abbandhàre , vrb: abbandhiare Definition
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Synonyms e antonyms
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Sentences
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Etymon
srd.
Translations
French
mettre de coté,
s'écarter
English
to withdraw to put aside
Spanish
apartar,
poner aparte
Italian
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
German
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
acabuciàre , vrb: acabutzare,
acaputzare Definition
pònnere impare, betare totu a unu duas cosas, duos tàgios; fintzes aciúnghere apare is càbudos de duas cosas
Synonyms e antonyms
acaputzire,
ammasturai,
apasai
/
acabizonare
| ctr.
iscabutzare
Idioms
csn:
acabutzare robba = arregolli pegus po fai unu tallu; a. s'incunza = collire, ghirare s'incunza
Sentences
acabutzare duos masones
Etymon
itl.
accapezzare
Translations
French
mettre en commun
English
to join
Spanish
aunar,
unir
Italian
accomunare
German
vereinigen.
achibberàre , vrb Definition
essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu
Synonyms e antonyms
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
/
afíere
Etymon
srd.
Translations
French
s'obstiner,
s'entêter,
se mettre en colère
English
to be obstinate,
to get angry
Spanish
hincharse,
obstinarse,
irritarse
Italian
incaponire,
adirare
German
sich versteifen,
sich entrüsten.
acoài, acoàre , vrb Definition
pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa
Synonyms e antonyms
acodiai
/
aisetare
Sentences
cussas pòberas terra sunt acoatas
2.
sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies
Etymon
srd.
Translations
French
se mettre derrière
English
to put in line
Spanish
poner en hilera
Italian
accodare
German
hintereinanderreihen.
acroconài, acroconàre , vrb Definition
pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca
Synonyms e antonyms
arrampedhai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
renignai
Etymon
srd.
Translations
French
s'obstiner,
se mettre en colère
English
to get angry,
to become obstinate
Spanish
enfadarse,
emperrarse
Italian
incaparbire,
arrabbiare
German
eigensinnig werden,
zornig werden.
afagotài , vrb: afangotai,
fangotai Etymon
itl.
affagottare
Translations
French
mettre en ballot
English
to bundle up
Spanish
enfardar
Italian
affardellare
German
zusammenpacken.
afaschinàre , vrb Definition
acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas
Synonyms e antonyms
afascinare,
afascinedhare
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en gerbes
English
to faggot
Spanish
engavillar
Italian
affascinare
German
bündeln.
afedài, afedàre , vrb: fedare* Definition
fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas
Synonyms e antonyms
afigiare,
agnare,
fizolare
/
arratzare
/
achisciare
Sentences
custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau
2.
semus afedendhe sa robba
Scientific Terminology
vda
Translations
French
mettre bas,
faire ses petits (animaux)
English
to litter
Spanish
parir
Italian
figliare
German
Junge werfen.
agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina,
anzadina Definition
su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho
Synonyms e antonyms
agnamenta,
angiadura,
angiamentu,
anzera
2.
sas bamas como giughent s'anzadina ifatu
3.
un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu
Etymon
srd.
Translations
French
portée,
mise bas,
mettre bas,
agnelage
English
litter
Spanish
camada
Italian
figliata
German
Wurf.
agnàre , vrb: angiai,
angiari 1,
antzare,
anzare Definition
su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos
Synonyms e antonyms
afedai
Sentences
sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai
2.
is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus
Etymon
ltn.
*agniare
Translations
French
mettre bas,
faire ses petits,
agneler
English
to litter
Spanish
parir
Italian
figliare
German
Junge werfen.
airài, airàre , vrb Definition
su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda
Synonyms e antonyms
abbetiae,
acroconai,
afutare,
afuterare,
allulluriai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
| ctr.
apachiare,
asselenare
Sentences
ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu!
2.
custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore
Etymon
ctl., spn.
airar
Translations
French
se mettre en colère
English
to irritate
Spanish
irritarse,
airarse
Italian
adirare
German
sich ärgern.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definition
fàere a madassa, atzola
Synonyms e antonyms
| ctr.
smadassai
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en écheveaux
English
to wind into skeins
Spanish
aspar
Italian
ammatassare
German
in Strähnen winden.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definition
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Synonyms e antonyms
immurzare 1,
mongiai,
salire
Etymon
srd.
Translations
French
mettre dans la saumure,
saler
English
to pickle,
to salt
Spanish
conservar en salmuera,
salar
Italian
méttere in salamòia
German
pökeln,
salzen.
ammumullonài, ammumulonài , vrb Definition
fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas
Synonyms e antonyms
aggromerare,
allomborae,
ammuntonae,
arrombulonai
2.
in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus!
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en pelote
English
to roll up
Spanish
ovillar
Italian
raggomitolare
German
zusammenknäueln.
annebbiàre , vrb Definition
su si pigare annébbiu, arrennegu meda
Synonyms e antonyms
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Translations
French
se mettre en colère
English
to get angry
Spanish
irritarse,
encolerizarse
Italian
adirarsi,
sdegnarsi
German
sich erzürnen.
annicàre , vrb Definition
essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios
Synonyms e antonyms
abbrodhiare,
abbudhai,
aconchedhare,
amprudhiare,
annichidai,
annozare,
atrafudhai,
imbromare,
ingromorare,
pirmare,
pudhare 1
| ctr.
allegrare,
prexai
Sentences
proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo!
Translations
French
bouder,
mettre de mauvaise humeur
English
to put in a bad mood
Spanish
amostazar
Italian
imbronciare,
métter di malumóre
German
schmollen,
verstimmen.
annoài 1, annoàre , vrb: annovare Definition
fàere a nou, fàere una cosa torra; nau de su matedu, bogare sida, cambos noos, linna noa
Synonyms e antonyms
arrennoare
| ctr.
imbecrare
Sentences
sos fiados annoant su pilu, sas àrbures annoant sa foza ◊ in montes si annoant sos élighes de sida ◊ si annoant sas isperas che tràmula in s'olia (G.M.Cherchi)◊ no so prus in zoventura, no si m'est annovandhe sa sanna! ◊ sos ammentos mi annoant sentimentos delicados ◊ annoade s'abbonamentu!
2.
candho de s'isventura sa trobea isorves e annoas chizu e usos?
Etymon
srd.
Translations
French
renouveler,
mettre à jour
English
to renew,
to update
Spanish
renovar,
brotar
Italian
rinnovare,
aggiornare
German
erneuern,
aufs laufende bringen.
apaltàre , vrb: apartai,
apartare,
partare Definition
pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca
Synonyms e antonyms
abbandhare,
coigiare
/
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammagare,
apatai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
istugiai
Sentences
medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu
2.
si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada?
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
mettre de côté,
se réfugier
English
to put aside,
to shelter
Spanish
apartar,
refugiarse
Italian
méttere da parte,
accantonare,
rifugiarsi
German
beiseitelegen,
sich flüchten.
apostrofài, apostrofàre , vrb Definition
iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale)
Translations
French
mettre l'apostrophe
English
to apostrophize
Spanish
poner un apóstrofo
Italian
apostrofare
German
apostrophieren.
apunghitài , vrb Definition
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Synonyms e antonyms
preulire,
regutzulare
Etymon
srd.
Translations
French
mettre de côté
English
to scrape together
Spanish
ahorrar,
recoger poco a poco
Italian
raggruzzolare
German
zusammensparen.