baltànte , avb, agt, nm: abbastante, bastante, bastantes, bastanti 1 Definition chi bastat, chi est meda (fintzes chi est tropu), chi giughet fortza Synonyms e antonyms briosu, forte Idioms csn: ómine b. = ómine de cabbale, chi si catzat su sonnu, chi triballat; bastante chi… = bastus chi… Sentences no lu podimus piús bajulare: bastante cantu l'amus peleadu! ◊ dèu no pràngiu prus: apu prantu bastanti! ◊ isse l'istimat bastante ◊ bastante cantu ch'est vénnidu: aite che torrat?! 2. mancari betzu so ancora bastante ◊ cussu est bastante che leone ◊ su becu nighedhu est su prus bastante de sa chedha ◊ inoche vos sezis tratesos su bastantes ◊ isse aggarrait ómines prus bastantes de issu e los istrumpait a terra ◊ unu fundu de tamatas a is gianas dhis est bastanti po umbrai 3. eo abbratzo cuntentu sa cadena, bastante chi a issa consoledas Etymon srd. Translations French suffisant, ce qui suffit English sufficient Spanish suficiente, bastante Italian sufficiènte, bastévole German genügend, ausreichend.

beneméritu , agt Definition chi tenet méritos po cosa de bonu chi at fatu Translations French qui a bien mérité English well-deserving Spanish benemérito Italian benemèrito German verdienstvoll.

benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2, benitore, venidore Definition foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu Synonyms e antonyms benideru, imbenidore | ctr. passadu Sentences benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore 2. si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà) Etymon ctl. venidor Translations French futur, qui va naître English future, unborn (child) Spanish futuro, que va a nacer Italian futuro, nascituro German kommend, künftig, Zukunft Leibesfrucht.

calchidadítu , agt Definition nau de un'animale, chi costumat a giare craches Synonyms e antonyms carchidadore, carchidajolu, cumeradore Etymon srd. Translations French qui a l'habitude de ruer English kicking Spanish coceador Italian che tira calci German ausschlagend.

campadítu, campadítzu , agt Definition chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male Synonyms e antonyms campadore, campadógiu, campajolu Etymon srd. Translations French qui vivote English who is able to make ends meet Spanish quien va tirando Italian che riesce a vívere, a campare German sich durchs Leben schlagen.

candhulítu 2 , nm Definition candhela de astrau, comente ndhe faet candho si astrat s'abba in is istidhigadòrgios Translations French morceau de glace qui pend, glaçon English rime Spanish carámbano Italian ghiacciòlo German Eiszapfen.

cantarédhu 1 , agt, nm Definition chi o chie cantat fatuvatu Synonyms e antonyms cantarolu Etymon srd. Translations French chanteur, celui qui aime chanter English chirping Spanish cantarín Italian canterino German sangeslustig.

cantarólu , agt, nm Definition chi o chie cantat fatuvatu Synonyms e antonyms cantaredhu 1 Etymon srd. Translations French chanteur, celui qui aime chanter English singing Spanish cantarín Italian canterino German sangeslustig.

carcagliadòre , agt Definition chi carcàgliat, chi istat carcagliendhe, agrogostiandho Synonyms e antonyms croanu Translations French qui croasse English croaker Spanish graznador Italian gracchiatóre German wer krächzt.

carchidajólu , agt Definition nau de un'animale, chi acostumat a giare craches Synonyms e antonyms carchidadore, cumeradore Sentences cussu poledhu est carchidajolu: no fachet a ndhe li colare acurtzu Etymon srd. Translations French qui rue English kicking Spanish coceador Italian che tira calci German tretend.

carraxéri , agt, nm Definition chi o chie faet carraxu, o pesat avolotu, ponet tréulu a boghes o àteru, betat totugantu apare Synonyms e antonyms abburotosu, baraundhosu, baticollosu, carraxosu / maciapaneri | ctr. séliu Sentences ma lah ca dhoi at genti carraxera, ingunis, lah: sempri a tzérrius funt! ◊ pipius carraxeris s'istrumpant in terra, si aciapant e arrinti cun gana Etymon srd. Translations French qui chahute English person making a din Spanish alborotoso Italian chiassóso, confusionàrio German laut, unordentlich.

