Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

scaradéri , agt, nm Definition chi o chie treballat a iscarada, fatu e a bidha Sentences su meri bolliat màniga arrullada, de su scaraderi e de su serbidori, messendi ◊ su scaraderi leat pro paga su tantu de su sèmene de su trigu chi ndhe messat Etymon srd. Translations French ouvrier travaillant à la pièce English jobber Spanish destajista Italian cottimista German Akkordarbeiter.

scàru , nm Definition in bidhas de mare, orruga o istrada a oru a mare Sentences in Portescusi ant fatu sa festa de su scaru Translations French promenade du bord de la mer English seafront Spanish paseo marítimo Italian lungomare German Strandpromenade.

scerbedhài , vrb: igerbedhare*, sciorbedhai Definition segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa Synonyms e antonyms ischerbicare, ispistidhai / irmedhighinare Sentences si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu! 2. custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju Translations French casser la tête English to smash one's head Spanish abrir la cabeza, devanarse los sesos Italian pestare, rómpere la tèsta German schlagen, jdm. den Kopf einschlagen.

sciampitài , vrb: isciampitai Definition fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu Synonyms e antonyms aciapitai, atzopitai, brinchitare, istripitare Sentences sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis! 2. fatzu unu ballu de cussus sciampitaus Etymon itl.t zampettare Translations French danser la danse sarde English to have a sardinian dance Spanish bailar el baile sardo Italian scambiettare German Kreuzsprünge machen.

scoetài , vrb: iscoitai*, scoitai, scuetai Definition iscaviare sa coa, mòvere a cropu de dónnia betu; andhare a egas e a ogas comente faet su pische o su lampu; pigare s'àteru a frandhigos po si dhu fàere a sa manu, po dhu tènnere a favore / avb.: andai scoita scoita = bantzighendhe o saidendhe su culu Synonyms e antonyms brincae, fruschinare, ischirchinare / fuire Sentences su pisci aintru de sa retza scoetàt e si moviat che ànimas in pena ◊ scoetat coment'e un'anguidha ◊ no ti ndh'atzichist chi scoitant is lampus! ◊ scuetant is murenas in s'àcua de su mari ◊ scuetat su corou 2. no dhui fuat mancunu giassu acantu ci scoitai 3. totu est chi scoetist: dèu mancu ti sumu! (G.Mura) Translations French frétiller, remuer la queue English to dart, to frisk Spanish deslizarse, escabullirse Italian guizzare German schnellen.

sconchiài, sconchinài , vrb: isconchinare* Definition mòvere sa conca a cropu (coment'e orruendho ainnanti), fàere isconchiadas, mescamente candho unu tenet sonnu e fintzes apostadamente po nàrrere chi eja o chi nono; istorrare a unu de fàere una cosa Synonyms e antonyms iscabiare, tzilibbecare, tzurumbecare / scronnoriai Sentences candu no est de acórdiu abarrat sconchiendi ◊ est a su scónchia scónchia, mortu de sonnu Translations French chanceler, trébucher (de la tête) English to overbalance with one's head Spanish cabecear Italian tracollare della tèsta German kippen des Kopfes beim Einnicken.

seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definition su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu Synonyms e antonyms chirrionzu, isseperonzu, sceberadura, sèbera 1, seberadórgiu, seberonzu Etymon srd. Translations French transformation de la fleur en fruit English setting Spanish cuajado Italian allegagióne German Ansetzen der Früchte.

sfrosài , vrb Definition bèndhere cosa a sfrosu, a iscúsiu, fora de is leis chi régulant su tràvigu e sa béndhia de sa cosa (prus che àteru, chentza passare in sa dogana) Etymon itl.l sfrôusá Translations French faire la contrebande English to defraud, to smuggle Spanish contrabandear Italian far fròdo, contrabbando German schmuggeln.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definition fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Synonyms e antonyms malcare Sentences a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Etymon ltn. signare Translations French faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge English to countermark, to cross oneself Spanish persignarse, santiguarse, marcar Italian fare il ségno della cróce, contrassegnare German das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

sirídu , pps, agt Definition de sirire; nau de erba giai créschia, chi at fatu sa chima o candhelita Synonyms e antonyms intzeurrau, tudhidu / chimidu, folau, inchimiu Translations French qui a poussé la cime English sprung up Spanish brotado Italian pullulato, che ha fatto cima German gekeimt.

