Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

iscoítu , agt Definitzione nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu Sinònimos e contràrios irgaitzu, líbberu | ctr. impreadu / dipendhente, presu Frases si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga Tradutziones Frantzesu sans engagements Ingresu free Ispagnolu libre de empeños Italianu lìbero da impégni Tedescu frei.

iscotàre 1 , vrb: iscotzai, iscotzare, scociai Definitzione pigare e bogare is cotzas, mòvere; fàere istesiare, fàere mòvere a unu o calecuna cosa de unu logu o tretu Sinònimos e contràrios irmoventare, irraighinare, iscossolare, scotzedhai | ctr. cotare Frases su marrone iscotzadu est in su cugigone 2. m'intano che colora e mancu a fumu de istratzu m'iscotant! ◊ su bentu at iscotzau is matas ◊ seo bennia a che iscotzare a tie, mancari no cherzas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déplacer Ingresu to remove Ispagnolu descalzar, desplazar Italianu sbiettare, rimuòvere qlcs. da un pósto Tedescu entkeilen, wegräumen.

istontorronàu , agt Definitzione chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau Sinònimos e contràrios ibbadhinadu, scimingiau Frases vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui éprouve des vertiges Ingresu to be overcomed by dizziness Ispagnolu mareado Italianu preso da vertìgini Tedescu schwindelig sein.

mancalóru , nm: mucalori, mucaloru, mucarolu, mucaroru, muncaloru Definitzione pannighedhu piticu de pònnere in busciaca po frobbire pagu cosa Sinònimos e contràrios mucadore, mucadoredhu Frases zammi su mucarolu po mi dh'issacuare…◊ assora si usiant sos mancaloros a cuadros rúgios Ètimu itl., srd. moccaiolo + mucadore Tradutziones Frantzesu mouchoir Ingresu handkerchief Ispagnolu pañuelo Italianu fazzolétto da naso Tedescu Taschentuch.

marràciu , nm: marratzu 1 Definitzione genia de aina segante po limpiare e aparigiare is unghedhas de is animales ferrandhodhos e fintzes po ndhe segare sa punta chi essit de is ciòs: marratzu est fintzes unu gurtedhu ingurdau, chi no segat Sambenados e Provèrbios smb: Marratzu, Marrazzu Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. marraccio Tradutziones Frantzesu coutelas Ingresu large knife Ispagnolu despalmador, pujavante Italianu coltellàccio da maniscalco Tedescu Hufmesser.

mècia , nf: melce, mèlcia, mèrcia, mertza 1, mertze 1, mèscia, mícia Definitzione fune posta a budhire cun sale nitru po pònnere fogu (allúere) a is minas; punta de su tràpanu po fàere istampos; puncione po tupare sa carrada (e mòvere po bogare binu); motivu, argumentu chi faet foedhare, ponet tréulu Frases su Mauchedhu trabballàt me is logus prus maraditus, in perígulu ca dhi tocàt a carriai is forredhus de is minas cun sa bruvura e cun sa mícia ◊ candho sos bucos fuint fatos, Antoni betaiat sa bruvura e poniat sas mícias 3. una mícia, Zuncheddu, as dépiu allui, ma serenu Orrú ti rispundit!(Orrú An.) Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu mèche, cordeau détonant Ingresu fuse, drill Ispagnolu mecha, barrena Italianu mìccia, punta da tràpano Tedescu Zündschnur, Bohrer.

mèrtza , nf Definitzione sinnu de is cartas po giogare: si narat fintzes a disprétziu in su sensu de genia, arratza Maneras de nàrrere csn: èssiri totus de una m. = de sa matessi zenia, de sa matessi calidade; s'assu de mertzas (in suspu) = su… sirile de s'ómine Frases is mertzas de is cartas sunt orus, cupas, bastus e ispadas 2. est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ de giogus in is negótzius ndi agatas de dónnia mertza 3. a carrasecare cudhu fit chene mudannas, si artziaiat sa funnedha e fachiat a bíere s'assu de mertzas Ètimu itl.p mersa Tradutziones Frantzesu couleur Ingresu suit Ispagnolu palo Italianu séme delle carte da giòco Tedescu Farbe.

