Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

iscoítu , agt Definition nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu Synonyms e antonyms irgaitzu, líbberu | ctr. impreadu / dipendhente, presu Sentences si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga Translations French sans engagements English free Spanish libre de empeños Italian lìbero da impégni German frei.

iscotàre 1 , vrb: iscotzai, iscotzare, scociai Definition pigare e bogare is cotzas, mòvere; fàere istesiare, fàere mòvere a unu o calecuna cosa de unu logu o tretu Synonyms e antonyms irmoventare, irraighinare, iscossolare, scotzedhai | ctr. cotare Sentences su marrone iscotzadu est in su cugigone 2. m'intano che colora e mancu a fumu de istratzu m'iscotant! ◊ su bentu at iscotzau is matas ◊ seo bennia a che iscotzare a tie, mancari no cherzas! Etymon srd. Translations French déplacer English to remove Spanish descalzar, desplazar Italian sbiettare, rimuòvere qlcs. da un pósto German entkeilen, wegräumen.

istontorronàu , agt Definition chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau Synonyms e antonyms ibbadhinadu, scimingiau Sentences vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire Etymon srd. Translations French qui éprouve des vertiges English to be overcomed by dizziness Spanish mareado Italian preso da vertìgini German schwindelig sein.

mancalóru , nm: mucalori, mucaloru, mucarolu, mucaroru, muncaloru Definition pannighedhu piticu de pònnere in busciaca po frobbire pagu cosa Synonyms e antonyms mucadore, mucadoredhu Sentences zammi su mucarolu po mi dh'issacuare…◊ assora si usiant sos mancaloros a cuadros rúgios Etymon itl., srd. moccaiolo + mucadore Translations French mouchoir English handkerchief Spanish pañuelo Italian fazzolétto da naso German Taschentuch.

marràciu , nm: marratzu 1 Definition genia de aina segante po limpiare e aparigiare is unghedhas de is animales ferrandhodhos e fintzes po ndhe segare sa punta chi essit de is ciòs: marratzu est fintzes unu gurtedhu ingurdau, chi no segat Surnames and Proverbs smb: Marratzu, Marrazzu Scientific Terminology ans Etymon itl. marraccio Translations French coutelas English large knife Spanish despalmador, pujavante Italian coltellàccio da maniscalco German Hufmesser.

mècia , nf: melce, mèlcia, mèrcia, mertza 1, mertze 1, mèscia, mícia Definition fune posta a budhire cun sale nitru po pònnere fogu (allúere) a is minas; punta de su tràpanu po fàere istampos; puncione po tupare sa carrada (e mòvere po bogare binu); motivu, argumentu chi faet foedhare, ponet tréulu Sentences su Mauchedhu trabballàt me is logus prus maraditus, in perígulu ca dhi tocàt a carriai is forredhus de is minas cun sa bruvura e cun sa mícia ◊ candho sos bucos fuint fatos, Antoni betaiat sa bruvura e poniat sas mícias 3. una mícia, Zuncheddu, as dépiu allui, ma serenu Orrú ti rispundit!(Orrú An.) Scientific Terminology ans Translations French mèche, cordeau détonant English fuse, drill Spanish mecha, barrena Italian mìccia, punta da tràpano German Zündschnur, Bohrer.

mèrtza , nf Definition sinnu de is cartas po giogare: si narat fintzes a disprétziu in su sensu de genia, arratza Idioms csn: èssiri totus de una m. = de sa matessi zenia, de sa matessi calidade; s'assu de mertzas (in suspu) = su… sirile de s'ómine Sentences is mertzas de is cartas sunt orus, cupas, bastus e ispadas 2. est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ de giogus in is negótzius ndi agatas de dónnia mertza 3. a carrasecare cudhu fit chene mudannas, si artziaiat sa funnedha e fachiat a bíere s'assu de mertzas Etymon itl.p mersa Translations French couleur English suit Spanish palo Italian séme delle carte da giòco German Farbe.

palmaèra , nf Definition nada fintzes pramma chentz'àtera distintzione, est una genia de linna chi benit de s'Àfrica e de s'Àsia e faet a mata manna meda: faet unu truncu modhe, paret feurra, e no si distinghent is diferentes pígios de sa linna, no faet naes ma solu fògias chi essint de su truncu etotu a bisura de corona (una a fiancu de s'àtera in su matessi paris), longas meda e in totu sa longària a tiras ispartzias (puntudas che ispinas is primas) fintzes a sa nerviadura principale chi est grussa e forte, e in pràtiga funt totus in sa punta de sa mata (ca is prus bàscias si sicant e ndhe orruent o che dhas segant), su frutu (indàtili) dhu faet cussu puru in s'oru de sa punta, ue bogat una genia de iscova manna isprata cun is pertiedhas totu càrrigas de una genia de frutu a bisura de olia chi candho est lómpiu cotu portat sa prupa druche meda e in colore de castàngia; títulu de onore chi si giaet a una/unu chi s'istimat meda, est fintzes símbulu de vitória apitzu de su male e de prémiu a is santos màrtires, est fintzes paragone po bellesa / domíniga de p. = sa domíniga innanti de Pascamanna, chi arregordat candho Cristos est intrau a Gerusalemme cun sa gente chi dhu portàt in panteos Synonyms e antonyms indàtili 2. vido s'ànima tua, parma vera, chi mi ndhe vocat donzi male! ◊ candu acabbat de curri, issu puru at a pigai sa prama ◊ fígiu 'e mamma, ses bellu che una pramma! Scientific Terminology mtm, Phoenix dactylifera Translations French dattier English date-palm Spanish palma datilera Italian palma da dàttero German Dattelpalme.

