abbandhàre , vrb: abbandhiare Definitzione
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Sinònimos e contràrios
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Frases
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre de coté,
s'écarter
Ingresu
to withdraw to put aside
Ispagnolu
apartar,
poner aparte
Italianu
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
Tedescu
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
acabuciàre , vrb: acabutzare,
acaputzare Definitzione
pònnere impare, betare totu a unu duas cosas, duos tàgios; fintzes aciúnghere apare is càbudos de duas cosas
Sinònimos e contràrios
acaputzire,
ammasturai,
apasai
/
acabizonare
| ctr.
iscabutzare
Maneras de nàrrere
csn:
acabutzare robba = arregolli pegus po fai unu tallu; a. s'incunza = collire, ghirare s'incunza
Frases
acabutzare duos masones
Ètimu
itl.
accapezzare
Tradutziones
Frantzesu
mettre en commun
Ingresu
to join
Ispagnolu
aunar,
unir
Italianu
accomunare
Tedescu
vereinigen.
achibberàre , vrb Definitzione
essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu
Sinònimos e contràrios
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
/
afíere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'obstiner,
s'entêter,
se mettre en colère
Ingresu
to be obstinate,
to get angry
Ispagnolu
hincharse,
obstinarse,
irritarse
Italianu
incaponire,
adirare
Tedescu
sich versteifen,
sich entrüsten.
acoài, acoàre , vrb Definitzione
pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa
Sinònimos e contràrios
acodiai
/
aisetare
Frases
cussas pòberas terra sunt acoatas
2.
sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se mettre derrière
Ingresu
to put in line
Ispagnolu
poner en hilera
Italianu
accodare
Tedescu
hintereinanderreihen.
acroconài, acroconàre , vrb Definitzione
pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca
Sinònimos e contràrios
arrampedhai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
renignai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'obstiner,
se mettre en colère
Ingresu
to get angry,
to become obstinate
Ispagnolu
enfadarse,
emperrarse
Italianu
incaparbire,
arrabbiare
Tedescu
eigensinnig werden,
zornig werden.
afagotài , vrb: afangotai,
fangotai Ètimu
itl.
affagottare
Tradutziones
Frantzesu
mettre en ballot
Ingresu
to bundle up
Ispagnolu
enfardar
Italianu
affardellare
Tedescu
zusammenpacken.
afaschinàre , vrb Definitzione
acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas
Sinònimos e contràrios
afascinare,
afascinedhare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en gerbes
Ingresu
to faggot
Ispagnolu
engavillar
Italianu
affascinare
Tedescu
bündeln.
afedài, afedàre , vrb: fedare* Definitzione
fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas
Sinònimos e contràrios
afigiare,
agnare,
fizolare
/
arratzare
/
achisciare
Frases
custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau
2.
semus afedendhe sa robba
Terminologia iscientìfica
vda
Tradutziones
Frantzesu
mettre bas,
faire ses petits (animaux)
Ingresu
to litter
Ispagnolu
parir
Italianu
figliare
Tedescu
Junge werfen.
agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina,
anzadina Definitzione
su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho
Sinònimos e contràrios
agnamenta,
angiadura,
angiamentu,
anzera
2.
sas bamas como giughent s'anzadina ifatu
3.
un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
portée,
mise bas,
mettre bas,
agnelage
Ingresu
litter
Ispagnolu
camada
Italianu
figliata
Tedescu
Wurf.
agnàre , vrb: angiai,
angiari 1,
antzare,
anzare Definitzione
su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos
Sinònimos e contràrios
afedai
Frases
sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai
2.
is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus
Ètimu
ltn.
*agniare
Tradutziones
Frantzesu
mettre bas,
faire ses petits,
agneler
Ingresu
to litter
Ispagnolu
parir
Italianu
figliare
Tedescu
Junge werfen.
airài, airàre , vrb Definitzione
su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda
Sinònimos e contràrios
abbetiae,
acroconai,
afutare,
afuterare,
allulluriai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
| ctr.
apachiare,
asselenare
Frases
ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu!
