alalònga , nf Definition
genia de pische chi faet fintzes de mesu cuintale, de colore asulu impratiau e sabore méngius de cussu de sa tonnina
Scientific Terminology
psc, thunnus alalunga
Etymon
itl.
alalonga
Translations
French
germon,
thon blanc
English
albacore tuna
Spanish
atún blanco,
bonito del norte
Italian
tónno alalunga
German
Weiße Thun.
àlbaru , nm: àrbaru,
àrvaru Definition
genia de linna chi faet a mata manna, dereta, a còrgia bianca, pruschetotu in is errios
Synonyms e antonyms
abiubbiancu,
cortiarvu,
fustarbu,
linnabru,
sàbaru
Scientific Terminology
mtm, Populus alba
Etymon
ltn.
albarus
Translations
French
ypréau,
peuplier blanc
English
white poplar
Spanish
álamo blanco
Italian
gàttice
German
Silberpappel.
anadièra , nf: anariera Definition
anadi vera, genia de anade manna chi nidat in d-una tana
Scientific Terminology
pzn, tadorna tadorna
Etymon
srd.
Translations
French
tadorne
English
sheldrake
Spanish
tarro blanco
Italian
volpòca
German
Brandente.
biàncu , agt, nm Definition
su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late
Synonyms e antonyms
àbriu 1,
àrbidu
| ctr.
niedhu
Idioms
csn:
b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri)
Sentences
muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu
2.
de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late
Surnames and Proverbs
smb:
Biancu
Scientific Terminology
clr
Etymon
itl.
Translations
French
blanc
English
white
Spanish
blanco
Italian
bianco
German
weiß,
Weiße.
biancúmene , nm Synonyms e antonyms
biancore
Etymon
srd.
Translations
French
blancheur
English
whitish colour
Spanish
blanco
Italian
biancume
German
Weiß.
brassàgliu , nm: bressallu Definition
logu o cosa a ue si puntat isparandho o iscudendho
Sentences
in sa festa bi sont sos lotrajos e sos de sa fortuna, tirassegnos a tzirollos e brassàglios a palumba
Etymon
itl.
Translations
French
cible
English
target
Spanish
blanco
Italian
bersàglio
German
Ziel,
Zielscheibe.
calabríghe, calàbriche, calàbrigu , nm: calarighe,
calàvriche,
calàvrige,
calàvrighe,
caràlighe Definition
genia de linna ispinosa meda chi faet a matighedha manna, bogat frorighedhos biancos e unu frutighedhu tundhu orrúbiu (orruàlixi)
Synonyms e antonyms
calàbriu,
calarígiu,
coàrviu,
tràficu 1
/
cdh. cacaedhu
Sentences
cantamus su lizu solitàriu, su calàbriche in festa, sa bella murichessa ◊ sos nuscos delicaos de sos calàbriches in beranu acasazant sa natura ◊ calàbriche e pirastru ndhe ponent in cesuras a cunzare
Scientific Terminology
mt, Crataegus monogyna
Etymon
ltn.
calabrice(m), calabricus
Translations
French
aubépine
English
hawthorn
Spanish
espino albar,
espino blanco,
marjoleto
Italian
biancospino
German
Weißdorn.
cucacúca 1 , nf Definition
una genia de erba (de mola, de cucos)
Synonyms e antonyms
erbabiluda
Scientific Terminology
rba, Holcus lanatus
Translations
French
houlque laineuse
English
creeping soft grass
Spanish
heno blanco,
holco
Italian
bambagióna
German
Honiggras.
erbabilúda , nf Definition
una genia de erba
Synonyms e antonyms
cucacuca 1
Scientific Terminology
rba, Holcus lanatus
Etymon
srd.
Translations
French
houlque laineuse
English
holcus lanatus (grass)
Spanish
heno blanco,
holco
Italian
bambagióna
German
Wollgras,
Wolliges Honiggras.
fustàrbu , nm: fustealvu,
fustialbu,
fustialvu,
fustiarbu,
fustiarvu,
pultialvu Definition
genia de linna chi faet pruschetotu in is errios, a mata manna, dereta, a corgiola bianca: dhu narant pl. puru, fustesalvos (e fustiarbos); una calidade de fustialvu est su trémulu o tremulosu (Populus tremula)/ fustialvu niedhu = pubulia
Synonyms e antonyms
abiubbiancu,
àlbaru,
cortiarvu,
fusteàrbure,
istiarvu,
linnabru,
piopa,
sàbaru
/
cdh. vitialbu
Sentences
s’umbra de su chercu, de sos fustiarbos, de sa chessa de monte est bona ◊ riu riu bi at fustiarbos artos
Scientific Terminology
mtm, Populus alba
Etymon
ltn.
fustis albus
Translations
French
peuplier
English
poplar
Spanish
álamo blanco
Italian
piòppo
German
Silberpappel.
intzodhài, intzodhiài , vrb Definition
arrennèscere a fàere calecuna cosa, bogàrendhe atzola, intzertare / i. fuedhu = ispirastrare peràula, nàrrere cun craresa, bene, sas peràulas
Synonyms e antonyms
acamingiai,
ammatzamurrai,
incannugai
/
ispirastrare
Sentences
si no ndi fadeus oi, de custa cosa, no nd'intzodhaus prus ◊ ita totu est su chi ses intzodhendu? ◊ si dh'at nau in tres línguas ma no nd'intzódhiat manc'una!