pannigiolédhu , nm Definition orrugu de orrobba de portare in busciaca a illimpiare su nasu, is murros, o àteru Synonyms e antonyms mucadoredhu, pannutzedhu Translations French mouchoir English handkerchief Spanish pañuelo Italian fazzolétto da naso German Taschentuch.

pedrigòne, pedrigòni , nm: peldigone, perdicone, perdigone, perdigoni, perdixone, pidrigoni, predicone Definition birilledha pitica de prumu chi in cantidade si ponet in is cartúcias po isparare pigiones / p. de grivare = adatos po isparare pillon'e tàcula Synonyms e antonyms cdh. pildiconi Sentences ita mabasicu seis fendi tirendi a pedrigonis: po puiga m'eis pigau?! ◊ ti at a donai una passada de pidrigonis a paneri, si ti agatat furendi! 2. sa ua ocannu no bi at ammaduradu: sos pipiones parent perdigones! Etymon spn. perdigones Translations French plomb de chasse English pellets Spanish perdigón Italian pallino da càccia German Schrot.

perísse , avb Definition chentza s'agiudu de nemos, a solu, de manu cosa sua, de ditu suo: s'impreat cun is prep. a, dae, de, e fintzes coment'e un'agt. / lassare a unu a p. = lassare desesi, lassare istare chentza dhu cricare Synonyms e antonyms desei, passei / cdh. daparedhu Sentences cheriat iscobèrrere sas cosas dai perisse ◊ sa curiosidade si castigat de perissa matessi ◊ si l'atzendheit su fogu de perisse ◊ onzi astru rodat a perisse 2. no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna! (Còntene) Etymon srd. Translations French spontanément English spontaneously Spanish por sí mismo, por sí solo Italian da sé, spontaneaménte German von selbst, spontan.

prància 1 , nf: prantza Definition orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau Sentences sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu Scientific Terminology ans Etymon ctl., spn. planxa Translations French fer à repasser English flatiron Spanish plancha Italian fèrro da stiro German Bügeleisen.

rasògia, rasòja , nf: arrasoa, lesòrgia, resòglia, resoja, resolza, resòrgia, resorza, risoza Definition lepedha, aina fata cun d-una lama de ferru o de atzàrgiu, puntuda, fine e segante a una parte (atza) e grussa a s'àtera (tolu), incasciada cun sa coa firma in d-una màniga prus che àteru de ossu isperrada a una parte po serrare sa lama cun s'atza aintru: cussa de is braberis est a lama prus fine, a punta tundha, de grussària parívile / is partes de una resòrgia: sa frama o follu (ata, tolu, punta, coa), sa màniga (perras, arcu de ferru, ribbadinos, truncu, anedhu)/ resorja de mari = gragallu, genia de animali croxudu, longu, a duas perras (solen siliqua) chi assimbillant a su mànigu de una resoja Synonyms e antonyms brotzu, istuzu, lepa Sentences sas resorzas prus famadas sunt sas guspinesas, sas patadesas e arburesas ◊ pro cumprire su sestu de una resorza tocat a buscare e triballare su corru, su ferru, fàghere sa fiama e intrare apare sas duas partes Scientific Terminology ans Etymon ltn. rasoria Translations French couteau à cran d'arrêt, rasoir English razor, claspknife Spanish navaja Italian coltèllo a serramànico, rasóio da barbière German Klappmesser.

sabòca , nf, nm: sabocu, saloca, saloco, saluca, saruca, sauca Definition sale fine a bisura de tzúcuru, o prus fine puru Synonyms e antonyms salipa Sentences mallai, ferreris, mallai tot'e is centu milla custu mar'e saboca… cantu saboca! (V.Pisanu)◊ a unu chirru dhi at postu pane, una patata ispuligada e chibudha cun saloca ◊ sa saloca la teniat in su corru pro istare in assutu Etymon srd. Translations French sel de table English table salt Spanish sal fina Italian sale da tàvola German Tafelsalz.