2.
custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore
Ètimu
ctl., spn.
airar
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to irritate
Ispagnolu
irritarse,
airarse
Italianu
adirare
Tedescu
sich ärgern.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definitzione
fàere a madassa, atzola
Sinònimos e contràrios
| ctr.
smadassai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en écheveaux
Ingresu
to wind into skeins
Ispagnolu
aspar
Italianu
ammatassare
Tedescu
in Strähnen winden.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definitzione
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Sinònimos e contràrios
immurzare 1,
mongiai,
salire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre dans la saumure,
saler
Ingresu
to pickle,
to salt
Ispagnolu
conservar en salmuera,
salar
Italianu
méttere in salamòia
Tedescu
pökeln,
salzen.
ammumullonài, ammumulonài , vrb Definitzione
fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas
Sinònimos e contràrios
aggromerare,
allomborae,
ammuntonae,
arrombulonai
2.
in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en pelote
Ingresu
to roll up
Ispagnolu
ovillar
Italianu
raggomitolare
Tedescu
zusammenknäueln.
annebbiàre , vrb Definitzione
su si pigare annébbiu, arrennegu meda
Sinònimos e contràrios
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to get angry
Ispagnolu
irritarse,
encolerizarse
Italianu
adirarsi,
sdegnarsi
Tedescu
sich erzürnen.
annicàre , vrb Definitzione
essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios
Sinònimos e contràrios
abbrodhiare,
abbudhai,
aconchedhare,
amprudhiare,
annichidai,
annozare,
atrafudhai,
imbromare,
ingromorare,
pirmare,
pudhare 1
| ctr.
allegrare,
prexai
Frases
proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo!
Tradutziones
Frantzesu
bouder,
mettre de mauvaise humeur
Ingresu
to put in a bad mood
Ispagnolu
amostazar
Italianu
imbronciare,
métter di malumóre
Tedescu
schmollen,
verstimmen.
annoài 1, annoàre , vrb: annovare Definitzione
fàere a nou, fàere una cosa torra; nau de su matedu, bogare sida, cambos noos, linna noa
Sinònimos e contràrios
arrennoare
| ctr.
imbecrare
Frases
sos fiados annoant su pilu, sas àrbures annoant sa foza ◊ in montes si annoant sos élighes de sida ◊ si annoant sas isperas che tràmula in s'olia (G.M.Cherchi)◊ no so prus in zoventura, no si m'est annovandhe sa sanna! ◊ sos ammentos mi annoant sentimentos delicados ◊ annoade s'abbonamentu!
2.
candho de s'isventura sa trobea isorves e annoas chizu e usos?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
renouveler,
mettre à jour
Ingresu
to renew,
to update
Ispagnolu
renovar,
brotar
Italianu
rinnovare,
aggiornare
Tedescu
erneuern,
aufs laufende bringen.
apaltàre , vrb: apartai,
apartare,
partare Definitzione
pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca
Sinònimos e contràrios
abbandhare,
coigiare
/
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammagare,
apatai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
istugiai
Frases
medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu
2.
si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada?
Ètimu
ctl., spn.
Tradutziones
Frantzesu
mettre de côté,
se réfugier
Ingresu
to put aside,
to shelter
Ispagnolu
apartar,
refugiarse
Italianu
méttere da parte,
accantonare,
rifugiarsi
Tedescu
beiseitelegen,
sich flüchten.
apostrofài, apostrofàre , vrb Definitzione
iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale)
Tradutziones
Frantzesu
mettre l'apostrophe
Ingresu
to apostrophize
Ispagnolu
poner un apóstrofo
Italianu
apostrofare
Tedescu
apostrophieren.
apunghitài , vrb Definitzione
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Sinònimos e contràrios
preulire,
regutzulare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre de côté
Ingresu
to scrape together
Ispagnolu
ahorrar,
recoger poco a poco
Italianu
raggruzzolare
Tedescu
zusammensparen.