malcadúra , nf: marcadura Definition
su marcare in sa pedhe (pruschetotu is animales mannos: cuadhos, boes e bacas); sa marca chi si faet
Synonyms e antonyms
aferritadura,
marconzu,
sinnadolzu
/
cdh. fucatógiu,
malcatura
Etymon
srd.
Translations
French
marquage,
action de marquer,
ferrade
English
to brand
Spanish
marca
Italian
marchiatura
German
Markieren,
Markierung.
mancànte , agt: mancanti Definition
nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru)
Synonyms e antonyms
faltu,
iscassu
/
macu
| ctr.
bundhante,
bundhansciosu
Sentences
cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti
2.
mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos
Translations
French
manquant,
imparfait,
hors de raison,
elliptique
English
lacking,
out of one's mind
Spanish
que falta,
carente,
chiflado,
elíptico
Italian
mancante,
carènte,
imperfètto,
fuòr di sénno,
ellìttico
German
mangelnd (di = an+ Dat.),
fehlend,
verrückt.
mandhadàgliu, mandhadàlzu, mandhadàrzu , agt, nm Definition
persona chi unu mandhat a foedhare sa fémina chi si bolet a cojuare, o fintzes po àtera miscione
Synonyms e antonyms
apagiadori,
comisionàrgiu,
paraímpiu,
tratadore
Sentences
mi as imbiadu su mandhadàgliu pro ischire si aia tempus
Etymon
ltn.
mandatarius
Translations
French
faiseur de mariages
English
paranymph
Spanish
paraninfo,
casamentero
Italian
paraninfo
German
Ehestifter,
Ehevermittler.
manigiàda , nf: manizada Definition
su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu
Synonyms e antonyms
ammiada,
ingestu,
mesurada,
movitada,
tramesada
Sentences
ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas"
2.
si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho
Etymon
srd.
Translations
French
signe,
geste de la main
English
wave (of the hand)
Spanish
ademán,
seña con la mano
Italian
cénno della mano
German
Handzeichen.
mantéssi , agt, prn, avb: matessi,
matéssiu Definition
chi no est àteru, chi no est diferente (chentza cambiamentu de sing. a pl. e ne de m. a f.); impreau coment'e avb. inditat manera, in su sensu de deasi etotu, chentza diferéntzia (èssere su m.)
Synonyms e antonyms
acitotu,
atotu
Sentences
si aimus postu su mantessi tempus pro zogare e istudiare aimus ischidu a Kant chei s'abba ◊ amus bidu sos matessi ómines, sas matessi féminas ◊ resessint a numenare in sa matessi manera sas matessi cosas ◊ babbu e fillu s'infriscant pighendi s'àcua de su matessi lavamanu ◊ sa luna giogàt in su celu luxendu e a su matessi tempus isprighendusia in d-una lacunedha de àcua
2.
su matessi chi at faedhadu a tie at faedhadu a mie ◊ custos sunt sos matessi chi amus bidu in cudhane ◊ deo so su matessi chi tue as chistionadu s'annu passadu
3.
sa lughe est paga ma lezo su matessi ◊ isse at fatu goi, e tue su matessi! ◊ fintzas si est de deris, su pane, lu cherzo su matessi ◊ andhe deo o andhes tue, pro contu meu est su matessi ◊ che a tie mantessi sunt bolados sos annos mios (F.Sechi)
Etymon
ctl.
mateix
Translations
French
même (adj.),
lela même (pron),
exactement,
justement,
vraiment (adv.),
tout de même,
quand même
English
same,
equally,
-self
Spanish
mismo
Italian
medésimo,
stésso,
pròprio,
ugualménte
German
gleich.
mantuàda, mantulàda, mantulàra , nf Definition
cropu forte giau a manu furriada
Synonyms e antonyms
bofetada,
bussinada,
cabbessu,
irbatulada,
iscantargiara,
iscaputzone,
iscavanada,
istuturada,
manimbesse
Sentences
ti dongu una mantulara!…
Etymon
ctl.
manotada
Translations
French
revers de main
English
backhander
Spanish
revés
Italian
manrovèscio
German
Ohrfeige.
manzíngula , nf: manzunga,
mazunga,
mazúngura Definition
ossu de giogare a forma de cubbu cun númeru diferente in dónnia afaciada; genia de giogu fatu betandho in pitzu de sa mesa bàtoro manzíngulas: segundhu is números chi essint, andhat su giogu
Synonyms e antonyms
giogulana,
madrúncula
Translations
French
dé
English
dice
Spanish
dado
Italian
dado
German
Würfel.
marasadòre , agt, nm Definition
chi o chie trebballat meda, chentza si arresparmiare
Synonyms e antonyms
trabagliadore,
trabagliante
| ctr.
mandrone,
oreri,
praitzosu
Etymon
srd.
Translations
French
bourreau de travail
English
slogger
Spanish
trabajador empedernido
Italian
sgobbóne
German
Arbeitstier.
maremótu , nm Definition
movimentu a s'ingrundha e disastrosu de su mare candho su terremotu che faet aintru (in su fundhu) de su mare
Sentences
no nc'est prus abetu chi una citadi isderrocada de unu maremotu bengat torra abbitada
Translations
French
raz de marée
English
seaquake
Spanish
maremoto
Italian
maremòto
German
Seebeben.
maretàda , nf Definition
aundhada forte de su mare
Sentences
sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu
Translations
French
tempête de mer
English
sea storm
Spanish
marejada
Italian
mareggiata
German
Sturmflut.
maretàre , vrb: ammaretae,
maretzai Definition
mòvere che is undhas de su mare
Synonyms e antonyms
marugliai
Sentences
su trigu est maretendhe ◊ bido sos fiores maretados ◊ maju bellu in sos campos laorados maretendhe presentat su laore
Translations
French
flotter,
il y a eu de la tempête ou la tempête a fait rage (v. imp.)
