Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrabbiài , vrb: arrabbiare, arraviare Definition su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera Synonyms e antonyms abbetiae, achibberare, acroconai, afutare, airai, allulluriai, aorcare, arragiolire, arrannegai, collobbiare, inchibberare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Sentences no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai! Etymon itl. Translations French se mettre en colère English to rage Spanish enfadarse Italian adirare, arrabbiare German sich erzürnen.

arragiolíre , vrb: arrajolire, arrazolire, arrejolire Definition ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu Synonyms e antonyms arragiolare* / achibberare, acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, insutzuligai, intziminire, renignai Sentences dae atentu ca cussu cane est arrejolidu! 2. candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu Translations French se mettre en colère English to rage Spanish padecer la rabia, encolerizarse Italian contrarre la ràbbia, arrabbiarsi German sich die Tollwut zuziehen, zornig werden.

arrannegài , vrb: arrennegai, arrennegare Definition pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu Synonyms e antonyms abruncudhí, airai, allulluriai, inchestiare, inchietae, infrascai / abbetiae, acroconai, afutare, aorcare, arrabbiai, arragiolire, collobbiare, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Sentences Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere Etymon spn. renegar Translations French se mettre en colère English to flare up Spanish encolerizarse Italian infuriarsi, sdegnarsi German wütend werden.

arringàre , vrb Definition fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Synonyms e antonyms arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Translations French se mettre en colère, faire mal au cœur English to make angry, to madden Spanish irritarse Italian adirare, far ràbbia German zum Zorn reizen.

artzisàre , vrb Definition su si arrennegare, su si ofèndhere Synonyms e antonyms alvurare, inchietae Sentences issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu Etymon srd. Translations French se mettre en colère, se fâcher English to lose one's temper Spanish enfadarse Italian inalberarsi German sich aufbäumen.

assantàe, assantài , vrb: assentai, assentare, assentari Definition pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu Synonyms e antonyms acabidae, acampaniare, acodomai, acollocare, adaretzai, assebiai, assentulae, assetiai, insabiai / arresentare, firmai, iscríere, pònnere / pasare | ctr. isordulare, avalotai Sentences in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu! 2. assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras 3. depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella) 4. piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas 5. su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai Etymon ctl., spn. assentar, asentar Translations French mettre en ordre English to tidy up Spanish arreglar, asentar Italian méttere in órdine, sistemare, incolonnare German ordnen, in Kolonnen schreiben.

avalorài , vrb: avalorare Definition betare o pònnere su prétziu, giare prus valore, importu, càrculu, pigare prus valore, prus capacidades Synonyms e antonyms | ctr. ibbalorie Idioms csn: a. is dannus = perissiare; avalorai sa fidi = crèschere, afortire sa fide (in Deus) Sentences cantu dh'ant avalorada cussa domu noa? ◊ su trabballu chi fait sa fémina in domu no est avalorau ◊ pitzinnu de virtude e de talentu, podiat sa famíglia avalorare ◊ sos poetas avalorant de onore sa Saldigna ◊ sa vena poética sua istesit avalorada dae s'ischire de pinna e de líteras Translations French mettre en valeur English to appreciate Spanish valorar Italian valutare, valorizzare German schätzen, aufwerten.

campaniàre 1 , vrb: acampaniare, acampionare, campianare, campionare Definition pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu Synonyms e antonyms adaretzai, arremonire, assantai, cumpòniri, frànghere | ctr. isordulare Idioms csn: campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu Sentences apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?! 2. campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule 3. cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet! 4. cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos Etymon srd. Translations French mettre en ordre English to arrange, to tidy up, to reconcile Spanish ordenar, arreglar, poner en orden Italian ordinare, méttere bène in órdine German aufräumen.

chirchinàre , vrb: crichinare Definition segare una parte pitica de is cosas in su sensu de sa largària faendhodhas prus curtzas Synonyms e antonyms acurtzai, cercinae, chertzinare, ilmutzare, incruciai, secare | ctr. aciungi, illonghiare Sentences su ferreri críchinat e aggualat sas ungras de sos boes, ferrèndhelos ◊ su póberu no at àteru aficu si no sa miserina zoronada e sempre chi la servit a su ricu benit sas piús boltas chirchinada (M.Murenu) 2. intra a ballare coi chirchinada, como chi zughes sa munnedha noa! Etymon ltn. circinare Translations French raccourcir, mettre en lambeaux English to tear to pieces, to shorten Spanish acortar Italian raccorciare, sbrindellare German verkürzen, zerfetzen.

collobbiàre , vrb Definition pigare o giare collóbbia, arrennegu, tzacu Synonyms e antonyms acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Sentences no mi collóbbies! Etymon srd. Translations French s'indigner, se mettre en colère English to anger Spanish irritarse, enfadarse Italian sdegnarsi, adirare German sich entrüsten, sich erzürnen.