sochítu , nm: suchete, suchitu 1 Definition genia de papare fatu cun petza segada a biculedhos (mescamente de pudha, de conillu), posta a fríere unu pagu in su sufrissu fatu cun chibudha, pedrusèmene e un'aciunta de binu o aghedu e pagu pagu de abba, una ispergiadedha de píbere e sale Sentences gei tengu abetu bellu de mi fai su sochitu o s'anguli po Pasca!…◊ dhui tèngiu unu spitzuedhu de suchitu in su fogu Scientific Terminology mng Etymon ctl. suquet Translations French à la nage (cuc.) English stew Spanish guiso de carne Italian guazzétto German Ragout.

socrònza , nf: sogronza, sorgogna, sorgòngia Definition sa mama de sa nura, de su génneru Synonyms e antonyms trogogna Sentences tzia Annedha andhabat ifatu de sa socronza disizosa de l'acasazare bene (S.Spiggia)◊ sos sogronzos aiant tentu murrunzu, ma sas sogronzas no s'aiant mai negadu su saludu. Scientific Terminology ptl Etymon srd. Translations French mère du gendre, mère de la bru English son's mother-in-law (daughter's) Spanish consuegra Italian consuòcera German Mitschwiegermutter.

socrónzu , nm: sogronzu, sorgognu, sorgóngiu Definition su babbu de sa nura, su babbu de su génneru Synonyms e antonyms trogognu / ttrs. sugrognu, surrognu Sentences in domo de sorgonzu meu nosi ant bogau a papare pintzigrogos Scientific Terminology ptl Etymon srd. Translations French père du gendre, père de la bru English son'sfather-in-law (daughter's) Spanish consuegro Italian consuòcero German Mitschwiegervater.

sorèlla, soréllu , nf, nm: surellu Definition genia de pische de mare cun d-una síngia tostada meda (coment'e iscata de àtera genia) in costaos de sa coa a sa conca Synonyms e antonyms ttrs. suredha Sentences candu dhui at bonatza s'intendit su pispisu de su surellu ca gioghitat me in s'àcua Scientific Terminology psc, trachurus trachurus, t. mediterraneus Etymon ctl. surell Translations French chinchard de la Méditerranée English Mediterranean horse mackerel Spanish jurel, chicharro Italian suro German Bastardmakrele.

sórriga , nf Definition su sorrigare; genia de sorrogu de chie est morindhosi Synonyms e antonyms forróschiu, sarragu / acra, pilisca 1, póleu, randha 1, tórulu Sentences su ricu, a sórriga e a bàntzigu de conca, si agitat in su bancu che burricu Etymon srd. Translations French râle de la mort English gasping Spanish estertor, sarrillo Italian ràntolo dei morènti German Todesröcheln.

spreitzài, spreitziài , vrb Definition lassare o bogare sa mandronia, sa preitza Synonyms e antonyms ismandronire, smandronai | ctr. ammandronae Etymon srd. Translations French guérir de la paresse English to give up laziness Spanish desemperezarse Italian spoltrire German die Faulhiet austreiben.

strunciósu , agt Definition chi costumat a stronciai, a strònciri, a fàere malu murru Synonyms e antonyms ammurrionadu, isamanchiosu, levadosu, strugnu Sentences sa fachi torra fàidi strunciosa e iscrafangiada, parit màscara maba candu est carrasegai (S.Baldino)◊ vustei est sempri strunciosu cun mimi: sceti candu c'est Tonedhu est allirgu! Etymon srd. Translations French qui fait la grimace English mincing Spanish remilgado Italian smorfióso German zimperlich.