palmaèra , nf Definitzione nada fintzes pramma chentz'àtera distintzione, est una genia de linna chi benit de s'Àfrica e de s'Àsia e faet a mata manna meda: faet unu truncu modhe, paret feurra, e no si distinghent is diferentes pígios de sa linna, no faet naes ma solu fògias chi essint de su truncu etotu a bisura de corona (una a fiancu de s'àtera in su matessi paris), longas meda e in totu sa longària a tiras ispartzias (puntudas che ispinas is primas) fintzes a sa nerviadura principale chi est grussa e forte, e in pràtiga funt totus in sa punta de sa mata (ca is prus bàscias si sicant e ndhe orruent o che dhas segant), su frutu (indàtili) dhu faet cussu puru in s'oru de sa punta, ue bogat una genia de iscova manna isprata cun is pertiedhas totu càrrigas de una genia de frutu a bisura de olia chi candho est lómpiu cotu portat sa prupa druche meda e in colore de castàngia; títulu de onore chi si giaet a una/unu chi s'istimat meda, est fintzes símbulu de vitória apitzu de su male e de prémiu a is santos màrtires, est fintzes paragone po bellesa / domíniga de p. = sa domíniga innanti de Pascamanna, chi arregordat candho Cristos est intrau a Gerusalemme cun sa gente chi dhu portàt in panteos Sinònimos e contràrios indàtili 2. vido s'ànima tua, parma vera, chi mi ndhe vocat donzi male! ◊ candu acabbat de curri, issu puru at a pigai sa prama ◊ fígiu 'e mamma, ses bellu che una pramma! Terminologia iscientìfica mtm, Phoenix dactylifera Tradutziones Frantzesu dattier Ingresu date-palm Ispagnolu palma datilera Italianu palma da dàttero Tedescu Dattelpalme.

pannigiolédhu , nm Definitzione orrugu de orrobba de portare in busciaca a illimpiare su nasu, is murros, o àteru Sinònimos e contràrios mucadoredhu, pannutzedhu Tradutziones Frantzesu mouchoir Ingresu handkerchief Ispagnolu pañuelo Italianu fazzolétto da naso Tedescu Taschentuch.

pedrigòne, pedrigòni , nm: peldigone, perdicone, perdigone, perdigoni, perdixone, pidrigoni, predicone Definitzione birilledha pitica de prumu chi in cantidade si ponet in is cartúcias po isparare pigiones / p. de grivare = adatos po isparare pillon'e tàcula Sinònimos e contràrios cdh. pildiconi Frases ita mabasicu seis fendi tirendi a pedrigonis: po puiga m'eis pigau?! ◊ ti at a donai una passada de pidrigonis a paneri, si ti agatat furendi! 2. sa ua ocannu no bi at ammaduradu: sos pipiones parent perdigones! Ètimu spn. perdigones Tradutziones Frantzesu plomb de chasse Ingresu pellets Ispagnolu perdigón Italianu pallino da càccia Tedescu Schrot.

perísse , avb Definitzione chentza s'agiudu de nemos, a solu, de manu cosa sua, de ditu suo: s'impreat cun is prep. a, dae, de, e fintzes coment'e un'agt. / lassare a unu a p. = lassare desesi, lassare istare chentza dhu cricare Sinònimos e contràrios desei, passei / cdh. daparedhu Frases cheriat iscobèrrere sas cosas dai perisse ◊ sa curiosidade si castigat de perissa matessi ◊ si l'atzendheit su fogu de perisse ◊ onzi astru rodat a perisse 2. no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna! (Còntene) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu spontanément Ingresu spontaneously Ispagnolu por sí mismo, por sí solo Italianu da sé, spontaneaménte Tedescu von selbst, spontan.

