Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

crodína , nf: crudina, crudine, crudinu Definition terra crudina, làngia meda e tostada (terrenu incruau), terra annigrina mai trebballada e po cussu tostada meda Synonyms e antonyms annicrinu / caldaja, raschinarzu Etymon srd. Translations French terre compacte English hard soil Spanish tierra compacta Italian tèrra sòda German fester Grund.

fadiàe, fadiài, fadiàri , vrb: afadiai, fadicare, fadigare, fatigai Definition pigare a immarritzone a fortza de trebballare, camminare meda o fàere isfortzu Synonyms e antonyms cansai, istimpidare, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai, sfadiai Sentences curriant sempri sentza de si fadiai ◊ eus a camminai abbellu e candu si fadiaus si pasiaus ◊ babbu tuo at faticatu note e die pro lassare totu a tie Etymon ltn. *faticare Translations French peiner, se fatiguer, accabler English to work hard, to prostrate Spanish esforzarse Italian faticare, prostrare German ermüden, schwächen.

ferrínzu , agt Definition chi est forte che ferru Synonyms e antonyms ferrinu 2. mancari siat betzu est ancora ferrinzu Etymon srd. Translations French de fer English hard Spanish férreo, de hierro Italian fèrreo German eisern.

gremédhu , agt Definition nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere Synonyms e antonyms malacoi | ctr. coxibi Translations French de cuisson difficile English hard to cook Spanish teniente, verriondo Italian di diffìcile cottura German schwer kochbar.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definition andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Synonyms e antonyms geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Sentences a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Surnames and Proverbs prb: chie no s'inzéniat no campat Etymon itl. Translations French plaire, faire un peu de tout, s'arranger English to try hard, to go down well Spanish caer bien, ingeniárse Italian andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi German gefallen, sich bemühen.

ispabógliu , nm: ispabolzu, ispaborzu, ispaporju, ispaporzu, ispavolzu, ispobolzu, ispravorzu Definition foedhu chi narant sèmpere in su sensu de cosa peleosa, difícile, chi faet sufrire, istare male, ma chi iat a èssere nau in cobertantza, ca iat a bòllere nàrrere gosu, comodidade, pàusu, asséliu, ispàssiu Synonyms e antonyms ispregolzu Idioms csn: fàghere una cosa a malu i. = a pelea, a inzotu; manigare a s'i. = a meda, fintzas a no bi ndhe istare prus; a i. = cun paga lughe Sentences già l'apo s'ispaborzu cun tegus!…◊ già mi ndh'at dadu de ispaborzu, cussa criadura! Assiat! (G.Ruju)◊ ite ispaborzu sa betzesa!…◊ incomintzat luego s'ispaborzu de sos profumos sos piús rafinados…: sulos púdidos, rutos isfogados che candho manigadu ant in mortorzu (Grolle)◊ in cussa domo da bi l'ant s’ispabógliu, ant postu sos ferros a su fizu! 2. no apo ispabolzu in logu (P.Casu)◊ si aia àpiu una dàlia po s'abbutonadorzu fipo istau s'ispaporzu de sos pitzinnos! (A.Cucca)◊ suta a cumandhu anzenu no mi drommio a bonu ispravorzu 3. semper mi ne so pesadu, mancaris a malu ispobolzu (M.Monterra)◊ at fatu totu a malu ispaborzu, gherrendhe chin prunetza e ruedhu ◊ siscura, est a malu ispravorzu, morindhe e chentza mòrrere! ◊ istant tota die tibbitabba sas feminedhas cun totu ispabolzu, samunendhe ◊ za apo dormiu ma a malu ispaporju Etymon ltn. ex + pauper Translations French sacré travail English hard work Spanish tute, zurra (f) Italian faticàccia German schwere Anstrengung.

istimpidàre , vrb Definition pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna Synonyms e antonyms cansai, fadiae, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai Etymon srd. Translations French peiner, se fatiguer English to work hard Spanish darse un tute, cansarse Italian fare una sfaticata German sich abschinden.

mèda , avb, nm, prn, agt: mera, meta Definition avb.: in manera airada, craca, càdria, forte; prn. e nm. de gente o de cosa: in cantidade manna o númeru mannu (no càmbiat de m. a f.: sos medas, sas medas); agt.: chi est in cantidade manna, in númeru mannu, no càmbiat de m. a f. e candho est postu apustis de su nm. po su prus no càmbiat mancu de su sing. a su pl.: si ponet agiummai sèmpere apustis de su nm. e candho est avb. sèmpere apustis / min. = meditu, meditzu Synonyms e antonyms abbedhu, abbotu | ctr. pacu Idioms csn: pagu meda = paghitzedhu, paghitzedhedhu; mera famíglia tenit? = famíllia manna, fizos meda; dae meda = de diora, de tempus meda; mera 'e cosa!… = est tropu su chi cheres!, bastat gai!, àteru nono! Sentences mi piaghes meda ◊ custa cosa fata aici bandat bèni meda ◊ onzi canale de sa cobertura falat a butarolu, de cantu est proindhe meda ◊ sos Sardos perdent, ca sunt meda pagos e ant mínimas fortzas in parada (S.Lay Deidda)◊ sunt ómines chin s'ojada marfusa e bia, buglistas meda ◊ cussu est prus meda de custu ◊ sa craba inoghe rendhet prus meda de sa erveghe 2. medas pagus faint unu meda ◊ medas iscialant in sa pedhe anzena ◊ de totu cussu brutore, su meda za ch'est andhadu ◊ de cantas medas fint…, sas berbeghes, ndhe as cambadu una puru! ◊ de su pagu paghedhu: de su meda nudha ◊ metas sont mortos ◊ si semus in medas bi la faghimus ◊ amus pagu ma cherimus meda ◊ de custu cundhimentu bi ndhe cheret meda 3. a su mundhu tia chèrrere abboghinare cosas medas (A.M.Leone)◊ su ferenu meda dhi est zai passau ◊ un'annu ch'est passadu e cosas meda no sunt piús che tandho ◊ ganas de si cojai no ndi tenit mera ◊ custas peràulas sunt medas ◊ zente meda faghet goi ◊ bi aiat zente meda ◊ cussa cosa praxit a genti mera 4. sos fizos che sunt emigrados dae meda Surnames and Proverbs smb: Medas Etymon ltn. meta Translations French assez, beaucoup English much (very), hard Spanish mucho, muy Italian mólto, tanto, assài, parécchio, numeróso, intensaménte German sehr (intensità), viel (quantità), zahlreich, intensiv.

