Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definition èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Translations French être sur le point de… English to be going to… Spanish estar a punto depara, estar Italian stare per…, èssere nell'atto di… German im Begriff sein zu.

ammadredhàre , vrb: ammadrodhare, ammodrodhare Definition coment'e fàere a madredhu Synonyms e antonyms ammassulare Etymon srd. Translations French être vulgaire English to be unbecoming Spanish volverse grosero Italian èssere sguaiato German unmanierlich sein.

ammancài , vrb: mancai* 1 Definition bènnere mancu, pèrdere, su no dhu'èssere de is cosas; fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene (aus. àere) Synonyms e antonyms afaltai | ctr. bundhare Sentences candu fiat pitichedhedhu dhi fiat ammancada sa mamma ◊ issu ammancat de bidha doxi annus ◊ cun issa no mi ammancat prus nudha Translations French manquer English to be lacking Spanish faltar Italian mancare German fehlen.

ammengàre , vrb Definition fàere o èssere mengu, pòberu Etymon srd. Translations French vivre dans la gêne English to be to poverty Spanish empobrecer, vivir en la estrechez Italian stare in misèria, nelle strettézze German im Elend leben.

ammoràre , vrb: amorai, amurai Definition totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare Synonyms e antonyms fastigiai / abbaradhare, abbelare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai Sentences oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru! 2. totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?! Scientific Terminology ssl Etymon srd. Translations French être fiancés, s'engager par une promesse de mariage English to be connected with Spanish ser novios, llevarse bien con alguien Italian avére una relazióne d'amóre, èssere fidanzati German ein Liebesverhältnis unterhalten, verlobt sein.

annariàre , vrb Definition coment'e istare fragandho, cricandho, pregontandho po ischire chistiones angenas Synonyms e antonyms incarigai, isportellitae, speculitai Etymon srd. Translations French fouiller English to be curious Spanish curiosear, fisgonear Italian curiosare German neugierig betrachten.

ansiài , vrb: ansiare Definition provare ansa, sufrire s'ansa, istare in ansas Translations French s'affliger, se tourmenter English to afflict oneself, to be tormented Spanish afligirse Italian afflìggersi, tormentarsi German sich quälen.

apenài, apenàre , vrb rfl Definition tènnere dolu, làstima, piedade, provare pena, dispraxere, su si interessare de calecuna cosa o de ccn. assumancu po làstima, po piedade Synonyms e antonyms apiadai Sentences su padronu si ndh'est apenadu e li at abbonadu su dépidu ◊ suporto tanta pena e tantu istragu: apenadindhe, apena! (P.Pisurzi)◊ de sa vida chi fatzu apenadindi! ◊ cussu pòburu béciu s'est apenau po mei ◊ a mei mi apenat su coru su intendi a issa! 2. eo t'iscrio, si tue ti ndhe apenas de lègere su chi t'imbio ◊ si apenet de iscultare unu lamentu! Etymon srd. Translations French s'apitoyer, avoir de la compréhension English to be moved Spanish compadecerse Italian impietosirsi, avére comprensióne German Mitleid haben, für jdn Verständnis zeigen.

aperrighinàre , vrb Definition no bòllere intèndhere s’arrexone de s'àteru, fàere a conca sua chentza bòllere ascurtare nudha, pecare a perronia Synonyms e antonyms abbetiae, aconchinae, acorrochinare, intestai, tostoinare Etymon srd. Translations French s'obstiner, s'entêter English to be obstinate Spanish emperrarse Italian fermarsi a lungo con ostinatézza, incaponirsi German auf seinem Kopf bestehen, sich versteifen.

arrealiàre , vrb Synonyms e antonyms airai, arrabbiai, arrannegai, atediare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Etymon srd. Translations French se fâcher English to be peeved, to become vexed Spanish picarse Italian corrucciarsi, indispettirsi German sich ärgern.

arregonàre , vrb Synonyms e antonyms arrampedhai, arrennoare Translations French être contraire English to be reluctant Spanish ser reacio Italian èssere ritróso German widerwillig sein.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definition nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Synonyms e antonyms arrintzonare, arritzare Sentences cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Etymon srd. Translations French être en érection English to have the erection, to be in erection Spanish tener una erección Italian avére l'erezióne, èssere in erezióne German in Erektion sein.

asciensciàre , vrb: assiensciare Definition andhare abbellu, fàere su sàbiu, crèschere de sabiore 2. est ómine asciensciadu e no che ispeldísciat su dinari Etymon srd. Translations French sage English to be wise Spanish ser sensato Italian èssere sàvio German weise sein.

assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare, sentilare Definition abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu Synonyms e antonyms assantaigae, assebiai, asserenciai Sentences ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe! Etymon srd. Translations French se tenir coi English to be quiet Spanish estar quieto Italian star quièto German ruhig sein.

