Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achicài , vrb: achicare, acricai 1, acricare Definition aconciare o carrigare su fogu, pònnere linna a su fogu, fàere fogu; pònnere coment’e iscudendho Synonyms e antonyms assissai, atzipare, intzicare, ischichinare, scarrabbussonai Sentences chie achicat cun sida afumat sa minestra ◊ achica fogu cràdiu a su lapiolu fintzas chi àntziat su recotu ◊ sunt sempre achichendhe gherras in cue ◊ mancu in su fogu titones ischis pònnere, ne achicas ◊ pro los achicare agiunghesit àtera sida ◊ s'ollu po friri si porit torrai a imperai ma no tocat a dh'acricai fogu 2. sa guàrdia est marranu de vídere una vetura chi l'achicat deretu una contravintzione ◊ archibbusada, aite no ti ndhe achicas àtera de linna supra?! ◊ m'imposto lestru e cun s'arma l'acrico sa segundha fusilada ◊ bella cussa trempa, po dhoi acricai una bussinada! Etymon srd. Translations French attiser English to stir (up), to give Spanish atizar Italian attizzare, appioppare German schüren.

aúlghere , vrb: aúrghere Definition mòvere, pruschetotu nau de gente, in su sensu de si girare o s’incrubare, po comente unu est grassu / pps. aúlghidu Synonyms e antonyms indugi, muciare, tròdhiri / aggafiare Sentences no si podet aúrghere, mancu, de cantu est rassu ◊ dae sas concutzas e dae tratalios ti che ingrassas chi mancu ti aulghes! (Piras) Etymon ltn. a(d) + urgere Translations French plier, bouger English to bend, to stir Spanish inclinarse, moverse Italian piegarsi, muòversi German sich bücken.

ghighinàre , vrb Definition mòvere a cropu, a iscutuladura; mòvere de una parte a s'àtera o faendho fàere giros a sa cosa; dhu narant fintzes po mòvere is sentidos Synonyms e antonyms chindhalare, sachedhare, scedassai, trumuinare Sentences ghighinare su chilibru, s'orju in sa canistedha ◊ bidia a mimme etotu ghighinandhe un'ispada che paladinu anticu 2. su coro, a tzocos gurdos, mi ghíghinat sa carena ◊ s'iscabessu de sa morte tua mi at fertu ghighinandhe sos ratos de su coro Etymon srd. Translations French secouer, agiter, brandir English to shake, to stir, to brandish Spanish sacudir, agitar Italian scuòtere, agitare, brandire German schütteln, schwenken, schwingen.

impuntzonàre , vrb Definition istare coment'e a su punghe punghe, ispinghe ispinghe atzitzandho po fàere mòvere s'àteru a calecuna cosa (e no sèmpere de bonu) Synonyms e antonyms impunciai, impuntzonire, inciulai, infruncuai, inzibbire, ispuntzonare Sentences aviat una fortza che dimóniu e bastavat apenas de l'impuntzonare pro afocare unu cristianu Etymon srd. Translations French inciter, inciter à la révolte, pousser English to instigate, to stir up Spanish instigar Italian istigare, sobillare German anstiften, aufhetzen.

moricàre , vrb: ammuricare, morigai, morigare, morigari, muricare, murigai, murigare Definition portare o pigare sa cosa a fúrriu a fúrriu, a su move move, ammesturandhodha cun ccn. cosa (fintzes a forte, cun lestresa); abbarrare a su move move, o fintzes cricandho, forrogandho; foedhandho de animales príngios, cumenciare a ufrare is titas (prenendhosi de late), mòvere po angiare Synonyms e antonyms abbatare, morighinare 1, trancuinai Idioms csn: murigai is cosas passadas = chircare contos betzos; morigare su bestiàmine = fàgherelu mòere pro pàschere ma fintzas a salarzadura Sentences istat morighendhe sas brajas de su fogu ◊ múrica su lapiolu e acontza su focu! ◊ est murighendi sa pingiada cun sa cugliera ◊ su pastore mórigat s'ama pro pàschere ◊ su mardiedu benit murigau prima de obresci ◊ piga sa cullera de linna po morigari sa bàngia! 2. stau a cudha manera, sempri morighendi! ◊ abarrat muriga muriga in su letu sentza de si drommiri 3. sa sughe est cumintzandhe a muricare, zuchet unu bellu úberu Translations French remuer English to stir Spanish revolver Italian rimestare, sbàttere German umrühren, wühlen, (in den Wehen liegen).

sainài, sainàre , vrb: saniare, saniari Definition mòvere de una parte a s'àtera a iscutuladura, a forte, a santziadura Synonyms e antonyms assachitai, irghinitare, iscotzinare, iscutuai, nannigare, saidare*, tzantziare Sentences tandu s'ispíritu malu, sainendidhu e abboxinendu a forti, fut essiu de cuss'ómini (Ev)◊ dh'iat sainau de una parti a s'atra e dh'iat ghetau a terra ◊ totinduna sa terra si sainàt e su presoni tremiat finas a is fundamentas ◊ su sàina sàina de sa linna at iscràfiu sa sedha Translations French secouer English to stir Spanish sacudir Italian scuòtere, agitare German schütteln.

trumbugliài , vrb: trumbullai, trumbuxai Definition nau de abba o cosas deasi (ma fintzes de su tempus) mòvere a iscutuladura forte a manera de pònnere in avolotu sa cosa faendhodha mòvere, pesare su fundhurúgiu, su búdhidu, imbrutare: nau de gente (e fintzes de sa mente, de s'ànima), su dha pònnere in pentzamentu e avolotu po calecuna chistione de una manera chi no si cumprendhet comente podet acabbare; pesare burdellu, avolotu, pònnere in pentzamentu Synonyms e antonyms abbuligiai 1, abbussiare, arrebbulliai, intrullai, istriulare, sciambullai / agiolotare, atrepillai, scambillai, stragamullai, studugai, trogomingiai, trumuinare | ctr. assantai, pasai Sentences tzia Anna ndi portat su matzamedhu trumbullau ◊ callentamí unu tzichedhu de gafei, ca mi ses fendi trumbullai s'istògumu cun cussas chistionis ◊ sceti ca mi arragodat su sannori… mi trumbullat s'istògumu, mi trumbullat! (E.V.Melis) 2. chi sa cosa si trumbullat, gei si fatzu s'atzinnu dèu! ◊ sonnu trumbullau chei custu no nd'iu fatu ancora ◊ oi est totu trumbullau in custa terra nosta: sa família, sa bidha, su fuedhu ◊ chi dh'agatu gei mi dhu trumbullu dèu etotu, a sou a sou, a su sannori! Translations French troubler, bouleverser, agiter English to make turbid, to stir, to upset Spanish enturbiar, alborotar Italian intorbidare, sconvòlgere, agitare German trüben, stören, aufregen.

zacaràre , vrb: giagarare*, zagarare Definition bogare a fora o fàere fuire de mala manera, fuire, pigare a s'ingrundha a cúrrere, a fàere Synonyms e antonyms assulurgiare, giarigare, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Sentences parides timinne e zagaranne feras, totus a boghes postas ◊ si no mi l'agabbas, oe ti zàgaro! ◊ si zàcarant sas pudhas, sos animales fachendhe dannu Translations French faire fuir English to stir violently Spanish agitar, ahuyentar, echar a correr Italian esagitare, far scappare German weglaufen lassen.