palibróchinu , agt Definizione
chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi
Sinonimi e contrari
palivaladu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a les épaules tombantes
Inglese
falling shoulder
Spagnolo
de hombros bajos
Italiano
che ha le spalle cadènti
Tedesco
mit fallenden Schultern.
palivalàdu , agt Definizione
nau de ccn., chi tenet pecu a is palas, chi dhas portat coment'e a gobba
Sinonimi e contrari
aggobbedhau,
bàdulu,
corcobau,
giumburudu,
palibróchinu,
palietadu,
paligrobedhatzu,
tzumbosu
| ctr.
ténneru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a la cyphose
Inglese
kyphotic
Spagnolo
jorobado
Italiano
cifòtico
Tedesco
kyphotisch.
paltèra , nf: pastera Definizione
istrégiu, prus che àteru a bisura de cascita, a pònnere e mescamente a prantare o semenare frores: a logos est fintzes una filera de erbas de ortu prantadas, argiola de prantàgia puru
Sinonimi e contrari
testu,
tula
Frasi
sunt fiores de campu o de pastera? ◊ e pro chie preparo colóvuros e lizos, sa rosa vellutada in sa pastera? (A.Spano)◊ ite bellu fiore chi apo piantadu intro de una pastera! ◊ cherias tenta contu che fiore in paltera
Etimo
ctl.
pastera
Traduzioni
Francese
jardinière,
caisse à fleurs
Inglese
flower box
Spagnolo
florero
Italiano
vaschétta per fióri,
fiorièra
Tedesco
Blumenkasten.
pantasiósu , agt Definizione
chi est fatu a pentzamentu, trebballandho de fantasia, a immaginatzione
Sinonimi e contrari
fantasiosu,
schiribitzosu
| ctr.
reale
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
qui a beaucoup d'imagination
Inglese
imaginative
Spagnolo
fantasioso
Italiano
fantasióso
Tedesco
phantasievoll.
peganzòlas , nf pl: peiganzolas Definizione
parte de su telàrgiu ue si ponent is peis po trebballare tessendho artzandhodha e calandhodha cun is peis
Sinonimi e contrari
càlculas,
peanas,
pegas,
peones,
petzana
Terminologia scientifica
ts
Traduzioni
Francese
marche du métier à tisser
Inglese
treadle
Spagnolo
premidera,
cárcola
Italiano
càlcole del telàio
Tedesco
Fußbrett,
Webertritt.
peònes , nm pl: peonis Sinonimi e contrari
càlculas,
peanas,
pegas,
petzana
Terminologia scientifica
ts
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marches du métier à tisser
Inglese
treadle (loom)
Spagnolo
cárcolas
Italiano
càlcole del telàio
Tedesco
Fußbrett.
péri 1 , prep Definizione
inditat logu (e fintzes tempus) ue si camminat, s'istat / perinnoi e perinnè = perilloi e perillai, peri su logu
Sinonimi e contrari
per
/
in
Frasi
sos funnos isterriant sos bratzos peri sas àgheras ◊ peri sos tempos azis piantu males de su disterru ◊ sos emigrados triballant peri sas terras anzenas ◊ sa crabitedha che l'ant isvighinzada peri sas camineras ◊ sas rúndhines si sighiant peri sos chelos ◊ is piciochedhus nci essint po s'ispassiai per'innòi e per'innia ◊ peri is arranconis no dhui at abarrai cambu! ◊ sunt ispartos peri su logu ◊ est andhadu peri tota sa Galilea
2.
custu santu fit nàschidu peri su treghentos pustis de Cristos
Etimo
ltn.
per
Traduzioni
Francese
à travers
Inglese
through
Spagnolo
por,
a través de
Italiano
attravèrso
Tedesco
durch.
piatèra , nf: pratera Definizione
genia de parastàgiu po chistire is pratos límpios e àteru istrégiu de coghina
Sinonimi e contrari
apicastérgiu,
fascellau,
palastràgiu
Frasi
in coghina bi est su foghile, sa tziminea, su brajeri intro de sa gofe, sos furredhos a carvone e sa piatera ◊ seo ponenno is pratos praneris in sa pratera
Terminologia scientifica
mbl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étagère à vaisselle
Inglese
plate rack
Spagnolo
platero
Italiano
piattàia
Tedesco
Abtropfbrett.
píchiu , nm Definizione
sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu
Sinonimi e contrari
tzocu
/
arraolu,
pensamentu
Frasi
in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu
3.
custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca!
Traduzioni
Francese
action de frapper à la porte
Inglese
knock
Spagnolo
golpe dado al llamar a la puerta
Italiano
bussata
Tedesco
Anklopfen.
pinnàdile , agt: pinnàdule Definizione
chi portat pinnias, pumas / sórighe p. = alaepedhe, tzuntzurredhu
Sinonimi e contrari
pinnàdigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a des plumes
Inglese
feathered
Spagnolo
plumado
Italiano
pennuto
Tedesco
gefiedert.
poétu , nm Definizione
pou, putzighedhu pitichedhedhu (in logu de fognas, de cundhutos e tubbos de abba)
Etimo
ctl.
pouet
Traduzioni
Francese
petit puits,
fosse d'écoulement à l'égoût
Inglese
well
Spagnolo
hoyo,
pozo
Italiano
pozzétto
Tedesco
Abzugsgrube.
