Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

palibróchinu , agt Definitzione chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi Sinònimos e contràrios palivaladu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a les épaules tombantes Ingresu falling shoulder Ispagnolu de hombros bajos Italianu che ha le spalle cadènti Tedescu mit fallenden Schultern.

palivalàdu , agt Definitzione nau de ccn., chi tenet pecu a is palas, chi dhas portat coment'e a gobba Sinònimos e contràrios aggobbedhau, bàdulu, corcobau, giumburudu, palibróchinu, palietadu, paligrobedhatzu, tzumbosu | ctr. ténneru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a la cyphose Ingresu kyphotic Ispagnolu jorobado Italianu cifòtico Tedescu kyphotisch.

paltèra , nf: pastera Definitzione istrégiu, prus che àteru a bisura de cascita, a pònnere e mescamente a prantare o semenare frores: a logos est fintzes una filera de erbas de ortu prantadas, argiola de prantàgia puru Sinònimos e contràrios testu, tula Frases sunt fiores de campu o de pastera? ◊ e pro chie preparo colóvuros e lizos, sa rosa vellutada in sa pastera? (A.Spano)◊ ite bellu fiore chi apo piantadu intro de una pastera! ◊ cherias tenta contu che fiore in paltera Ètimu ctl. pastera Tradutziones Frantzesu jardinière, caisse à fleurs Ingresu flower box Ispagnolu florero Italianu vaschétta per fióri, fiorièra Tedescu Blumenkasten.

pantasiósu , agt Definitzione chi est fatu a pentzamentu, trebballandho de fantasia, a immaginatzione Sinònimos e contràrios fantasiosu, schiribitzosu | ctr. reale Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu qui a beaucoup d'imagination Ingresu imaginative Ispagnolu fantasioso Italianu fantasióso Tedescu phantasievoll.

peganzòlas , nf pl: peiganzolas Definitzione parte de su telàrgiu ue si ponent is peis po trebballare tessendho artzandhodha e calandhodha cun is peis Sinònimos e contràrios càlculas, peanas, pegas, peones, petzana Terminologia iscientìfica ts Tradutziones Frantzesu marche du métier à tisser Ingresu treadle Ispagnolu premidera, cárcola Italianu càlcole del telàio Tedescu Fußbrett, Webertritt.

peònes , nm pl: peonis Sinònimos e contràrios càlculas, peanas, pegas, petzana Terminologia iscientìfica ts Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marches du métier à tisser Ingresu treadle (loom) Ispagnolu cárcolas Italianu càlcole del telàio Tedescu Fußbrett.

péri 1 , prep Definitzione inditat logu (e fintzes tempus) ue si camminat, s'istat / perinnoi e perinnè = perilloi e perillai, peri su logu Sinònimos e contràrios per / in Frases sos funnos isterriant sos bratzos peri sas àgheras ◊ peri sos tempos azis piantu males de su disterru ◊ sos emigrados triballant peri sas terras anzenas ◊ sa crabitedha che l'ant isvighinzada peri sas camineras ◊ sas rúndhines si sighiant peri sos chelos ◊ is piciochedhus nci essint po s'ispassiai per'innòi e per'innia ◊ peri is arranconis no dhui at abarrai cambu! ◊ sunt ispartos peri su logu ◊ est andhadu peri tota sa Galilea 2. custu santu fit nàschidu peri su treghentos pustis de Cristos Ètimu ltn. per Tradutziones Frantzesu à travers Ingresu through Ispagnolu por, a través de Italianu attravèrso Tedescu durch.

piatèra , nf: pratera Definitzione genia de parastàgiu po chistire is pratos límpios e àteru istrégiu de coghina Sinònimos e contràrios apicastérgiu, fascellau, palastràgiu Frases in coghina bi est su foghile, sa tziminea, su brajeri intro de sa gofe, sos furredhos a carvone e sa piatera ◊ seo ponenno is pratos praneris in sa pratera Terminologia iscientìfica mbl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étagère à vaisselle Ingresu plate rack Ispagnolu platero Italianu piattàia Tedescu Abtropfbrett.

píchiu , nm Definitzione sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu Sinònimos e contràrios tzocu / arraolu, pensamentu Frases in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu 3. custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca! Tradutziones Frantzesu action de frapper à la porte Ingresu knock Ispagnolu golpe dado al llamar a la puerta Italianu bussata Tedescu Anklopfen.

pinnàdile , agt: pinnàdule Definitzione chi portat pinnias, pumas / sórighe p. = alaepedhe, tzuntzurredhu Sinònimos e contràrios pinnàdigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a des plumes Ingresu feathered Ispagnolu plumado Italianu pennuto Tedescu gefiedert.

poétu , nm Definitzione pou, putzighedhu pitichedhedhu (in logu de fognas, de cundhutos e tubbos de abba) Ètimu ctl. pouet Tradutziones Frantzesu petit puits, fosse d'écoulement à l'égoût Ingresu well Ispagnolu hoyo, pozo Italianu pozzétto Tedescu Abzugsgrube.