prància 1 , nf: prantza Definitzione orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau Frases sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu Terminologia iscientìfica ans Ètimu ctl., spn. planxa Tradutziones Frantzesu fer à repasser Ingresu flatiron Ispagnolu plancha Italianu fèrro da stiro Tedescu Bügeleisen.

rasògia, rasòja , nf: arrasoa, lesòrgia, resòglia, resoja, resolza, resòrgia, resorza, risoza Definitzione lepedha, aina fata cun d-una lama de ferru o de atzàrgiu, puntuda, fine e segante a una parte (atza) e grussa a s'àtera (tolu), incasciada cun sa coa firma in d-una màniga prus che àteru de ossu isperrada a una parte po serrare sa lama cun s'atza aintru: cussa de is braberis est a lama prus fine, a punta tundha, de grussària parívile / is partes de una resòrgia: sa frama o follu (ata, tolu, punta, coa), sa màniga (perras, arcu de ferru, ribbadinos, truncu, anedhu)/ resorja de mari = gragallu, genia de animali croxudu, longu, a duas perras (solen siliqua) chi assimbillant a su mànigu de una resoja Sinònimos e contràrios brotzu, istuzu, lepa Frases sas resorzas prus famadas sunt sas guspinesas, sas patadesas e arburesas ◊ pro cumprire su sestu de una resorza tocat a buscare e triballare su corru, su ferru, fàghere sa fiama e intrare apare sas duas partes Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. rasoria Tradutziones Frantzesu couteau à cran d'arrêt, rasoir Ingresu razor, claspknife Ispagnolu navaja Italianu coltèllo a serramànico, rasóio da barbière Tedescu Klappmesser.

sabòca , nf, nm: sabocu, saloca, saloco, saluca, saruca, sauca Definitzione sale fine a bisura de tzúcuru, o prus fine puru Sinònimos e contràrios salipa Frases mallai, ferreris, mallai tot'e is centu milla custu mar'e saboca… cantu saboca! (V.Pisanu)◊ a unu chirru dhi at postu pane, una patata ispuligada e chibudha cun saloca ◊ sa saloca la teniat in su corru pro istare in assutu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sel de table Ingresu table salt Ispagnolu sal fina Italianu sale da tàvola Tedescu Tafelsalz.

salípa , nf Definitzione sale móliu fine fine, che tzúcuru, de pònnere in mesa, saloca, po aciúnghere a ispergiadura a su papare Sinònimos e contràrios saboca / ttrs. saripa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sel de table Ingresu table salt Ispagnolu sal fina Italianu sale da tàvola Tedescu Tafelsalz.

seglièta , nf: sibieta, siglieta, silieta, sillieta Definitzione genia de istrégiu de terra a duas asas po fàere de bisóngiu Sinònimos e contràrios bacinu, orinale, orineri Frases promissas a muntonis, a su mentris chi sa monumentali sillieta si pongat a ispartzinai su fragu ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ nosu a custu dhi naraus su sannori, su cavalleri, su bassinu, sa sibieta… Eh, casi ca no est privilegiau, po nòminis!…(R.Fresia) Terminologia iscientìfica stz Ètimu spn. silleta Tradutziones Frantzesu pot de chambre Ingresu chamber pot Ispagnolu bacín, orinal Italianu vaso da nòtte Tedescu Nachttopf.

