Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

arrabbiài , vrb: arrabbiare, arraviare Definitzione su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera Sinònimos e contràrios abbetiae, achibberare, acroconai, afutare, airai, allulluriai, aorcare, arragiolire, arrannegai, collobbiare, inchibberare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Frases no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to rage Ispagnolu enfadarse Italianu adirare, arrabbiare Tedescu sich erzürnen.

arragiolíre , vrb: arrajolire, arrazolire, arrejolire Definitzione ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu Sinònimos e contràrios arragiolare* / achibberare, acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, insutzuligai, intziminire, renignai Frases dae atentu ca cussu cane est arrejolidu! 2. candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to rage Ispagnolu padecer la rabia, encolerizarse Italianu contrarre la ràbbia, arrabbiarsi Tedescu sich die Tollwut zuziehen, zornig werden.

arrannegài , vrb: arrennegai, arrennegare Definitzione pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu Sinònimos e contràrios abruncudhí, airai, allulluriai, inchestiare, inchietae, infrascai / abbetiae, acroconai, afutare, aorcare, arrabbiai, arragiolire, collobbiare, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Frases Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere Ètimu spn. renegar Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to flare up Ispagnolu encolerizarse Italianu infuriarsi, sdegnarsi Tedescu wütend werden.

arringàre , vrb Definitzione fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Sinònimos e contràrios arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Tradutziones Frantzesu se mettre en colère, faire mal au cœur Ingresu to make angry, to madden Ispagnolu irritarse Italianu adirare, far ràbbia Tedescu zum Zorn reizen.

artzisàre , vrb Definitzione su si arrennegare, su si ofèndhere Sinònimos e contràrios alvurare, inchietae Frases issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère, se fâcher Ingresu to lose one's temper Ispagnolu enfadarse Italianu inalberarsi Tedescu sich aufbäumen.

assantàe, assantài , vrb: assentai, assentare, assentari Definitzione pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu Sinònimos e contràrios acabidae, acampaniare, acodomai, acollocare, adaretzai, assebiai, assentulae, assetiai, insabiai / arresentare, firmai, iscríere, pònnere / pasare | ctr. isordulare, avalotai Frases in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu! 2. assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras 3. depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella) 4. piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas 5. su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai Ètimu ctl., spn. assentar, asentar Tradutziones Frantzesu mettre en ordre Ingresu to tidy up Ispagnolu arreglar, asentar Italianu méttere in órdine, sistemare, incolonnare Tedescu ordnen, in Kolonnen schreiben.

avalorài , vrb: avalorare Definitzione betare o pònnere su prétziu, giare prus valore, importu, càrculu, pigare prus valore, prus capacidades Sinònimos e contràrios | ctr. ibbalorie Maneras de nàrrere csn: a. is dannus = perissiare; avalorai sa fidi = crèschere, afortire sa fide (in Deus) Frases cantu dh'ant avalorada cussa domu noa? ◊ su trabballu chi fait sa fémina in domu no est avalorau ◊ pitzinnu de virtude e de talentu, podiat sa famíglia avalorare ◊ sos poetas avalorant de onore sa Saldigna ◊ sa vena poética sua istesit avalorada dae s'ischire de pinna e de líteras Tradutziones Frantzesu mettre en valeur Ingresu to appreciate Ispagnolu valorar Italianu valutare, valorizzare Tedescu schätzen, aufwerten.

campaniàre 1 , vrb: acampaniare, acampionare, campianare, campionare Definitzione pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu Sinònimos e contràrios adaretzai, arremonire, assantai, cumpòniri, frànghere | ctr. isordulare Maneras de nàrrere csn: campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu Frases apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?! 2. campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule 3. cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet! 4. cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en ordre Ingresu to arrange, to tidy up, to reconcile Ispagnolu ordenar, arreglar, poner en orden Italianu ordinare, méttere bène in órdine Tedescu aufräumen.