orijibesànte , agt Definition chi pecat a origas, chi intendhet pagu Synonyms e antonyms surdànciu, surdatzu, surdíghinu | ctr. orijilébiu Etymon srd. Translations French un peu dur d'oreille English hard of hearing Spanish duro de oído Italian sordastro German schwerhörig.

ortíciu , agt: antitzu, ortiju 1, ortitzu Definition chi est naschiu chentza lómpiu, chentza cumpriu: dhu narant de pipios, de animales (e de frutuàriu puru candho no lompet e ndhe orruet); si narat fintzes de cosa chi creschet pagu, a trebballu / ou ortíciu = criadu cun sa corza modhe, chena su pizu tostu Synonyms e antonyms agurtitu, agurtiu / ingatzinau / agurtidura, aurtíngiu | ctr. cumpridu, lómpidu / imbénnidu, losanu Sentences cani impressia catzedhus ortitzus Etymon srd. Translations French abortif, grêle English abortive, hard Spanish abortivo, duro, penoso, premioso Italian abortivo, stentato German abortiv, verkümmert, kümmerlich.

pascionàre , vrb: apascionare, passionai, passionare Definition istare o èssere a passionu, sufrindho, patindho meda; àere dolu, lastimare a ccn. Synonyms e antonyms penoriare, sufrire | ctr. gosai Sentences solu, chentza acunnortu ingrogo e pasciono ◊ su coru miu est passionendi po tui ◊ si a s'amante no l'as piús in cuntzetu, nàralu, ca est passionendhe! ◊ dàemi sa risposta, no mi lessas passionare! ◊ iscàpache s'àinu a pàschere, no lu lessas presu passionendhe! 2. non chèrgio a passionare s'isposa: apenas chi la vides torradindhe, ca s'amante isetat Etymon srd. Translations French souffrir intensément English to suffer hard Spanish sufrir, padecer Italian patire intensaménte German leiden.

peleósu , agt Definition chi dhue bolet pelea, chi giaet pelea, múngia Synonyms e antonyms arrebbentosu, fadigosu 1, inzotosu, matanosu, pistosu, trabagiosu, trumentosu | ctr. discanciosu, lébiu Sentences ah, peleosu andhare… e càriat subra palas su bàrriu pesosu! ◊ a tzapare in binza est peleosu, balla! Etymon srd. Translations French fatigant English hard Spanish pesado, agobiante Italian faticóso German mühsam, anstrengend.

surdíghinu , agt Definition nau de ccn., chi pecat a origas, chi est unu pagu surdu Synonyms e antonyms surdànciu Etymon srd. Translations French un peu dur d'oreille English hard of hearing Spanish duro de oído Italian sordastro German schwerhörig.

tostàdu , pps, agt: tostau Definition de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda Synonyms e antonyms istirau, tiradu / intostadu, tostu / abbetiosu | ctr. abbàmbiu, lenu / gevi, modhe 2. bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas 3. babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra! Translations French tendu, ferme, dur English strained, hard Spanish tenso, duro Italian téso, consistènte, sòdo German straff, fest.

tóstu , nm Definition nau de cosa, chi no si lassat púnghere, segare, trebballare, istrecare, incrubare; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere, fintzes chi si credet meda e no s'indruchet a s'àteru, chi portat face manna, chi no sentit bregúngia Synonyms e antonyms abbadherigadu, tostadu / mannósigu, superbiosu / sfaciu | ctr. gevi, modhe Idioms csn: t. che balla = tostau che pedra; rispòndhere o faedhare a tostu, a sa tosta = azummai chentza chèrrere faedhare, coment'e chi sas peràulas li costent, coment'e unu chi si cret meda; ou cotu a t. = chi zughet cazados arbu e oidedhu; fàghere a tostu (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini tostau, a trabballu Sentences sa terra, coment'est tempus meda chentza pròere, est tosta ◊ tosta est sa pedra! 2. a su ricu l'agatas sempre tostu ◊ at imbucadu a ríere… fit tostu de su risu! 3. si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ custu no l'at pótiu bajulare e rispondhet a tostu a s'ifachílliu de su maridu Etymon ltn. tostus Translations French dur English hard Spanish duro, firme Italian duro, sòdo German fest.