cartéri , nm Definition chie in su giogu minat e giaet is cartas Etymon spn. cartero Translations French qui mêle les cartes English dealer Spanish quien baraja las cartas de juego Italian cartaro German Kartengeber.

caulàtzu , nm Definition una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas Synonyms e antonyms latiamarini, luponi Scientific Terminology rba, Ulva lactuca Etymon srd. Translations French algue marine qui ressemble à la laitue English sea lettuce Spanish lechuga de mar Italian lattuga marina German Meerlettich.

cerrixèrri , avb, nm: cerruxerru Definition manera de camminare faendho ballare is nàdigas, comente faent is piciocas; genia de pigionedhu (cerruxerru solu pzn.) Synonyms e antonyms isculisiscúlisi, scianchiscianchi / cherricherri Sentences gi est pagu afragellada, cussa picioca, totu tinta in faci, totu iscianchiscianchi, caminendi cerrixerri! ◊ est benendi cerrixerri, totu apomponissada, totu arrandas e frocus 2. is pillonedhus bolant schiulendi de una mata a s’àtera: is cerruxerrus, is cruculeus, cadrellinas, calancuna meurra Etymon srd. Translations French qui se dandine English walking with a wiggle Spanish balanceante Italian sculettante German sich in den Hüften wiegend.

chi , prn: ci 1 Definition prn. relativu in parte de calesiògiat númene mascu o fémina, singulare o plurale, sugetu o cumplementu (su sardu no narat "su/sa cale, is calis, sos/sas cales", si no cun valore de càusa: su cales); coment'e prn. relativu s'impreat meda cun funtzione de avb. de logu in su sensu de inue, aundi, de tempus in su sensu de candho e de àteros cumplementos (fintzes acumpangiau cun pron. pers. po su sensu precisu de su cmpl.); in campidanesu e mesania s'impreat meda cun valore de cng. si po pònnere una cunditzione (e fintzes in prop. de ispédhiu); faet un'avb. in d-unas cantu maneras de nàrrere po inditare un'atzione chi sighit: èssere o istare + bvrb. sing. 2ˆ p. impr + chi ti… + bvrb (1ˆ p. sing. ind. pres.) = èssere o istare a su + bvrb 2ˆ p. impr. + matessi bvrb 2ˆ p. impr.; su/sa + nm. chi est su/sa + matessi nm… = fintzas su/sa… (s'impreat fintzes cun avb: oe chi est oe… = fintzes oe, ancora como) Synonyms e antonyms ue, candho / si Sentences dàemi sa cosa chi zughes in manu ◊ càstia a su trabballu chi ses fendi! ◊ custu est su contu chi praxit a tui ◊ bi ndhe at chi trampistant negusciendhe runza ◊ nàrami totu sas cosas chi cheres ◊ a carrela acudiat pisedhos chi teniant àteras cosas de contare ◊ sa Sardínnia tenit risorsas chi point èssi postas a fundamentu de indústrias noas ◊ apo arriciu is novas ci mi as mannau ◊ custa no est màchina chi potas cúrrere meda!◊ su ci apo fatu est istàpia una cosa ci est pràcia a totus (C.Argiolas) 2. sa domo chi isto l'apo comporada ◊ bi aiat unu palatu chi bi fint sas fadas ◊ sa die chi ant fatu a tie no ant fatu àtera cosa si no gravèglios e rosas ◊ fut s'annu chi at niau meda ◊ a candho como chi no at mes'annu apedhat, ite at a èssere a mannu, custu catedhu! ◊ sa dí chi furia gioghendu a mammacua apu agatau custu ◊ in s'annu chi non isciu ci funta duus fradis, unu arricu e s'àteru pòbiru ◊ sa poesia est unu frutu chi li cunfaghet su tempus asciutu (Màsala)◊ aiant postu a béndhere una siendha chi su mere fuit mortu ◊ at tzerriau unu cassadori chi dhi teniat cunfiantza meda (E.Musio) 3. un'amigu bonu no dhu agatas mancu a perda furriada, chi dhu circas in s'ora de s'abbisúngiu ◊ su meri miu, ci tèngiu fàmini, mi donat pastura ◊ chi boles chi mi chelle, chelladi innanti tue! ◊ como, ci morzo, mi morzo cuntentu ◊ oe nemos andhat a carrixae: bieus ci su mere si decidit a nosi pagae comente si depet! ◊ filla mia, chi si lassasta intrai finas a candu passat s'àcua! 4. fúrria chi ti fúrrio, e ite no ant imbentadu?! ◊ fint tira chi ti tiro fintzas chi che l'ant segadu ◊ est totaganta die pista chi ti pisto, cun cudhu martedhu! ◊ fit chirca chi ti chirco, fintzas chi l'at àpidu ◊ primu fiast sempri "papa chi est papa" e immoi no mi ndi bolis donai?! 5. teniat unu difetu chi no papàt atra cosa si no pasta reali 6. sa fera chi est sa fera candho ofendhet lu fachet pro si difèndhere (G.Piga) Etymon ltn. qui Translations French que, qui English what, which Spanish que Italian che, il quale, la quale, i quali, le quali German der, die, das, welcher, welche, welches.