chirchinàre , vrb: crichinare Definitzione segare una parte pitica de is cosas in su sensu de sa largària faendhodhas prus curtzas Sinònimos e contràrios acurtzai, cercinae, chertzinare, ilmutzare, incruciai, secare | ctr. aciungi, illonghiare Frases su ferreri críchinat e aggualat sas ungras de sos boes, ferrèndhelos ◊ su póberu no at àteru aficu si no sa miserina zoronada e sempre chi la servit a su ricu benit sas piús boltas chirchinada (M.Murenu) 2. intra a ballare coi chirchinada, como chi zughes sa munnedha noa! Ètimu ltn. circinare Tradutziones Frantzesu raccourcir, mettre en lambeaux Ingresu to tear to pieces, to shorten Ispagnolu acortar Italianu raccorciare, sbrindellare Tedescu verkürzen, zerfetzen.

collobbiàre , vrb Definitzione pigare o giare collóbbia, arrennegu, tzacu Sinònimos e contràrios acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Frases no mi collóbbies! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'indigner, se mettre en colère Ingresu to anger Ispagnolu irritarse, enfadarse Italianu sdegnarsi, adirare Tedescu sich entrüsten, sich erzürnen.

cumbinài, cumbinàre , vrb: cumminai, cumminare Definitzione bènnere s'ocasione; andhare de acórdiu, èssere o pònnere de acórdiu in sa matessi idea, cuncordare cuntratandho po comporare e bèndhere; cuncordare una cosa cun s'àtera, fàere / ind. pres. cumbinat, cúmbinat Sinònimos e contràrios acadessi, acontèssere, capitai, costare 1, cuncordai, incapitae, sucèdere / cuncodrai, fàchere | ctr. iscumbinare, iscuncordai Frases est cumbinadu chi sa die at próidu ◊ si unu si bestit de billutu e gambales, est unu pastore, ateretantu cumbinat a chie est vestitu de pannu: est unu cusinu ◊ si bos cúmbinat de colare in carrela, intrade a domo!◊ est cumbinau totu apari coment'e s'amen pustis de su Babbunostu 2. si cumbinamus bi lu còmporo! ◊ si nos cumbinamus, restamus unidos finas a morte ◊ e cumbinadu azis, pro cussu cómporu? ◊ goi no lu sighimus su cumone, tantu no cumbinamus prus ◊ si no cumbinant in su naturale, oe duos divórtziant! 3. comente ti cumbinat issa pares una mammarosa! ◊ custas cosas tristas inue bi at festa no cumbinant! (Màsala)◊ ite ses cumminanno? Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu combiner, arranger, se mettre d'accord Ingresu to combine, to agree Ispagnolu combinar Italianu combinare Tedescu zusammenstellen.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definitzione iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Sinònimos e contràrios controbbare, iscumproare, proare Frases lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Ètimu spn., ctl. comprobar, comprovar Tradutziones Frantzesu mettre à l'épreuve Ingresu to put s.o. to the test Ispagnolu poner a prueba, demostrar Italianu méttere alla pròva, dimostrare Tedescu auf die Probe stellen.

destrossài, destrossàre , vrb Definitzione fàere destrossa, fàere a orrugos, arruinare totu Sinònimos e contràrios agigotare, degogliai, ifasciare, isciasciai, iscruncassare, secare, truncai Frases destrossada est sa cadena de s'ómine cautivadu Ètimu ctl., spn. destrossar Tradutziones Frantzesu mettre en pièces, massacre, endommager Ingresu to brake to pieces (to tear), to damage heavily Ispagnolu destrozar Italianu fare a pezzi, scémpio, disastrare Tedescu niedermetzeln.