2.
totus fuant prenus de ispantu e no intzodhànt fuedhu ◊ no intzodhat fuedhu, achíchiat e is pagus fuedhus chi narat funt ammesturaus e a truncu de língua
Etymon
srd.
Translations
French
embobiner,
resoudre
English
to hit words
Spanish
dar en el blanco
Italian
venire a capo di qlcs.,
impastocchiare
German
einer Sache auf den Grund kommen.
ismedhinàre , vrb Definition
istare coment'e atontau, ammadurare de ogos coment'e ispantau, atontau
Synonyms e antonyms
abbebberecare,
atontai,
ispampanai
Translations
French
rouler les yeux
English
to roll
Spanish
pasmarse,
poner los ojos en blanco
Italian
stralunare
German
verdrehen.
lígiu , nm: (lí-giu)
lillu,
lizu,
lixu Definition
erba e frore: lillu de Sant'Antoni o biancu, lígiu de Sant'Eleni; coment'e paragone po cosa bella meda, nau po istima mescamente de gente; in su giogu de is cartas (a iscoba), lillu est su puntu chi si faet contandho is ses / cun su númene lillu dhue at erbas meda: l. aresti (Ornithogalum umbellatum), l. arrúbiu (Hemerocallis fulva), l. de mari o de s'Assunta (Pancratium maritimum), l. de Maria (Amaryllis belladonna), l. de monti (Iris planifolia), l. indorau (Hemerocallis flava), l. persianu (Scilla peruviana) e àteras; in su giogu de is cartas, lillu bellu = su sete de oros / èssiri a chini lillu a chini frori = èssere sa matessi cosa, malos ambos, unu imbudhiau in peus
Synonyms e antonyms
assunsena,
gherilitzu,
gixu,
lolloibbiancu
/
cdh. líciu
Sentences
si est lillu ge infrorit! ◊ ti apu portau unu lígiu, arrosas e gravellus ◊ tres fizos chi ponent sa muda in custu logu che matzu de lizos friscos in s'altare
2.
cresche, lizu delicadu: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ fit unu pitzinnu de vinti annos bellu che lizu càmpinu
Surnames and Proverbs
smb:
(De)ligio, (De)ligios, (De)lizzos, Liggios, Ligios, Lillu, Lillus
Scientific Terminology
frs, Lilium candidum
Etymon
ltn.
lilium
Translations
French
lis,
lys
English
lily,
flower de luce
Spanish
azucena,
lirio blanco
Italian
gìglio,
iris
German
weiße Lilie.
méria , nf: mira,
míria Definition
puntu, tretu a ue si càstiat po fèrrere su cropu iscudendho, brillandho cosa o isparandho: fintzes pigare a ogu a unu po dhi fàere dannu, male, furare sa cosa o àteru; in d-unas cantu armas, sinnu ifilu de ue depet èssere su tretu de fèrrere, po agiudare a puntare bene
Synonyms e antonyms
meriola
Idioms
csn:
leare sa míria = puntai; fadhiri sa m. = fadhire su corpu, corpare o isparare chentza fèrrere a ue si cheriat; giogare o fàghere a míria, a sa míria = isparai, iscúdiri, tirai perda a ccn. cosa; èssere o fàghere a míria de…= èssiri in faci a…, èssiri ananti; pònnere una cosa a sa méria = pònniri una cosa po dha isparai; ponnirisí sa míria a perda = leàresi a corpos de pedra, iscúderesi a pedra
Sentences
si est apostau a unu tiru de méria ◊ fint a tiralàsticu in manu, furfurinendhe e ponzendhe a sa méria sas tilighertas ◊ mi ammento candho tiraias a sa méria cun fusile de séighi ◊ l'at agatadu ochiendhe a méria unu catedhu ◊ s'iscuru chie est in méria de sos unturzos! ◊ isse si leat calicunu a méria
2.
at abbaidadu in sa méria pro isparare
3.
a sa míria chi los fatant! ◊ a míria chi los ponzant!
4.
sa domo de babbu est a míria a sa mia ◊ s'ortu nostru faghet a míria cun su nuraghe
Etymon
srd.
Translations
French
visée,
but,
mire (balistica),
guidon (mirino)
English
aim,
target
Spanish
puntería,
tino,
blanco
Italian
mira,
bersàglio
German
Zielpunkt,
Visierpunkt,
Zielen,
Visieren,
Ziel,
Scheibe,
Zielscheibe.
mutúturu , nm Definition
erba de santa Maria, folla de opus, genia de erba a fògias mannas picadas, pudéscias e pilosedhas, frore grogu, faet su sèmene in d-una bussa a bisura de càssula: est toscosa (addromitiolu), bona po meighina
Synonyms e antonyms
sutzamele 1
Scientific Terminology
rbc, Hyoscyamus albus
Etymon
srd.
Translations
French
jusquiame
English
henbane
Spanish
beleño blanco
Italian
giusquìamo bianco
German
Weißes Bilsenkraut.
sàbaru , nm: sàlvaru Definition
genia de linna chi faet a mata manna, dereta, a corgiolu biancu, pruschetotu in is errios
Synonyms e antonyms
abiubbiancu,
àlbaru*,
cortiarvu,
fustarbu,
linnabru
Sentences
sa lughe alva colorit sos sàlvaros e tinghet de prata su riu
Scientific Terminology
mtm, Populus alba
Translations
French
ypréau
English
white poplar
Spanish
álamo blanco
Italian
gàttice,
piòppo
German
Silberpappel.