cumbinài, cumbinàre , vrb: cumminai, cumminare Definition bènnere s'ocasione; andhare de acórdiu, èssere o pònnere de acórdiu in sa matessi idea, cuncordare cuntratandho po comporare e bèndhere; cuncordare una cosa cun s'àtera, fàere / ind. pres. cumbinat, cúmbinat Synonyms e antonyms acadessi, acontèssere, capitai, costare 1, cuncordai, incapitae, sucèdere / cuncodrai, fàchere | ctr. iscumbinare, iscuncordai Sentences est cumbinadu chi sa die at próidu ◊ si unu si bestit de billutu e gambales, est unu pastore, ateretantu cumbinat a chie est vestitu de pannu: est unu cusinu ◊ si bos cúmbinat de colare in carrela, intrade a domo!◊ est cumbinau totu apari coment'e s'amen pustis de su Babbunostu 2. si cumbinamus bi lu còmporo! ◊ si nos cumbinamus, restamus unidos finas a morte ◊ e cumbinadu azis, pro cussu cómporu? ◊ goi no lu sighimus su cumone, tantu no cumbinamus prus ◊ si no cumbinant in su naturale, oe duos divórtziant! 3. comente ti cumbinat issa pares una mammarosa! ◊ custas cosas tristas inue bi at festa no cumbinant! (Màsala)◊ ite ses cumminanno? Etymon itl. Translations French combiner, arranger, se mettre d'accord English to combine, to agree Spanish combinar Italian combinare German zusammenstellen.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definition iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Synonyms e antonyms controbbare, iscumproare, proare Sentences lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Etymon spn., ctl. comprobar, comprovar Translations French mettre à l'épreuve English to put s.o. to the test Spanish poner a prueba, demostrar Italian méttere alla pròva, dimostrare German auf die Probe stellen.

destrossài, destrossàre , vrb Definition fàere destrossa, fàere a orrugos, arruinare totu Synonyms e antonyms agigotare, degogliai, ifasciare, isciasciai, iscruncassare, secare, truncai Sentences destrossada est sa cadena de s'ómine cautivadu Etymon ctl., spn. destrossar Translations French mettre en pièces, massacre, endommager English to brake to pieces (to tear), to damage heavily Spanish destrozar Italian fare a pezzi, scémpio, disastrare German niedermetzeln.

dipaciàre , vrb: dispaciai, dispaciare, dispatzare Definition fàereche andhare o bogare sa gente; rfl. andharesindhe Synonyms e antonyms caciare, disgagiai, disocupai, lissentziare / dispedire | ctr. acasagiai, arrecire, coglire Sentences dae cussu logu a tie ti ndhe dipàciant! ◊ serrat sa gianna e mi dispàciat ◊ che l'at dispaciadu ca no lu cheriat prus ◊ isse retzit a totugantos, no che dispàciat mai a nisciunus ◊ no dhos chelzo e che dhos dispatzo 2. a sos operajos che los ant dispaciados dae sa fràbbica ca nachi la deviant serrare 3. apenas si est dispatzau dae su parde est andhau cara a sa domo de sa fémina Etymon ctl., spn. despatxar, despachar Translations French expulser, mettre (dehors) English to drive away Spanish alejar Italian scacciare, mandar via German verjagen, vertreiben.

escecutàre , vrb: esecutai, esecutare, scecutai Definition fàere o pònnere in pràtiga un'órdine, nau mescamente in su sensu de su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe dhi leat sa cosa; pònnere a tréulu, burdellare su logu Synonyms e antonyms aprensionai, imbargai, issucutare, istajire, preare Sentences tocat a esecutai sa voluntadi de Deus ◊ faghe esecutare luego sa senténtzia! Etymon ctl., spn. executar Translations French mettre sous séquestre English to seize Spanish ejecutar Italian staggire German beschlagnahmen.

imbargài, imbargàre , vrb: imbragai Definition leare sa cosa a unu comente faet sa giustítzia; impedire, no lassare fàere calecuna cosa, custrínghere cun sa fortza a fàere una cosa, a óbbrigu o fintzes èssere de istrobbu, pigare logu chi serbit po àteru Synonyms e antonyms aprensionai, escecutare, issucutare, istajire, preare / imbarratzare, impiciai Sentences sa giustítzia dh'imbraghit! ◊ ant imbargau is alàscias a unu depidori ◊ "Si nd'ant imbargau is sacus de sa patata!" - tzerriàt una fémina, prangendi a sa disisperada 2. imbragandedhus a innòi, cussus giòvunus, ca s'agiudant 3. custos barduletes petzi nos imbargant su logu chentza cabu Etymon spn. Translations French mettre sous séquestre, mettre l'embargo English to seize, to impose an embargo Spanish embargar Italian sequestrare, staggire, pórre l'embargo German beschlagnahmen.

imbotàre , vrb: impotai Definition pònnere in is botos sa cosa de chistire Etymon ctl. empotar Translations French mettre dans un pot English to pot Spanish envasar Italian méttere in vaso, in baràttolo German in ein Gefäß tun.

incalancàre , vrb Definition pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca Synonyms e antonyms impelciare, imprecolare, incalare, incolonconare, ingarghilare, intergare / abbuare, atanai | ctr. essire, bocare 2. in catza at bidu pegos incalancados Etymon srd. Translations French mettre quelque chose dans une fissure English to slip in Spanish meter algo en un agujero, encavarse Italian métter qlcs. déntro una fessura German etw. in einen Spalt stecken.

incalchetàre , vrb: incaschetare Definition incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Synonyms e antonyms incasciae Sentences si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Translations French se mettre en tête English to be fixed Spanish obstinarse Italian fissarsi, inculcare German eine fixe Idee haben.

incarrutzài , vrb rfl: incurrutzai Definition agiummai coment'e pònnere in su carru: pònnere, imbarare a pitzu de calecuna cosa Synonyms e antonyms acotzai, arrambare, arremai 1, asubai, imbarrigare Sentences dh'at incurrutzau a su muru ◊ no abarris sempri incarrutzau a mei: bai e gioga! ◊ incurrutzat sa conca apitzus de su coscinu, ma sonnu nudha ◊ at incurrutzau sa conca asuba de su codhu de s'amigu Etymon srd. Translations French mettre un objet sur qqch English to lay down Spanish poner encima de algo Italian adagiare sópra German niederlegen.