dipaciàre , vrb: dispaciai, dispaciare, dispatzare Definitzione fàereche andhare o bogare sa gente; rfl. andharesindhe Sinònimos e contràrios caciare, disgagiai, disocupai, lissentziare / dispedire | ctr. acasagiai, arrecire, coglire Frases dae cussu logu a tie ti ndhe dipàciant! ◊ serrat sa gianna e mi dispàciat ◊ che l'at dispaciadu ca no lu cheriat prus ◊ isse retzit a totugantos, no che dispàciat mai a nisciunus ◊ no dhos chelzo e che dhos dispatzo 2. a sos operajos che los ant dispaciados dae sa fràbbica ca nachi la deviant serrare 3. apenas si est dispatzau dae su parde est andhau cara a sa domo de sa fémina Ètimu ctl., spn. despatxar, despachar Tradutziones Frantzesu expulser, mettre (dehors) Ingresu to drive away Ispagnolu alejar Italianu scacciare, mandar via Tedescu verjagen, vertreiben.

escecutàre , vrb: esecutai, esecutare, scecutai Definitzione fàere o pònnere in pràtiga un'órdine, nau mescamente in su sensu de su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe dhi leat sa cosa; pònnere a tréulu, burdellare su logu Sinònimos e contràrios aprensionai, imbargai, issucutare, istajire, preare Frases tocat a esecutai sa voluntadi de Deus ◊ faghe esecutare luego sa senténtzia! Ètimu ctl., spn. executar Tradutziones Frantzesu mettre sous séquestre Ingresu to seize Ispagnolu ejecutar Italianu staggire Tedescu beschlagnahmen.

imbargài, imbargàre , vrb: imbragai Definitzione leare sa cosa a unu comente faet sa giustítzia; impedire, no lassare fàere calecuna cosa, custrínghere cun sa fortza a fàere una cosa, a óbbrigu o fintzes èssere de istrobbu, pigare logu chi serbit po àteru Sinònimos e contràrios aprensionai, escecutare, issucutare, istajire, preare / imbarratzare, impiciai Frases sa giustítzia dh'imbraghit! ◊ ant imbargau is alàscias a unu depidori ◊ "Si nd'ant imbargau is sacus de sa patata!" - tzerriàt una fémina, prangendi a sa disisperada 2. imbragandedhus a innòi, cussus giòvunus, ca s'agiudant 3. custos barduletes petzi nos imbargant su logu chentza cabu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu mettre sous séquestre, mettre l'embargo Ingresu to seize, to impose an embargo Ispagnolu embargar Italianu sequestrare, staggire, pórre l'embargo Tedescu beschlagnahmen.

imbotàre , vrb: impotai Definitzione pònnere in is botos sa cosa de chistire Ètimu ctl. empotar Tradutziones Frantzesu mettre dans un pot Ingresu to pot Ispagnolu envasar Italianu méttere in vaso, in baràttolo Tedescu in ein Gefäß tun.

incalancàre , vrb Definitzione pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca Sinònimos e contràrios impelciare, imprecolare, incalare, incolonconare, ingarghilare, intergare / abbuare, atanai | ctr. essire, bocare 2. in catza at bidu pegos incalancados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre quelque chose dans une fissure Ingresu to slip in Ispagnolu meter algo en un agujero, encavarse Italianu métter qlcs. déntro una fessura Tedescu etw. in einen Spalt stecken.

incalchetàre , vrb: incaschetare Definitzione incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Sinònimos e contràrios incasciae Frases si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Tradutziones Frantzesu se mettre en tête Ingresu to be fixed Ispagnolu obstinarse Italianu fissarsi, inculcare Tedescu eine fixe Idee haben.

incarrutzài , vrb rfl: incurrutzai Definitzione agiummai coment'e pònnere in su carru: pònnere, imbarare a pitzu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios acotzai, arrambare, arremai 1, asubai, imbarrigare Frases dh'at incurrutzau a su muru ◊ no abarris sempri incarrutzau a mei: bai e gioga! ◊ incurrutzat sa conca apitzus de su coscinu, ma sonnu nudha ◊ at incurrutzau sa conca asuba de su codhu de s'amigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre un objet sur qqch Ingresu to lay down Ispagnolu poner encima de algo Italianu adagiare sópra Tedescu niederlegen.

«« Torra a chircare