Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arède , nf: aredi, arei, arèighi, arrèidi, arrede, rede Definition ereu, prus che àteru pagos pegos, chedha de animales / min. arexedha, areigedha, areitedha, fintzes areitedhu, ariola Synonyms e antonyms arbutzu, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, tàgiu, trechinzu Sentences un'arei, un'arèighi de muvras ◊ s'arei est asselliada in sa tanca ◊ torraimidha s'arei de is cuadhus de Gésturi! ◊ paris unu pastori in mesu de s'arei ◊ a cuíndixi annus tenia un'areitedhu de crabas ◊ as a tènnere un'arede de crabas a contu tú 2. Luisicu pariat torrendu a s'arei de aundi si ndi fut istesiau ◊ po cine dh'apubat, dhue at un'arede de panas ◊ apu biu un'arei de piciochedhus Etymon ltn. grege(m) Translations French troupeau English herd Spanish manada Italian branco German Rudel.

bàma , nf: Definition brebès a chedha manna totu a unu, is brebès de unu pastore leadas totus impare Synonyms e antonyms arbutzu, arede, cedha, creze, gama*, grústiu, majone, retile, retolu, robba 1, tàgiu Sentences cussu pastore tenet bama manna, de nessi treghentas berbeghes ◊ in binza bi sunt sos cunillos a bama faghindhe dannu Scientific Terminology pst Translations French troupeau English flock Spanish rebaño Italian grégge German Herde.

cèdha , nf: chedha Definition una tropa no tanti manna de pegos, unu tanti, nau pruschetotu de porcos, bacas e crabas e, a disprétziu, de gente puru; nau de laores, fundhu, una farranchedha de cosa semenada / min. cedhita = chedha minore, muntonedhu / cedha de mallorus, de brebeis, de procus, de canis, de anzones, de àinos, de crabas Synonyms e antonyms arbutzu, arede, cedhone, creze, grústiu, majone, masonada, retile, retolu, tròpara / assorte, ereu, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma / fundhu Idioms csn: mandhigare una bona chedha = papai a satzu; una chedhita de lana = unu muntonedhu de lana; una chedha de fae, de trigu = unu fundhu Sentences s'at paradu una chedhita de crabas ◊ bi fint sos silvones a chedhas 2. a su disaogu curreis a cedha! ◊ ahi, chedha de àinos domados, totu in su tricolore imboligados! ◊ pastoris ricus tontus ndi agatas una cedha (L.Matta) Surnames and Proverbs prb: in sa cèdha no mancat sa tzopa Etymon ltn. cella Translations French troupeau English herd Spanish rebaño (m), manada Italian branco German Herde.

gamàda , nf Definition unu tanti de animales, medas, bólidu de pigiones, fintzes cambarada de gente Synonyms e antonyms cedha, fiotu, gama, truma Sentences una gamada de porcus, de pillonis Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French troupeau, volée English herd, flock Spanish rebaño, manada, bandada Italian branco, stórmo German Herde, Schwarm.

grústiu, grústu , nm Definition unos cantu, nau de gente e pruschetotu de animales (podent èssere medas puru)/ min. grustiolu, grustixedhu Synonyms e antonyms arbutzu, arede, cedha, frústiu, grúspiu 2, majone, retile, retolu, rucru, rustu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma, zumenta Sentences fia teracu ma a sos vinti annos mi ndh'essei e mi ponei abbandha cun unu grustu de chentu porcos ◊ sas crapas si contant a grústios, comente essint dae corte ◊ si at parau unu grústiu de berbeches remonias chin sa costumàntzia de sa paradura ◊ sos emigraos sunis andhaos a grustos Translations French groupe, troupeau English group, herd Spanish grupo, rebaño, manada Italian gruppo, capannèllo, branco, grégge German Gruppe, Rudel, Herde.

irgrustiàre , vrb Definition istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Synonyms e antonyms iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Etymon srd. Translations French faire sortir du troupeau English to take from the flock Spanish descarriar, retazar Italian sbrancare German aus der Herde absondern.

istagiài, istagiàre , vrb: istagliai, istallai, istallare, istalliare, istazare, istedhare 1, stagiai Definition pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos Synonyms e antonyms aredae, irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istellare / istegiare, istesare / chirrare, iscrobare, scunfúndiri / istacare, secare | ctr. aggrustare, atagiai, intaxae Sentences candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa 2. candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis 3. ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba 4. si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas Etymon srd. Translations French faire sortir du troupeau, séparer English to separate, to discriminate Spanish descarriar Italian sbrancare, separare, discriminare German aus der Herde absondern, trennen.

majòne , nm: masone, masoni, mesoni Definition dhu narant po su bestiàmene minudu e maduru a chedha; logu serrau po acorrare brebès, e totu su cuile e fintzes dominàriu / min. masonighedhu Synonyms e antonyms arbutzu, arede, bama, cedha, grústiu, retolu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropa / coibi, masongile Sentences sos sirvones a sa landhe curriant a majones ◊ aiant unu masone de un'otantina de arveghes ◊ su masone est crocau aggrumau: frigidúmene faet! ◊ in funtana aciapesi s'abba bolojada ca bi fint sos porcos a masone 2. medas ant abbandonau su mesoni, dhis ant fatu bendi is brebeis po si fai operajus ◊ me is bidhas genti meda bivit de sa múngia de masoni ◊ oi in su mesoni dhui at localis po su bestiàmini, po allogai su froràgiu, fai sa mullidura, ponni is ainas e is tratoris e sa domu po sa famíglia (M.Pani) Surnames and Proverbs smb: Maione, Majone, Masone, Masones, Masoni Etymon ltn. ma(n)sione(m) Translations French troupeau English herd Spanish rebaño, manada Italian màndria, grégge German Herde.