English
to be wavy
Spanish
olear,
encresparse
Italian
fluttuare,
mareggiare
German
wogen.
marína , nf Definition
su mare pruschetotu ororu de sa terra, su prus acanta; genia de corpus militare chi manígiat is naves e andhat peri is mares
Sentences
Deus a nosu at cuncédiu unu mannu capitali de sa marina a Fonni ◊ deris unu canàriu falat a sa marina, faghe e no faghe die…
2.
Sesetu est tenenti de Marina ◊ a Tamasu ndi dh’iant pigau sordau in sa Marina e dh’iant imbarcau cumenti a cannoneri
Etymon
itl.
Translations
French
bord de la mer,
marine
English
coast (line),
navy
Spanish
marina
Italian
marina
German
Meeresküste,
Marine.
marmarínu , agt: marmurinu Definition
chi est de màrmuri
Synonyms e antonyms
marmureri
Sentences
est de pedra marmarina
Etymon
srd.
Translations
French
de marbre
English
marmorean
Spanish
marmóreo
Italian
marmòreo
German
marmorn.
marràda , nf: marrara Definition
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Synonyms e antonyms
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Idioms
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Sentences
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Etymon
srd.
Translations
French
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
English
blow with a paw
Spanish
azadazo,
coz
Italian
rampata
German
Scharren.
martàle , agt, nm: martzale,
martzali Definition
de martu, de su mese de martzu (nau prus che àteru de Pascamanna candho arresurtat in custu mese); una calidade de trigu coinàrgiu (Triticum aestivum)
Synonyms e antonyms
marsanu,
martzinu,
maltulinu
/
martzolu
Etymon
srd.
Translations
French
de mars
English
of march
Spanish
marceño
Italian
marzolino
German
März…
matàgnu , agt: metantzu,
metanzu Definition
chi no tenet calidades bonas, nau de cosa e de gente puru (de ccn., fintzes chi est giau a fàere male)
Synonyms e antonyms
iscadentonzu,
malésicu,
malu,
mecianu*
| ctr.
bonu
Sentences
su bentu de santu Simone tenet fama metanza ca ndhe iscudet s'ischissone ◊ invece de dultzuras mi faghes passare oras metanzas ◊ cussu est unu dutore metanzu ◊ su prus forte fachiat s'ala a su metantzu
Translations
French
de mauvaise qualité,
médiocre,
répréhensible
English
ordinary,
poor,
censurable
Spanish
de mala calidad,
reprobable
Italian
scadènte,
mediòcre,
riprovévole
German
minderwertig,
mittelmäßig,
verwerflich.
matzocàre , vrb: ammatzocai*,
matzucare Definition
iscúdere o magiare a matzucu; peleare meda / matzucare landhe, olia, nughe = iscudi làndiri, olia, nuxi
Synonyms e antonyms
corpare,
isciúdere,
magliucare,
matzucorjare
Sentences
lassae de irgherrimiare: bisonzu de bos matzucare azes?! ◊ acàbbala, chi sa zente curret a inoche credendhe chi nos semus matzucandhe! ◊ so che pianta esposta in sa cudina, matzocada però dae su bentu chi ndhe li at rutu fozas e ispina
Translations
French
donner une volée de coups de bâton
English
to beat
Spanish
apalear,
aporrear
Italian
bastonare
German
verprügeln,
prügeln.
matzucàda , nf Definition
su matzucare, su iscúdere a matzucu, a fuste
Synonyms e antonyms
banzu 1,
matzocadura,
mazada,
mazadina,
mazucada,
surra
Sentences
sas matzucadas a s'àinu li benint che incumandhadas, candho est reberde
Etymon
srd.
Translations
French
coup de bâton
English
beating
Spanish
bastonazo,
leñazo
Italian
bastonata
German
Stockschlag.
meciànu , agt, nm: metzanu Definition
chi (o chie) est de calidades pagu bonas, antzis antzis malas, nau de cosas e de gente
Synonyms e antonyms
iscadentonzu,
matagnu,
tratu 1
| ctr.
bonu
Sentences
de annadas ndhe faghet bonas e metzanas ◊ aia in manu unu nodosu càmbaru e metzanu cun totu gherraia ◊ no timet ne fritu e ne calura, ne tempus bonu e ne tempus metzanu
2.
sos metzanos abbratzant sa vindita e lis paret balanzu e granzeu ◊ su piús mandrone e piús visciadu, su piús metzanu e faularzu fit isse ◊ cantat sa glória e martíriu de sos Santos, sas vilesas de sos metzanos
Surnames and Proverbs
smb:
Mezzanu
Etymon
itl.
mezzano
Translations
French
de mauvaise qualité,
médiocre
English
poor
Spanish
medianillo
Italian
scadènte,
mediòcre
German
minderwertig,
mittelmäßig,
Mittelmäßige.
mediài 1 , vrb Definition
essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos
Synonyms e antonyms
irmedhighinare,
ismemoriai
Etymon
srd.
Translations
French
être hors de soi
English
to be beside oneself
Spanish
estar fuera de sí
Italian
èssere fuòri di sé
German
außer sich sein.