pracàgiu , nm Definitzione arregiolamentu, fintzes su pigighedhu o tira de cosa chi si ponet po aforrare àteru materiale Sinònimos e contràrios placamentu Tradutziones Frantzesu feuille à plaquer Ingresu veneer Ispagnolu enchapado Italianu piallàccio Tedescu Furnier.

prància 1 , nf: prantza Definitzione orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau Frases sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu Terminologia iscientìfica ans Ètimu ctl., spn. planxa Tradutziones Frantzesu fer à repasser Ingresu flatiron Ispagnolu plancha Italianu fèrro da stiro Tedescu Bügeleisen.

preideríssa , nf: pretirissa, priterissa Definitzione genia de erba bona po passare s’iscurrentziadura: in is nodos de su cambu portat sa fògia totu a inghíriu, tundha Sinònimos e contràrios brentedha, cacalacasu, cacaràgiu, coriandru, culuebba, lisandru 1, ocicanu, pibirina, preiderina, priorissa 1 / cdh. petralíscia Frases sos pitzinnos si aiant fatu una pasta de paparantzolu e aiant cantatu sos apentos de sas ervas: sa mammaluca, su paparantzolu, s'àpara, sa priterissa Terminologia iscientìfica rba, rbc, Smyrnium rotundifolium Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maceron à feuilles rondes Ingresu smyrnium Ispagnolu esmirnio perfoliado Italianu smìrnio di Càndia Tedescu Smyrnium.

prúdha , nf Definitzione su granu de su moriscu lómpiu e àrridu fatu a orrosa, crepau apertu comente iscópiat coendho in su fogu Sinònimos e contràrios panincedha, rosellita Terminologia iscientìfica mng Tradutziones Frantzesu barbe à papa Ingresu popcorn Ispagnolu palomita Italianu pop - corn Tedescu Pop-corn.

pudhérigas , nf pl Definitzione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinònimos e contràrios càricas, chichiridhas, pudhedras Tradutziones Frantzesu taches rouges de la peau à cause de la chaleur Ingresu caloric spot Ispagnolu cloasma producido por el calor Italianu cloasma calòrico Tedescu Leberfleck (wegen der Feuerhitze).

puntigliósu , agt: puntillosu Definitzione chi costumat a fàere puntíllias, chi no ndhe giaet in bínchida a s'àteru, chi pigat is cosas a puntíllia, a dispetu; chi faet própriu su giustu a didudentu, cun precisione, chi no fartat Sinònimos e contràrios abbetiosu, dirbetosu, impuntilladore, perraliosu, puntosu / ttrs. ipuntósigu Frases lampu, ca est puntillosu est abberu: no ti ndhe perdonat una! 2. fit puntillosu: su suo fit su suo e si lu picabat, ma s'anzenu lu rispetabat ◊ issu est puntillosu in sos impinnos Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu obstiné, qui a de l'amour-propre Ingresu obstinate, determined Ispagnolu puntilloso Italianu puntiglióso Tedescu eigensinnig.

rasògia, rasòja , nf: arrasoa, lesòrgia, resòglia, resoja, resolza, resòrgia, resorza, risoza Definitzione lepedha, aina fata cun d-una lama de ferru o de atzàrgiu, puntuda, fine e segante a una parte (atza) e grussa a s'àtera (tolu), incasciada cun sa coa firma in d-una màniga prus che àteru de ossu isperrada a una parte po serrare sa lama cun s'atza aintru: cussa de is braberis est a lama prus fine, a punta tundha, de grussària parívile / is partes de una resòrgia: sa frama o follu (ata, tolu, punta, coa), sa màniga (perras, arcu de ferru, ribbadinos, truncu, anedhu)/ resorja de mari = gragallu, genia de animali croxudu, longu, a duas perras (solen siliqua) chi assimbillant a su mànigu de una resoja Sinònimos e contràrios brotzu, istuzu, lepa Frases sas resorzas prus famadas sunt sas guspinesas, sas patadesas e arburesas ◊ pro cumprire su sestu de una resorza tocat a buscare e triballare su corru, su ferru, fàghere sa fiama e intrare apare sas duas partes Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. rasoria Tradutziones Frantzesu couteau à cran d'arrêt, rasoir Ingresu razor, claspknife Ispagnolu navaja Italianu coltèllo a serramànico, rasóio da barbière Tedescu Klappmesser.

refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare, refatzare, rifatzare, rinfaciai, rinfaciare Definitzione nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas Sinònimos e contràrios acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhai, sfacidhiri Frases zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas Tradutziones Frantzesu reprocher, jeter à la figure (fam.) Ingresu to throwin s.o.'s face (sthg.) Ispagnolu reprochar, echar en cara Italianu rinfacciare Tedescu vorhalten.

rumbicàre , vrb Definitzione arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu Sinònimos e contràrios afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare Frases s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit Ètimu itl. rimbeccare Tradutziones Frantzesu jeter à la figure (fam.) Ingresu to fling in s.o. face Ispagnolu reprochar, echar en cara Italianu rinfacciare Tedescu vorhalten.