salípa , nf Definition sale móliu fine fine, che tzúcuru, de pònnere in mesa, saloca, po aciúnghere a ispergiadura a su papare Synonyms e antonyms saboca / ttrs. saripa Etymon srd. Translations French sel de table English table salt Spanish sal fina Italian sale da tàvola German Tafelsalz.

seglièta , nf: sibieta, siglieta, silieta, sillieta Definition genia de istrégiu de terra a duas asas po fàere de bisóngiu Synonyms e antonyms bacinu, orinale, orineri Sentences promissas a muntonis, a su mentris chi sa monumentali sillieta si pongat a ispartzinai su fragu ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ nosu a custu dhi naraus su sannori, su cavalleri, su bassinu, sa sibieta… Eh, casi ca no est privilegiau, po nòminis!…(R.Fresia) Scientific Terminology stz Etymon spn. silleta Translations French pot de chambre English chamber pot Spanish bacín, orinal Italian vaso da nòtte German Nachttopf.

sémbu , nm: semmu, semu Definition singiale o marcu, de maladia, de segada o de freadura, chi abbarrat (prus che àteru in sa pedhe); crosta, pigighedhu de sàmbene sicau comente faet in is segadas; genia de essidura in sa tita de is animales e a bortas de sa fémina allatandho; css. cosa chi abbarrat coment'e singiale lassau de un'àtera; dónnia cosa in cantu est distinta de un'àtera / min. semotu Synonyms e antonyms muca, sémida, sinnale / ampístula, brussedha, caigioni, dolimazosa, essidura, frusca, gurone, pabedha 1, postema, semadura / piessignu Idioms csn: su mali de is semos = zenia de apesta; sembu iscantau, coghinau = fruschedha martzida; semu de coi = carbuncu Sentences a s'àinu si li bident sos semos de comente l'at pitigadu su sedhone ◊ custas abbas de súlfaru assaldant sa carena de sos semos chi giughimus in ossos 2. no ti che catzes su semu de sa frascada, si no est bene sicu, ca ti essit torra sàmbene! ◊ su semu de sa secada 3. cust'erba est addata po semus 4. Deus dat semus de divinos dissignos ◊ custos sunt sos semos de sa decadéntzia ◊ no si bidet buscu o semu de alzola, no bi creschet olia ne ispiga ◊ issos no ant lassatu sinnu o semotu de su chi est fata s'identitate, sa memória de s'anticóriu (G.Albergoni) 5. no bi at semu de sa pessone chi no apet su númene sou, in sardu puru Translations French bouton, cicatrice English scare sign Spanish cicatriz, señal Italian ségno da cicatrice, fìgnolo German Narbe, Furunkel.

spogliédhu , nm, nf: ispolliedhu*, spolliedha Definition ispolliedhu, s'atzivu, totu su bestimentu de su pipiedhu: camisola, giponedhu, pannitzu, latzada, cambúsciu, e àteru Synonyms e antonyms ammanitzu, ispòglia, spóliu Scientific Terminology bst Translations French layette, trousseau English layette Spanish canastilla Italian corredino da neonato German Babyausstattung.

tríncu , nm arresorzada, frincu, ischingiada, secada, sinnolu, trínchisi / tzulumbone Definition segada a lepedha, gurtedhu, trintzete, o àteru, fintzes pistadura ufrada de cropu a conca, giúmburu Sentences portàt unu trincu ca su babbu dh'iat donau una surra a pompa ◊ custu mangallu de piciochedhu si at fatu unu trincu in conca ◊ Bachisedhu est rutu in terra, chin d-unu trincu in conca Etymon ctl. trenc Translations French coup de rasoir English razor slash, wound Spanish navajada, herida, golpe Italian rasoiata, ferita da tàglio o da còrpo contundènte, tràuma German Schnittwunde.

túfera , nf: túvara, túvera, túvura Definition iscoba màsciu, màscina o túvara bera, iscoba fémina o vera e fintzes iscova burda, tres calidades de sa matessi linna chi faet fògia pitichedhedha, frore biancu, arraighina bona po fàere pipas e pitica coment'e mata, prus che àteru a tupa / túvara vitània = napu o fintzes tapu tamburru, genia de erba chi narant fintzes patata americana (benit de s'América: nms. Helianthus tuberosus), faet unu cambu finedhedhu e longu meda e in s'arraighina faet una genia de nodos mannos e longos, una patata, ma prus tostada e druche, a pigiolu orrubiastu; túvera a logos est una genia de codrolinu chi faet asuta de terra a bisura de patata: itl. tartufo Synonyms e antonyms cantentarzu, castagnarza, ghidhostra, idhostra, lòstiri, salina 1, scovitzi Sentences custa tanca est prena de ozastros, de túvera e de lidone ◊ curres a ispantu tra túveras e chercos poderosos e castanzas e ílighes Scientific Terminology mt, Erica scoparia, E. terminalis Translations French bruyère English heather Spanish brezo Italian èrica da ciòcco, scópa gentile German Besenkraut.