pracàgiu , nm Definizione
arregiolamentu, fintzes su pigighedhu o tira de cosa chi si ponet po aforrare àteru materiale
Sinonimi e contrari
placamentu
Traduzioni
Francese
feuille à plaquer
Inglese
veneer
Spagnolo
enchapado
Italiano
piallàccio
Tedesco
Furnier.
prància 1 , nf: prantza Definizione
orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau
Frasi
sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ctl., spn.
planxa
Traduzioni
Francese
fer à repasser
Inglese
flatiron
Spagnolo
plancha
Italiano
fèrro da stiro
Tedesco
Bügeleisen.
preideríssa , nf: pretirissa,
priterissa Definizione
genia de erba bona po passare s’iscurrentziadura: in is nodos de su cambu portat sa fògia totu a inghíriu, tundha
Sinonimi e contrari
brentedha,
cacalacasu,
cacaràgiu,
coriandru,
culuebba,
lisandru 1,
ocicanu,
pibirina,
preiderina,
priorissa 1
/
cdh. petralíscia
Frasi
sos pitzinnos si aiant fatu una pasta de paparantzolu e aiant cantatu sos apentos de sas ervas: sa mammaluca, su paparantzolu, s'àpara, sa priterissa
Terminologia scientifica
rba, rbc, Smyrnium rotundifolium
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maceron à feuilles rondes
Inglese
smyrnium
Spagnolo
esmirnio perfoliado
Italiano
smìrnio di Càndia
Tedesco
Smyrnium.
prúdha , nf Definizione
su granu de su moriscu lómpiu e àrridu fatu a orrosa, crepau apertu comente iscópiat coendho in su fogu
Sinonimi e contrari
panincedha,
rosellita
Terminologia scientifica
mng
Traduzioni
Francese
barbe à papa
Inglese
popcorn
Spagnolo
palomita
Italiano
pop - corn
Tedesco
Pop-corn.
pudhérigas , nf pl Definizione
casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu
Sinonimi e contrari
càricas,
chichiridhas,
pudhedras
Traduzioni
Francese
taches rouges de la peau à cause de la chaleur
Inglese
caloric spot
Spagnolo
cloasma producido por el calor
Italiano
cloasma calòrico
Tedesco
Leberfleck (wegen der Feuerhitze).
puntigliósu , agt: puntillosu Definizione
chi costumat a fàere puntíllias, chi no ndhe giaet in bínchida a s'àteru, chi pigat is cosas a puntíllia, a dispetu; chi faet própriu su giustu a didudentu, cun precisione, chi no fartat
Sinonimi e contrari
abbetiosu,
dirbetosu,
impuntilladore,
perraliosu,
puntosu
/
ttrs. ipuntósigu
Frasi
lampu, ca est puntillosu est abberu: no ti ndhe perdonat una!
2.
fit puntillosu: su suo fit su suo e si lu picabat, ma s'anzenu lu rispetabat ◊ issu est puntillosu in sos impinnos
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
obstiné,
qui a de l'amour-propre
Inglese
obstinate,
determined
Spagnolo
puntilloso
Italiano
puntiglióso
Tedesco
eigensinnig.
rasògia, rasòja , nf: arrasoa,
lesòrgia,
resòglia,
resoja,
resolza,
resòrgia,
resorza,
risoza Definizione
lepedha, aina fata cun d-una lama de ferru o de atzàrgiu, puntuda, fine e segante a una parte (atza) e grussa a s'àtera (tolu), incasciada cun sa coa firma in d-una màniga prus che àteru de ossu isperrada a una parte po serrare sa lama cun s'atza aintru: cussa de is braberis est a lama prus fine, a punta tundha, de grussària parívile / is partes de una resòrgia: sa frama o follu (ata, tolu, punta, coa), sa màniga (perras, arcu de ferru, ribbadinos, truncu, anedhu)/ resorja de mari = gragallu, genia de animali croxudu, longu, a duas perras (solen siliqua) chi assimbillant a su mànigu de una resoja
Sinonimi e contrari
brotzu,
istuzu,
lepa
Frasi
sas resorzas prus famadas sunt sas guspinesas, sas patadesas e arburesas ◊ pro cumprire su sestu de una resorza tocat a buscare e triballare su corru, su ferru, fàghere sa fiama e intrare apare sas duas partes
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
rasoria
Traduzioni
Francese
couteau à cran d'arrêt,
rasoir
Inglese
razor,
claspknife
Spagnolo
navaja
Italiano
coltèllo a serramànico,
rasóio da barbière
Tedesco
Klappmesser.
refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare,
refatzare,
rifatzare,
rinfaciai,
rinfaciare Definizione
nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas
Sinonimi e contrari
acarai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhai,
sfacidhiri
Frasi
zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas
Traduzioni
Francese
reprocher,
jeter à la figure (fam.)
Inglese
to throwin s.o.'s face (sthg.)
Spagnolo
reprochar,
echar en cara
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
rumbicàre , vrb Definizione
arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu
Sinonimi e contrari
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare
Frasi
s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit
Etimo
itl.
rimbeccare
Traduzioni
Francese
jeter à la figure (fam.)
Inglese
to fling in s.o. face
Spagnolo
reprochar,
echar en cara
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.