atentzionàdu atensionàu
atentzionàre atenscionàre
atentziòne, atentziòni atensciòne
atentzionósu atensionósu
atepèndhere, atepènnere , vrb: depèndhere* Definizione agiummai coment'e pèndhere de ccn. o de calecuna cosa, in su sensu de no èssere a contu suo, èssere parte de…, e duncas de dèpere istare a su chi bolet s'àteru, nau fintzes in su sensu, foedhandho de cosas, chi si depent a o chi benint de calecun’àtera cosa o de ccn. / atepèndhere a macu, a surdu = èssiri de cussa genia, pecai a macu, a surdu; atepèndhere a una famíllia, a unu sótziu = èssiri de… Frasi custa est una chistione chi atependhet a vostè ebbia 2. sa richesa chi teniat li fit atepesa dae su babbu.
atepiàu , agt Definizione nau de unu, chi est ufrau, oféndhiu, ammurrionau.
atepònnere , vrb Definizione
su si pònnere o andhare contras a un'àteru
Sinonimi e contrari
apònnere
Frasi
a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu, ma sa mama si est ateposta
Traduzioni
Francese
opposer,
s'opposer
Inglese
to oppose
Spagnolo
oponer
Italiano
oppórre,
oppórsi
Tedesco
entgegenstellen,
sich widersetzen.
ateramènte , avb Sinonimi e contrari mancu Frasi ateramente a istudiare ses bonu! Etimo itl.t altramente.
àtere , prn: àteri,
àtiri,
atre,
atri Definizione
prn. sèmpere impreau po gente, podet inditare siat ómine e siat fémina, siat unu o medas
Frasi
at bénniu atre a mi circare? ◊ gai ndhe còmporet àtere, cantu ndhe còmporo deo! ◊ in cussa domo no b'istant sos meres, ma àtere ◊ nois o àtere, calicunu l'at a fàghere! ◊ ne a fizos mios e ne de àtere fato cussu! ◊ no as a disigiai ne mulleri e ne richesa de àtiri! ◊ at contau istoriedhas a sos frades e a donzi àtere ◊ cantu bortas ti as a èssi pentzau e biu po èssi atri?!
Cognomi e Proverbi
prb:
sa lege est pro àtere, no pro chie la faghet ◊ chie no est bonu pro edhu no est bonu mancu pro àtere
Etimo
ltn.
alter
Traduzioni
Francese
autrui
Inglese
someone else
Spagnolo
otros,
demás
Italiano
altri
Tedesco
andere.
aterechè , prep: atrechè Definizione
meda méngius, meda prus mannu, meda peus, totu un’àtera cosa / a/c. apustis de custu foedhu, sa cunsonante de cuménciu de su foedhu prus ainnanti no mudat mai sonu e antzis si afortit (aterechè fatu!… = aterechefatu!, aterechè brullas!… = nr. aterechebbrúllas, aterechè gai!… = aterecheggài)
Sinonimi e contrari
sinochè
Frasi
atereché gai si ndh'at bidu! ◊ aterechè isse bi ndh'at! ◊ aterechè brullas: totu abberu fit! ◊ aterechè chibudha bi cheret pro essire fortes!…◊ a Larentu nachi si l'est isparadu su fusile: aterechè brullas! (G.Ruju)◊ atrechè divertimentos: a traballare est!
Traduzioni
Francese
bien plus
Inglese
something better
Spagnolo
mucho más
Italiano
tutt'altro,
bèn piú,
bèn altro
Tedesco
alles andere,
ganz anderes.
ateretànte, ateretàntu , avb, prn, agt: aturetanti,
aturetantu Definizione
un'àteru tanti oguale, su própiu tanti, de sa matessi manera
Sinonimi e contrari
acetotu,
matessi
Frasi
in cada aversidade fis de amparu e zeo fipi pro tene ateretantu ◊ in custu solenni istanti chi mi depu separai, babbu mi at a perdonai: perdonit aturetanti mamma! (G.Cadeddu)
2.
fintzas tue as a fàghere ateretantu ◊ fit una corte neta e sa domo deviat èssere ateretantu ◊ aturetantu iant fatu Gavinu cun Eugéniu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
autant de,
autant,
aussi
Inglese
as much (as)
Spagnolo
igualmente,
otro tanto
Italiano
altrettanto
Tedesco
ebensofiel.
atèrga , nf: cerga, terga* Definizione genia de fògia larga meda e istrinta craca chi imbodhigat a tantos pígios s'ispiga de su trigumoriscu; bestimentu chi is meres giaiant a is tzeracos in dies de festa o a sa fine de s’annu; genia de pane a corona, a chimbe o sete 'melas', chi si faiat a Pascamanna po dhu giare Sinonimi e contrari impanna, palliatza / buata 1, fòdera, raga Terminologia scientifica rbr, pne.
atèrghere , vrb: tèrghere, tzèrghere* Definizione betare in sa terga o tergu, imbucare, ingurtire, papare cun allurpidura Sinonimi e contrari atatamacare, atatare, ingomare.
àteri àtere
ateribílche , nm: atilibilche, atilibische, atilipirche, atolibische, tilibilche*, tzilibrichi Definizione pibitziri, genia de bobboi de tantas calidades e colores, longhitu, a bortas mannu cantu unu pódhighe (anacridium aegyptium), a bortas non prus de duos centímetros, cun is cambas de asegus longas e cun dua paja de alas: si movet a brínchidos e a bolu puru, ponet sa cria in terra, est tímiu ca dhue at annadas chi ndhe naschit a meda e si che papat s'erba, is laores, tra s'acabbada de su beranu e s'istade Sinonimi e contrari bibbilibrínchidhi, mammagràida, pibiciri, pibisiu, telaporca, tziabróssima, tzilibrínchidi, tzimpilighe Frasi benis a mi dare agiudu e ses in cue ancora… e no mi che isbarras fora, atilipirche pantzudu! Terminologia scientifica crp, dociostaurus maroccanus, calliptamus italicus.
aterighèlta atalighèlte
aterighínu , nm Definizione camminu istrintu Sinonimi e contrari terighinu, botorinu, izola, strintu Frasi tronat su càrrulu in s'aterighinu… Etimo srd.
aterignòne atalingòne
aterigúghe ataligúghe
atèrra assèrra