ladhagiòne, ladhajòne, ladhajòni , nm: ladharione, ladharone, ladherone Definition ladamíngiu a orrugu grussu e tostau chi is animales (mescamente lanosos) portant pèndhe pèndhe apicigau a sa lana, a su pilu; ladharione funt puru a logos is birillas chi faet su crecu (bonas fintzes po giogare) Synonyms e antonyms àdhara, cadhajoni, dhàdhara, gradhajone, ghiritoni / cdh. tzacadhoni Sentences est tundhendhe lana e ladharione! Etymon srd. Translations French éclaboussure English dung Spanish sirle pegado a la lana Italian pillàcchera German Kotfleck.

lía , prn: lilla 1 Definition li + la, bi + la: si dha (lia dao, lia pedo) Synonyms e antonyms Sentences aiat provau deretu a bíere si che lia fachiat a brinchiare ◊ apustis de s'interru aiat tentau de lia picare sa pitzinna ◊ fit coment'e chi che l'essèrepo furandhe sa tanca, non comporandhelia! ◊ in ciaru lilla canto e no a fura, no lasso sa cantone chene posta!◊ aconcalia, toca! Translations French la-lui English it to him (her) Spanish se la Italian gliéla German ihn (sie, es), ihm (ihr, ihnen).

mangiànu , nm, nf, avb: manzana, manzanu, megnanu, mengianu, menzanu, mignanu, mingianu Definition sa primu parte de una die, de s'abbréschia fintzes a mesudie; nau a solu, s'incràs mengianu, su mengianu apustis de sa die presente / min. manzanedhu, mangianedhu (e fintzes mengianedhedhu)= a primu manzanu, a manzanu ancora chito (ma, segundhu comente si narat, fintzas manzanu malu); su manzanu balet fintzas cussu manzanu; s'incràs m. = su mengianu de sa die apustis de una calesiògiat die Synonyms e antonyms | ctr. deice, sero Sentences su mengianu sa mama ndhe pesat is piciochedhos dea su letu po dhos mandhare a iscola ◊ dogni megnanu tiatia faet s'acostada a crésia ◊ su mengianu est de s'arbescidórgiu a mesudí ◊ oe est una manzana bella ◊ si ndh'est pesadu a manzanedhu ◊ su maridu su manzanu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ su mignanu sa pipia pesat acoitu e annat a iscola ◊ intendhia sas vacas muliendhe, brincaiant sos bijos su mangianu…◊ su mingianu apustis is massàgias faiant is cocois e sa pintandàina ◊ s'incràs manzanu mi ndhe so pesadu chito 2. bae e corcadiche ca manzanu depes pesare chito! ◊ si no ti poto sighire oe ti apo a sighire manzanu ◊ a cheret pònnere sa posta chi manzanu peso piús chitzo de vostè?! 3. manzanedhu su chi at fatu, oe, cun cussu bentu!…◊ cuss'ómini passat dónnia mengianedhedhu ananti de domu mia Scientific Terminology sdi Etymon ltn. *maneanus Translations French matin, demain matin English morning Spanish mañana, mañana por la mañana Italian mattina, mattino, domattina German Morgen, morgen.

manigiàda , nf: manizada Definition su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu Synonyms e antonyms ammiada, ingestu, mesurada, movitada, tramesada Sentences ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas" 2. si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho Etymon srd. Translations French signe, geste de la main English wave (of the hand) Spanish ademán, seña con la mano Italian cénno della mano German Handzeichen.

medràre , vrb Definition mediare in is maneras de fàere, in su cumportamentu, callai a cerbedhu, imparare a èssere méngius Synonyms e antonyms afrenai, arregulai, insabiai, medrire, moderai Etymon spn. medrar Translations French s'assagir, revenir à la raison English to recover one's wits Spanish sentar la cabeza Italian rinsavire German wieder vernünftig werden.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definition pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Synonyms e antonyms lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Sentences a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Translations French mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne English to beg, to be in shortage Spanish mendigar, vivir en la estrechez Italian mendicare, èssere in ristrettézze German betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mischinzàre , vrb Definition èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de… Synonyms e antonyms arrunzinare Etymon srd. Translations French avoir de la pénurie English to be in shortage Spanish vivir en la estrechez Italian avére penùria German mangeln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

naríciu, narícre, narícru , nm Definition nau prus che àteru pl., càrigas o pinnas de su nasu, is duos istampos cun su modhímene chi dhos format Synonyms e antonyms càrica, nare, nàstula 1, nasu Sentences at picau sa tutedha bruta e mi l'at irbentulata suta de sas naricres ◊ bi at una naricre destra e una naricre mànchina ◊ s'at postu tebbacu in cada nariga Scientific Terminology crn Etymon ltn. *naric(u)lus Translations French naseau English nostril (of horse) Spanish aleta de la nariz Italian frògia German Nasenloch, Nüster.

