abbandhàre , vrb: abbandhiare Definizione
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Sinonimi e contrari
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Frasi
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre de coté,
s'écarter
Inglese
to withdraw to put aside
Spagnolo
apartar,
poner aparte
Italiano
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
Tedesco
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
acabuciàre , vrb: acabutzare,
acaputzare Definizione
pònnere impare, betare totu a unu duas cosas, duos tàgios; fintzes aciúnghere apare is càbudos de duas cosas
Sinonimi e contrari
acaputzire,
ammasturai,
apasai
/
acabizonare
| ctr.
iscabutzare
Modi di dire
csn:
acabutzare robba = arregolli pegus po fai unu tallu; a. s'incunza = collire, ghirare s'incunza
Frasi
acabutzare duos masones
Etimo
itl.
accapezzare
Traduzioni
Francese
mettre en commun
Inglese
to join
Spagnolo
aunar,
unir
Italiano
accomunare
Tedesco
vereinigen.
achibberàre , vrb Definizione
essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu
Sinonimi e contrari
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
/
afíere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
s'entêter,
se mettre en colère
Inglese
to be obstinate,
to get angry
Spagnolo
hincharse,
obstinarse,
irritarse
Italiano
incaponire,
adirare
Tedesco
sich versteifen,
sich entrüsten.
acoài, acoàre , vrb Definizione
pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa
Sinonimi e contrari
acodiai
/
aisetare
Frasi
cussas pòberas terra sunt acoatas
2.
sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre derrière
Inglese
to put in line
Spagnolo
poner en hilera
Italiano
accodare
Tedesco
hintereinanderreihen.
acroconài, acroconàre , vrb Definizione
pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca
Sinonimi e contrari
arrampedhai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
renignai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
se mettre en colère
Inglese
to get angry,
to become obstinate
Spagnolo
enfadarse,
emperrarse
Italiano
incaparbire,
arrabbiare
Tedesco
eigensinnig werden,
zornig werden.
afagotài , vrb: afangotai,
fangotai Etimo
itl.
affagottare
Traduzioni
Francese
mettre en ballot
Inglese
to bundle up
Spagnolo
enfardar
Italiano
affardellare
Tedesco
zusammenpacken.
afaschinàre , vrb Definizione
acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas
Sinonimi e contrari
afascinare,
afascinedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en gerbes
Inglese
to faggot
Spagnolo
engavillar
Italiano
affascinare
Tedesco
bündeln.
afedài, afedàre , vrb: fedare* Definizione
fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas
Sinonimi e contrari
afigiare,
agnare,
fizolare
/
arratzare
/
achisciare
Frasi
custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau
2.
semus afedendhe sa robba
Terminologia scientifica
vda
Traduzioni
Francese
mettre bas,
faire ses petits (animaux)
Inglese
to litter
Spagnolo
parir
Italiano
figliare
Tedesco
Junge werfen.
agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina,
anzadina Definizione
su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho
Sinonimi e contrari
agnamenta,
angiadura,
angiamentu,
anzera
2.
sas bamas como giughent s'anzadina ifatu
3.
un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
portée,
mise bas,
mettre bas,
agnelage
Inglese
litter
Spagnolo
camada
Italiano
figliata
Tedesco
Wurf.
agnàre , vrb: angiai,
angiari 1,
antzare,
anzare Definizione
su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos
Sinonimi e contrari
afedai
Frasi
sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai
2.
is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus
Etimo
ltn.
*agniare
Traduzioni
Francese
mettre bas,
faire ses petits,
agneler
Inglese
to litter
Spagnolo
parir
Italiano
figliare
Tedesco
Junge werfen.
airài, airàre , vrb Definizione
su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda
Sinonimi e contrari
abbetiae,
acroconai,
afutare,
afuterare,
allulluriai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
| ctr.
apachiare,
asselenare
Frasi
ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu!
2.
custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore
Etimo
ctl., spn.
airar
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to irritate
Spagnolo
irritarse,
airarse
Italiano
adirare
Tedesco
sich ärgern.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definizione
fàere a madassa, atzola
Sinonimi e contrari
| ctr.
smadassai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en écheveaux
Inglese
to wind into skeins
Spagnolo
aspar
Italiano
ammatassare
Tedesco
in Strähnen winden.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definizione
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Sinonimi e contrari
immurzare 1,
mongiai,
salire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre dans la saumure,
saler
Inglese
to pickle,
to salt
Spagnolo
conservar en salmuera,
salar
Italiano
méttere in salamòia
Tedesco
pökeln,
salzen.
ammumullonài, ammumulonài , vrb Definizione
fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas
Sinonimi e contrari
aggromerare,
allomborae,
ammuntonae,
arrombulonai
2.
in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en pelote
Inglese
to roll up
Spagnolo
ovillar
Italiano
raggomitolare
Tedesco
zusammenknäueln.
annebbiàre , vrb Definizione
su si pigare annébbiu, arrennegu meda
Sinonimi e contrari
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to get angry
Spagnolo
irritarse,
encolerizarse
Italiano
adirarsi,
sdegnarsi
Tedesco
sich erzürnen.
annicàre , vrb Definizione
essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbudhai,
aconchedhare,
amprudhiare,
annichidai,
annozare,
atrafudhai,
imbromare,
ingromorare,
pirmare,
pudhare 1
| ctr.
allegrare,
prexai
Frasi
proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo!
Traduzioni
Francese
bouder,
mettre de mauvaise humeur
Inglese
to put in a bad mood
Spagnolo
amostazar
Italiano
imbronciare,
métter di malumóre
Tedesco
schmollen,
verstimmen.
annoài 1, annoàre , vrb: annovare Definizione
fàere a nou, fàere una cosa torra; nau de su matedu, bogare sida, cambos noos, linna noa
Sinonimi e contrari
arrennoare
| ctr.
imbecrare
Frasi
sos fiados annoant su pilu, sas àrbures annoant sa foza ◊ in montes si annoant sos élighes de sida ◊ si annoant sas isperas che tràmula in s'olia (G.M.Cherchi)◊ no so prus in zoventura, no si m'est annovandhe sa sanna! ◊ sos ammentos mi annoant sentimentos delicados ◊ annoade s'abbonamentu!
2.
candho de s'isventura sa trobea isorves e annoas chizu e usos?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
renouveler,
mettre à jour
Inglese
to renew,
to update
Spagnolo
renovar,
brotar
Italiano
rinnovare,
aggiornare
Tedesco
erneuern,
aufs laufende bringen.
apaltàre , vrb: apartai,
apartare,
partare Definizione
pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca
Sinonimi e contrari
abbandhare,
coigiare
/
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammagare,
apatai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
istugiai
Frasi
medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu
2.
si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada?
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
mettre de côté,
se réfugier
Inglese
to put aside,
to shelter
Spagnolo
apartar,
refugiarse
Italiano
méttere da parte,
accantonare,
rifugiarsi
Tedesco
beiseitelegen,
sich flüchten.
apostrofài, apostrofàre , vrb Definizione
iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale)
Traduzioni
Francese
mettre l'apostrophe
Inglese
to apostrophize
Spagnolo
poner un apóstrofo
Italiano
apostrofare
Tedesco
apostrophieren.
apunghitài , vrb Definizione
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Sinonimi e contrari
preulire,
regutzulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre de côté
Inglese
to scrape together
Spagnolo
ahorrar,
recoger poco a poco
Italiano
raggruzzolare
Tedesco
zusammensparen.