sinnissòni, sinnitzòne, sinnitzòni , nm Definition unu tanti de animales, prus che àteru brebès, crabas, a chedha no tanti manna Synonyms e antonyms assorte, cedha, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, tropa, tropedhu, trumada Etymon srd. Translations French troupeau English herd Spanish rebaño Italian branco German Herde.

stagiài , vrb: istagiare*, stalgiai, stallai, staxae, staxai, stellai Definition pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu Synonyms e antonyms irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istanzare 1, istellare / istegiare / chirrare, iscrobare, sceberai / istacare, secare | ctr. aggrustare Sentences stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu 2. in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus 3. ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus! 4. s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus 5. emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti Translations French faire sortir du troupeau English to separate Spanish desmanar, descarriar, identificar Italian sbrancare, individuare German aus der Herde treiben.

stalladúra , nf: staxadura Definition su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu Synonyms e antonyms stallamentu, stallu 1 2. una stalladura de linna separàt is duus bixinaus Etymon srd. Translations French sortie du troupeau English separation from the flock Spanish el descarriar Italian sbrancaménto German Absonderung aus der Herde.

tàgiu , nm: tàgliu, taju, tàlgiu, tallu, taxu, tazu Definition unu tanti mannu de pegos de bestiàmene grussu chi si pastórigat, ma fintzes chedha de gente nau prus che àteru a disprétziu; in is orrodas prenas de su carru, donniuna de is duas mesas lunas a una parte e àtera de sa panga (sa tàula de mesu)/ min. tagighedhu, tagiolu; tallitu = màtulu de chimbe filos de s'ordidu Synonyms e antonyms arbutzu, arede, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, trechinzu / làsia Idioms csn: iscorrai su tallu = menguare su bestiàmine, bogàreche o pèrdere fiados (in suspu, mòrrere zente); èssiri a unu tàgiu de sa maladia = malàidos a una fasche, in medas totu paris Sentences seo abbaidandho su tàgiu paschendho ◊ su pastore faghet àteru sughestantu chi su tazu est pasculandhe ◊ su pastori ndi at assortiu su tallu ◊ s'intendhiant sos tazos in pastura 2. acudit dae su postale unu tazu de zente chi mancu s'ischit comente podiat càpere intro ◊ in su grifoni dhui fiat unu tallu de piciocas chistionendi 3. zuchiat a tracolla unu tazu de sonajolos ◊ passant is aeroplanus a tallus 4. funt totus a letu, totus a unu tàgiu de sa maladia ◊ sa zente a tazos morit in cada capu de su mundhu 5. is filus de s'orrimentu passant donniunu in d-unu líciu, poi in ciú pètini e si acàpiant a cincu a cincu (is tallitus) a su súrbiu de ainnantis Surnames and Proverbs smb: Tallu / prb: s'erbei mala in su tàlgiu est nodia Etymon srd. Translations French troupeau, bande English herd Spanish rebaño, manada Italian branco German Rudel.

trechínzu , nm: trichíngiu, trichinzu, trighignu, trighinzu Definition nau de bidha, bidhighedha, bidha pitica, medau de una pariga de domos o fintzes bighinau; chedha de animales / Sos Trighinzos = sa leada de Ispollatu, Su Burgu e Bótidha in Sa Costera Synonyms e antonyms bichinadu, bidhichedha, bidhiciolu, bidrinzu, furriadolzu, leada, madau / arbutzu, assorte, cedha, fiotu, grústiu, tropedhu Sentences canno fut biu babbai, Désulu fut divisu in tres trighignos 2. tenet unu trighinzu de erveghes Etymon ltn. tricinius Translations French quartier, petit troupeau English neighbourhood, little herd Spanish barrio, rebaño pequeño Italian rióne, pìccolo grégge German Statdviertel, kleine Herde.

tropédhu , nm: drapedhu, trupedhu Definition chedha pitica de gente, de bestiàmene Synonyms e antonyms assorte, cedha, ereu, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, rucru, tropa, truma, zumenta Sentences ant bidu chi su tropedhu de sos cumpanzos fit miminadu Etymon itl. troppello Translations French groupe, troupeau English group, herd Spanish grupo, rebaño Italian drappèllo, branco German Schar.

trúma , nf, nm: trumma, trummu, trumu, turma Definition personas o animales a medas totus impare, a chedha o cambarada; dhue at logu chi est sa mandra comunale po dhue acorrare is àinos de totu sa bidha / min. trummixedha Synonyms e antonyms assorte, cedha, fiotu, grústiu, issorta, masonada, retolu, sinnissoni, tropa, trumada Sentences una truma de ebbas, de apes, de puzones, de zente ◊ che unu trumu de arestes istores falant lestros a donzi marina (A.Casula)◊ sa truma de sa zente at comintzadu a dare lodes a Deus a boghe manna ◊ trumas e trumas totu isvariadas las ingulliat sa gruta aullida totu che trigu in mola maghinadas (P.Casu)◊ dhoi at unu trummu de zenti ◊ sa bidha dh'iat fata una turma de bandidus arróscius de abbandidai Etymon ltn. turma Translations French masse, troupeau English crowd Spanish multitud (pers), manada (anim) Italian stuòlo, tórma German Schar.