nàstula 1, nàstule , nf Definition càriga, donniunu de is duos istampos de su nasu cun su modhímene chi dhos format (si narat prus che àteru pl.) Synonyms e antonyms acúgia, cadrata, càrica, nare, naríciu, pinna 2 Sentences nísidi su mucu, cantu chi ses faedhendhe a nàstulas tupadas! ◊ nuscos de alchimissa intrendhe in nàstules mi faghiant lagrimare Scientific Terminology crn Etymon ltn. *nasitare Translations French naseau English nostril (of horse) Spanish aleta de la nariz Italian frògia German Nüster.

níbbaru , nm: níbberu, níbburu, níparu, níperu Definition tzinníbiri veru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas piticas e puntudas: faet unu frutu a birilla, a pículas, chi narant arrulloni, bòdhero Synonyms e antonyms chiníberu, cinnéberu, gheníperu*, trubénneru / cdh, níbbanu, ttrs. níbbaru Sentences osselvat su crabitu arrustidu, ruju, in s'ispidu de níbberu Scientific Terminology mtm, Juniperus oxycedrus Translations French cade English juniper Spanish enebro de la miera Italian ginépro rósso German Zederwacholder.

Nostrasennòra, Nostrasignòra , nf Definition nostra segnora: sa mama de Cristos, cunsiderada mama de is cristianos puru Translations French la Vierge English our lady Spanish la Virgen Italian la Madònna German die Madonna, die Gottesmutter Maria.

odhiólu , nm Definition sa trota candho est de naschidórgiu, ancora pitica Synonyms e antonyms groli, seju 1, sodhiscu, trotischedha, tzurrita Scientific Terminology psc Etymon srd. Translations French alevin de la truite English fry trout Spanish alevín de la trucha Italian avannòtto della tròta German junge Forelle.

òros , nm pl: òrus Definition unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Sentences apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Etymon ctl., spn. Translations French carreau dans les cartes à jouer English denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Spanish oros (palo de la baraja) Italian danari German Schelle, Karo.

pabagliòne , nm: pabiglione, pabilloni, papaglioni, papallioni, papalloni, papiglione, papillone, parpallione Definition genia de tendha chi ponent a inghíriu de su letu e fintzes su chi pigant in bàtoro po bogare su Santíssimu in crufessone: su pabiglione est a logos una coberta de lana, ammontu grussu po letu Synonyms e antonyms inghiriabetu, papigione / impàliu, subacélu Sentences fit de cudhos letos cun su pabaglione trabagliadu ◊ apo agatadu a chirriolos tramata cun pabaglione ◊ su batulinu est gioghendhe cun sas frunzas de su pabaglione ◊ asuta de pabilloni a ginefras de òru Maria giumpat su mari 2. bi aimus pabigliones, màntuas e fressadas Etymon ctl., spn. papalló, pabellón Translations French rideaux du lit English bed-curtains Spanish cortinaje de la cama Italian cortinàggio del lètto German Bettvorhang.

paltinàre , vrb: pastinare, pastinzare Definition prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu Sentences at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide 2. sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos 3. apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia… 4. si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus! Surnames and Proverbs prb: chie at dinare pastinzat binza in sa codina Etymon ltn. pastinare Translations French planter la vigne English to plant a vineyard Spanish plantar la viña Italian impiantare la vigna German einen Weinberg anlegen.

passionèra , nf Definition genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu Sentences sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu Scientific Terminology fr, passiflora coerulea Etymon ctl. passionera Translations French fleur de la passion English passionflower Spanish flor de la pasión Italian passiflòra, fiór di passióne German himmelblaue Passionsblume.

peronòspera , nf: pronòspera Definition genia de mufa e maladia de erbas e matedu (famada sa chi atacat a sa bide) Scientific Terminology atn, mld, Plasmopara viticola Translations French péronospora English downy mildew Spanish mildiu de la vid Italian peronòspora German Peronospora.

píchiu , nm Definition sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu Synonyms e antonyms tzocu / arraolu, pensamentu Sentences in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu 3. custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca! Translations French action de frapper à la porte English knock Spanish golpe dado al llamar a la puerta Italian bussata German Anklopfen.

piòto, piótu , avb: piutu 2 Definition a p., piotu piotu = manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere e ne a bíere: a bortas dhu narant fintzes coment'e agt. Synonyms e antonyms abbellabbellu, cucutinu, piotibioti, pitoubitou Sentences giaja ndi fiat bénnia piotu piotu a s'aposentu po no nd'iscidai su prus pitichedhu ◊ camminandhe a zassos, a piotu a piotu pro no dare carchi istrampada, arrivo a su coile ◊ poto andhare a piutu a piutu 2. nci fiant essius de sa domixedha citius citius, a passu piotu (R.Spissu) Translations French en tapinois English squatting Spanish a la chita callando, sigiloso Italian quatto German ganz sacht, leise.

pititéri , agt Definition nau de ccn., chi cricat is pititos, chi punnat a papare is cosas prus saborias Synonyms e antonyms allicantzadu, assorjoladu, pipiteri, pititarzu Sentences fit azicu crétiu e pititeri e no manicabat mai de su chi manicabant sos àteros Etymon srd. Translations French qui aime la cuisine soignée English tasteful (eater) Spanish gourmet, exigente en la comida Italian ricercato nel mangiare German gewählt essen.

«« Search again