astriàre , vrb Definition sentire istriore, de su fritu o de sa timoria Synonyms e antonyms arpilare / acicai, apramare, arrorisai, asciuconare, asciustrare, istriai Sentences ite frita s'aera: oe est astriendhe! ◊ titia, inoghe mi àstriat sas intragnas che chi siat su logu cobertu de nie! ◊ si mi sunt astriadas sas palas 2. in s'istante s'intendhet unu tronu tzachedhosu chi l'at totu astriada (N.Cucureddu)◊ li at astriadu dogni tudhu de pilu ◊ in cussu líbbaru bi at una torrada chi batit sa tudha e àstriat sa cara pro sas cosas chi contat Etymon srd. Translations French frémir d'horreur English to be horrified Spanish quedarse helado Italian agghiacciare, raccapricciare German erstarren.

atoàre , vrb: atuai 1, atuare Definition fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones Synonyms e antonyms afetuare, assagumare, atinai, atuire, cunsentire, penciai, supentire / ammentare | ctr. irbariare Idioms csn: atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu! Sentences una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha 2. bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere Etymon itl. attuare Translations French comprendre par intuition, réfléchir English to sense, to be conscious, to reflect Spanish intuir, ser consciente, reflexionar Italian intuire, èssere cosciènte, riflèttere German intuitiv erkennen, bewußt sein, überlegen.

aufàre , vrb Definition istare a ufas!, nau de chie dhi giaet ifadu dónnia cosa Synonyms e antonyms abbrodhiare, abbrufulai, abbudhai, acasidhare, aconchedhare, acubare, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Etymon srd. Translations French bouder, se fâcher English to sulk, to be vexed Spanish enfadarse, torcer el morro Italian imbroncire, corrucciarsi German schmollen, sich ärgern.

azannaràre , vrb Definition pònnere su zannarolu, nadu de linnas Synonyms e antonyms arnai, pipionire, pubujonare Etymon srd. Translations French se vermouler English to be worm eaten Spanish carcomer Italian tarlare German wurmstichig werden.

bàlere , vrb: bàliri, bàllere, balli, vàlere Definition tènnere valore, serbire a calecuna cosa (fintzes a ccn.), èssere bonu, lómpiu, adatu / ind. pres. de 1ˆ p. sing. bàlgio, ballu, bafo, barfo e barzo, bazo; cong. de 1ˆ p. sing. balla e barza, baza, de 2ˆ p. sing. ballas e barzas, de 3ˆ p. sing. bafat, balfat, barzat, bazat e ballat; pps. bàfidu, bàlliu, baltu, bàrfidu, bàrtiu Synonyms e antonyms contai 1, selvire Idioms csn: no bàlere mancu a manigare = no èssiri bellu mancus a papai, mancu a si satzai, èssiri sentza de abbilesa nudha; no bàlere a nudha, a logu = no serbiri a nudha; bàlliri s'arrexoni = fagher bàlere sa resone chi si pessat de àere Sentences mi cunsidero piús pagu de su chi bafo ◊ custa botza de oro, cantu si podet bàlere? ◊ cussu dinai no balit ◊ custa cosa no balit una cibudha! ◊ paret no bafat a bi pessare a cussu bisonzu ◊ tue no mi bales a nudha: menzus lassa bènnere a frade tou 2. su passu chi amus postu in sas iscolas est bàrfidu a bídere cantu sos pitzinnos connoschent su faedhu issoro ◊ tue no bales a nudha, no ischis mancu a manigare! ◊ cussa peta no balet a nudha ◊ custa cosa no balet a logu ◊ isse no ndhe balet prus, est antzianu meda ◊ dae candho at tentu cussu dannu no ndh'est bàfidu prus a nudha 3. custa pira no balet: fuliachela! ◊ sa figu est linna chi no balet a pònnere a su fogu 4. no circhis de trassai po ti balli s'arrexoni! (A.Melis) Surnames and Proverbs prb: balet prus unu faghinne chi no chentu pentzanne Etymon ltn. valere Translations French valoir English to be worth Spanish servir, valer Italian valére German gelten.

baltàre , vrb: abbaltare, bastai, bastare Definition nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet; dhu narant po abbasciare puru Synonyms e antonyms abbassiare, cabai, falare, lòmpere | ctr. faltare, mancai Idioms csn: bastat, bastu chi, bastet, bastit chi… = itl. purchè, bastus chi… ; bastare tiat!… = no abbastat mai, no est possíbbili chi abbastit Sentences custu pane bastat pro duos una die ◊ su dinari chi balanzat no li bastat pro totu su mese ◊ su sale chi as betadu a sa padedha bastat ◊ po fai totu custu trabballu no mi bastat su tempus ◊ cussu est malu, bastat a nàrrere chi est un'arga! 2. seus bastaos in pagas dies 3. faghe comente cheres, bastu chi andhes! ◊ su mascu apretau, bastit chi siat foras de cuili, romigat pani mancai amucorau! ◊ de sa genti no m’importat, bastat chi siat prena sa brenti ◊ ti ndi dongu una de is mias, bastat chi ti citas 4. bastare tiat un'ómine solu a campare totu cussa zente!…◊ bastare tiat cudhu cantighedhu de robba a fagher bestires a totugantos!…◊ bastare tiat, su dinari, a comporare totu su chi amus in gana!… Surnames and Proverbs prb: a chini no dhi bastat su pagu, cun su meda no fait nudha Etymon ltn. bastare Translations French suffire English to be enough Spanish bastar, alcanzar Italian bastare German genügen, ausreichen.