súa , agt, prn Definition agetivu e pronumene fémina (pl. suas) chi inditat possessu, su apertènnere o pertocare de sa cosa (o de is cosas) a una síngula persona tertza (de issu, de issa)/ a/c. foedhandho de ccn. e dependho inditare parentes suos, si ndhe faet a mancu de nàrrere cust'agt. (Antoni fit chistionendhe cun sa fiza, at murrunzadu cun sas connadas = si cumprendhet, cun sa filla sua, cun is connadas suas, de Antoni) e, comente a totu is possessivos, si pone apustis de su númene; coment'e prn. pigat sèmpere s'artículu (sa/sas/as/is); in calecuna bidha a làcana de foedhada dhu narant po agt. mascu puru, solu sing., ca no segant su foedhu in sa tónica e po no nàrrere duas vocales oguales: fígiu sua, babbu sua (ca no narant suo, ne sou, tirant prus a su camp. ma no narant sú/suu) Idioms csn: a ora sua = a s'ora zusta, addata, candho andhat bene, menzus; fàghere de sa suas = fai cosas acomenti acostumat a ndi fai issu, issa, in su sensu de mali, po su torracontu suu, acomenti dhi parit e praxit; s'ala sua (nau de chinisisiat) = sa manu dereta, sa parti a dereta Sentences a sa cosa sua bi cheret donzunu isse ◊ su nuraxi fiat sa domu sua ◊ a sas fainas suas bi pesset isse! ◊ a Eleonora de Arborea sa morte l'at collida candho fit ancora in sa pienesa de sas possas suas (T.Mura)◊ Luisicu iat allutau is origas, ma no arrennesciat a cumprendi totu custu interessamentu de Pili po is cosas suas ◊ in s'istrada si andhat donzunu a s'ala sua ◊ fiza sua sa manna 2. lah, narasidhu a Franciscu ca custas brebeis funt is suas! ◊ sas olias mias sunt pudadas, sas suas nono ◊ onzunu narat sa sua 3. bi aiat manzanu chi a ora sua no mi daiat coro de mi ndhe pesare 4. donniunu dha pentzat a modu sua Etymon ltn. sua Translations French sa, la sienne English her (his) Spanish su, suya Italian sua German ihre, seine.

tartalía , nf, nm: tataliu, tatalliu, tratabia, tratalia, trataliu, tratalliu, trotobie, trotoia Definition sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu Synonyms e antonyms fressura, revea, tatareu Sentences femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu Scientific Terminology mng Etymon itl. frattaglie Translations French fressure à la broche English pluck roasted on the spit Spanish asaduras asadas en el espetón Italian coratèlla còtta allo spièdo German am Spieß gebratene Geschlinge.

tèndhere , vrb: tèndiri, tènnere 1 Definition istrecare a alladiare sa pasta fintzes a dha fàere de sa grussària giusta e parívile segundhu sa calidade de pane chi si bolet (o fintzes po fàere a macarrones, es. lisòngias); nau de orrobba o fintzes de àteru, pònnere istérria, istirada; rfl. nau de ccn., su si prestare, giare agiudu / pps. téndhiu, tesu; tèndhere sa manu = (a unu) agiudai, donai una manu de agiudu, ma fintzas ponnirisí a fai faina, aprontai su logu po calincun'àteru trabballu; téndhia de manu = manu de agiudu Synonyms e antonyms acannonare, incannonare 1 / atendiai, ispàlghere, istèndhere, istenniare, istèrrere, istirai, stendiai Sentences tendhindhe su pane a cannedhu cheret chi sas manos fetant fortza paris ◊ a tèndhere bi cheret pratighesa, sinono su pane essit a tretos russu e a tretos fine ◊ a tèndhere su pane como est a màchina ◊ tèndiri pillus de pasta 2. intrat a samunare e sa robba l'at totaganta tesa e ispalta ◊ Marta fit in su cortile tendhindhe sos pannos chi aiat sammunadu 3. issu fut sèmpere prontu a si tèndhere po agiudare is àteros 4. unu massau iat pigau un'incone de terrenu e, brexosu, cumènciat a dhue tèndhere sa manu narbonandhodhu Etymon ltn. tendere Translations French abaisser la pâte avec le rouleau English to roll bread Spanish extender la masa Italian spianare la pasta col matterèllo German den Teig mit dem Nudelholz dehnen.