sémbu , nm: semmu, semu Definitzione singiale o marcu, de maladia, de segada o de freadura, chi abbarrat (prus che àteru in sa pedhe); crosta, pigighedhu de sàmbene sicau comente faet in is segadas; genia de essidura in sa tita de is animales e a bortas de sa fémina allatandho; css. cosa chi abbarrat coment'e singiale lassau de un'àtera; dónnia cosa in cantu est distinta de un'àtera / min. semotu Sinònimos e contràrios muca, sémida, sinnale / ampístula, brussedha, caigioni, dolimazosa, essidura, frusca, gurone, pabedha 1, postema, semadura / piessignu Maneras de nàrrere csn: su mali de is semos = zenia de apesta; sembu iscantau, coghinau = fruschedha martzida; semu de coi = carbuncu Frases a s'àinu si li bident sos semos de comente l'at pitigadu su sedhone ◊ custas abbas de súlfaru assaldant sa carena de sos semos chi giughimus in ossos 2. no ti che catzes su semu de sa frascada, si no est bene sicu, ca ti essit torra sàmbene! ◊ su semu de sa secada 3. cust'erba est addata po semus 4. Deus dat semus de divinos dissignos ◊ custos sunt sos semos de sa decadéntzia ◊ no si bidet buscu o semu de alzola, no bi creschet olia ne ispiga ◊ issos no ant lassatu sinnu o semotu de su chi est fata s'identitate, sa memória de s'anticóriu (G.Albergoni) 5. no bi at semu de sa pessone chi no apet su númene sou, in sardu puru Tradutziones Frantzesu bouton, cicatrice Ingresu scare sign Ispagnolu cicatriz, señal Italianu ségno da cicatrice, fìgnolo Tedescu Narbe, Furunkel.

spogliédhu , nm, nf: ispolliedhu*, spolliedha Definitzione ispolliedhu, s'atzivu, totu su bestimentu de su pipiedhu: camisola, giponedhu, pannitzu, latzada, cambúsciu, e àteru Sinònimos e contràrios ammanitzu, ispòglia, spóliu Terminologia iscientìfica bst Tradutziones Frantzesu layette, trousseau Ingresu layette Ispagnolu canastilla Italianu corredino da neonato Tedescu Babyausstattung.

tríncu , nm arresorzada, frincu, ischingiada, secada, sinnolu, trínchisi / tzulumbone Definitzione segada a lepedha, gurtedhu, trintzete, o àteru, fintzes pistadura ufrada de cropu a conca, giúmburu Frases portàt unu trincu ca su babbu dh'iat donau una surra a pompa ◊ custu mangallu de piciochedhu si at fatu unu trincu in conca ◊ Bachisedhu est rutu in terra, chin d-unu trincu in conca Ètimu ctl. trenc Tradutziones Frantzesu coup de rasoir Ingresu razor slash, wound Ispagnolu navajada, herida, golpe Italianu rasoiata, ferita da tàglio o da còrpo contundènte, tràuma Tedescu Schnittwunde.

túfera , nf: túvara, túvera, túvura Definitzione iscoba màsciu, màscina o túvara bera, iscoba fémina o vera e fintzes iscova burda, tres calidades de sa matessi linna chi faet fògia pitichedhedha, frore biancu, arraighina bona po fàere pipas e pitica coment'e mata, prus che àteru a tupa / túvara vitània = napu o fintzes tapu tamburru, genia de erba chi narant fintzes patata americana (benit de s'América: nms. Helianthus tuberosus), faet unu cambu finedhedhu e longu meda e in s'arraighina faet una genia de nodos mannos e longos, una patata, ma prus tostada e druche, a pigiolu orrubiastu; túvera a logos est una genia de codrolinu chi faet asuta de terra a bisura de patata: itl. tartufo Sinònimos e contràrios cantentarzu, castagnarza, ghidhostra, idhostra, lòstiri, salina 1, scovitzi Frases custa tanca est prena de ozastros, de túvera e de lidone ◊ curres a ispantu tra túveras e chercos poderosos e castanzas e ílighes Terminologia iscientìfica mt, Erica scoparia, E. terminalis Tradutziones Frantzesu bruyère Ingresu heather Ispagnolu brezo Italianu èrica da ciòcco, scópa gentile Tedescu Besenkraut.

«« Torra a chircare