chíe , prn Definition prn. indefiniu, mescamente interrogativu, cun dópiu valore (= cudhu/cudha chi): a bortas si dhi ponet innanti una a solu po no nàrrere su prn. in cuménciu, prus che àteru candho si narant duas cosas diferentes; tenet fintzes su valore prus precisu de chiesisiat, donniunu (e a bortas si aciunghet totu)/ àere, no àere a chie = tènniri, no tènniri genti de pòdiri cumandai, mandai Synonyms e antonyms chine Sentences chirco a chie mi chircat ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet! ◊ bae e nàralu a chie totu bi at! 2. chie ndhe cheret? ◊ a chie che tenes a ti contivizare? ◊ chie bi aiat, totu, in domo? ◊ chie sezis, totu? ◊ cara de biancu lizu, chie ti at mortu e chie? (B.Licheri) 3. a chie intrat, a chie essit ◊ chie andhaiat a li tocare sos pisedhos malàidos e chie a lis interpretare sos arcanos ◊ solu a chie teniat dinare is cosas dhas comporaiat in butega ◊ a chie dha pigat in d-una manera e a chie in d-un'átera 4. bi est s'olia de collire, ma no amus a chie ◊ si tenias a chie, cherias tenta contu tue ◊ si agato a chie, bendho custa cosa 5. cussa cosa la daent a chie faghet dimandha Etymon ltn. qui Translations French qui English who? Spanish quien, quién? Italian chi, chi?, chiùnque German Wer?

chiesisíat , prn Definition chie (si) siat, css. persona, chie si bògiat chi siat, unu/una bastat chi siat Synonyms e antonyms chincoi, chinechisiat, chinecoe, chinisiollat, siachisiat / chie, chine Sentences chiesisiat podet fàghere una cosa goi ◊ chiesisiat chi cherfat intrare, catzachelu! Etymon srd. Translations French qui que ce soit, n'importe qui English anyone Spanish quienquiera, cualquiera (que) Italian chicchessìa, chiùnque German wer auch immer.

chinechisíat , prn: chinisisiat, cinecasiat Definition chie (si) siat, css. perssona Synonyms e antonyms chiesisiat, chincoi, chinecoe, chinisiollat, siachisiat Sentences chinisisiat chi dha nerit, custa cosa, est nendi una fàula! Etymon srd. Translations French n'importe qui English anybody Spanish quienquiera, cualquiera (que) Italian chiùnque German wer auch immer.

chinecòe , prn: cinecoe, cinnecoi Definition chie (si) siat, css. persona Synonyms e antonyms chiacoi, chiesisiat, chincoi, siachisíada Sentences siat chinecoe depet rispetare custa lè ◊ mutat a cinecoe, ma deo de domu no nce esso! (E.Nieddu)◊ bèngiat cinecoe ca a mimi no m’interessat! Translations French n'importe qui English anyone Spanish quienquiera, cualquiera (que) Italian chiùnque German wer auch immer.

còco , nm Definition genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia Synonyms e antonyms pinnadedhu 1, sebeste 2. fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi! Surnames and Proverbs smb: Cocco, Coco Etymon srd. Translations French petite bague qu'on porte sur soi, qui préserve du mauvais œil English jet ring against evil eye Spanish azabache Italian anellino di giavazzo cóntro il malòcchio German Gagatring gegen bösen Blick.

«« Search again