ingresu all in Ispagnolu agotado Italianu sfinito Tedescu erschöpft.

isconcassòne , nm: sconcassori Definitzione genia de molinu po pistare pedra a fàere a giarra Tradutziones Frantzesu broyeur à gravier Ingresu crusher Ispagnolu trituradora para grava Italianu frantóio per ghiàia Tedescu Steinbrecher für Kies.

iscorjadòre , nm: iscroxadori Definitzione chie iscòrgiat, macellandho pegos Sinònimos e contràrios ispedhadore Frases frisciura e conca ndi dhas pigant is iscroxadoris po su trabballu insoru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couteau à écorcher, écorcheur Ingresu flaying knife Ispagnolu desollador Italianu scortichino Tedescu Schindmesser.

iscúgia 1 , nm, nf, avb: ascuse, iscuja 1, iscuju, iscusi, iscúsia, iscúsiu, iscússiu, iscusu, iscuxu, scusi 1 Definitzione sa cosa chi si narat a s'àteru acanta a s'origa, chentza chi mancu s'intendhat sa boghe, a manera de no dh'intèndhere is àteros chi funt acanta / a s'i. = manera de fuedhai a boxi bàscia de no s'intèndiri si no si fuedhat in s'origa, fintzes a cua, chentza chi dhu potzat biri e mescamente intèndiri un'àteru; a iscusi miu = chentza ndhe ischire nudha deo, a cua dae me Frases si totu sos iscúsios si fint naraos a forte, aiamus disizau d'èssere surdos! ◊ nesi a s'iscuxu, pustis a boghe alta ◊ aferrat su camareri a su bultzu e a s'iscuja li porrit cosa a orijas ◊ ti lu naro a s'iscúgia ◊ mi at mutiu e a s'iscúsiu mi at nau una cosa ◊ fipo ridendhemila a s’iscússiu ◊ lis daent a s'iscuxu consizos malos 2. dh'as fatu a iscusi miu ◊ nara! nara! o cosa a iscusi est? ◊ a s'iscusi dh'istimu ◊ bido inimigos dendhe a s'iscuxu consizos de cundennados ◊ bufat binu a iscúsia de sa mama ◊ bi l'at nadu a iscuju dae íscios Sambenados e Provèrbios prb: mali fatu a iscusi, a claru gei essit Ètimu ltn. absco(n)se Tradutziones Frantzesu à voix basse, en cachette Ingresu softly, in secret Ispagnolu en voz baja, a escondidas Italianu sottovóce, di nascósto Tedescu leise, heimlich.

isgangagliàre , vrb Definitzione erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu Sinònimos e contràrios chighigliare, iscacagliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rire à se décrocher la mâchoire Ingresu to split one's sides with laughter Ispagnolu desternillarse de risa Italianu sganasciarsi dalle risa Tedescu sich krummlachen.

ispèllere , vrb Sinònimos e contràrios ispellire Tradutziones Frantzesu apparaître à l'improviste Ingresu to appear suddenly Ispagnolu surgir, brotar Italianu apparire d'improvviso, con fòrza Tedescu erscheinen.

ispensàda , avb: ispessada, ispessata Definitzione a s'i. (a logos: a sa dispessada)= candho unu no si dha ibertat, una cosa, o no dhu'est pentzandho, a s'ilfidiada, a s'orvidada / a ora i. = a disora Sinònimos e contràrios fidada, impensada, irfidiada, iscufidada Frases fit a cadhu una die a s'ispensada girendhe in sa cussorza, candho de botu de aes si li at pesadu unu fiotu e s'ebba si li est ispasimada (G.A.Cossu)◊ intro de sa conchedha sua bi ventulaiant a s'ispessata arriscos de iscontzare totu ◊ no bi creia de ndhe arrivire gai a s'ispensada a su cuile meu ◊ mi est mancada sa crabita dae su masone: si che l'ant seberada sendhe deo a s'ispensada ◊ bentos, benides dae su nudha a s'ispensada ◊ pro no gherrare uchidendhe su mannale bastat a l'irmedhighinare punghèndhelu poi a s'ispessada 2. a ora ispessada, a note russa, umbras niedhas brincant in bachile Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à l'improviste Ingresu suddenly Ispagnolu inesperadamente Italianu inaspettataménte Tedescu unerwartet.

«« Torra a chircare