acóssu , nm Definizione
istadu de bisóngiu mannu
Sinonimi e contrari
aprentu
Frasi
postu in sa lughe, restas a s'iscuru, in acossu sas dies ti ant sighidu ◊ sos malos de como, chi no sunt in acossu, no furant pro si azibbare
Cognomi e Proverbi
smb:
Accossu
Traduzioni
Francese
état de besoin,
pauvreté
Inglese
constraint,
poverty
Spagnolo
estrechez
Italiano
costrizióne,
stato di bisógno
Tedesco
Zwang,
Notlage.
ammestadài , vrb: ammistadai,
ammisterai Definizione
fai ammistadi o tenni un'ammistadi, nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o àter'ómine (ma si narat fintzes in su sensu de amighéntzia cun chiesiògiat)
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicare,
amicitziare
Frasi
Micheli abbetiosu, no mi bollu ammistadai…◊ su tali, mancai béciu e babbu de tantis fillus, si est ammistadau cun d-una piciochedha
2.
is duas famíglias fiant ammistaradas e biviant totus impari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre en état de concubinage
Inglese
to maintain an illicit affair (love)
Spagnolo
amistarse,
amancebarse
Italiano
intrattenére una relazióne amorósa illécita
Tedesco
ein außereheliches Verhältnis unterhalten.
ammunzàdu , pps, agt Definizione
de ammunzare; immarriu a tropu, chi at leau tropu múngia
Sinonimi e contrari
istasidu
2.
fuit totu sueradu, ammunzadu, istracu
Traduzioni
Francese
en mauvais état,
mal en point
Inglese
mistreated
Spagnolo
agotado
Italiano
strapazzato
Tedesco
mißhandelt.
annuadúra , nf Definizione
su annuare, su èssere annuau, ammontau de nues
Sinonimi e contrari
annuamentu,
incúgulu,
nuarzu
Frasi
custa no est annuadura de piòere
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
état nuageux
Inglese
cloudiness
Spagnolo
nubosidad
Italiano
nuvolosità,
annuvolaménto
Tedesco
Bewölkung.
bàtu 2 , nm Definizione
cunditzione, calidade / batire a b. malu, a malu b. = a puntu malu, a tretu malu, de istare male meda; si narat fintzas a bonu b. = bene
Sinonimi e contrari
achitade,
puntu 1
Frasi
a malu batu cun su coro ti apo lassadu trista e avilida ◊ die cun die, frades mios mi batint a batu malu ◊ semus a malu batu de su bisonzu! ◊ addaghi lu bido pedendhe sa limúsina mi batit a batu malu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mauvaise condition,
état mauvais
Inglese
bad health
Spagnolo
situación difícil
Italiano
condizióne (brutta),
stato (cattivo)
Tedesco
schlechter Zustand.
cogónu , nm Definizione
sicadura a tropu de calecuna cosa (es. pane modhe); fintzes dispraxere, prus che àteru de ofesa, de su èssere apocau, fatu a bregúngia
Sinonimi e contrari
assicorradura,
assicorru
/
angóniu,
annógiu,
ràngulu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
état de ce qui est dur,
sec,
rassis,
ressentiment
Inglese
drying up
Spagnolo
resecado,
resentimiento
Italiano
rinsecchiménto,
risentiménto
Tedesco
trocken werden,
Groll.
cumbéssu , agt, nm Definizione
chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere
Sinonimi e contrari
doltu,
malacónciu,
malandhadu,
malu,
managu,
serronudu,
traessu
| ctr.
bonu,
giustu
Frasi
cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos
2.
custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu!
Etimo
ltn.
conversus
Traduzioni
Francese
en mauvais état
Inglese
foolish,
in bad condition
Spagnolo
gastado,
quebrantado
Italiano
malandato,
stólto
Tedesco
heruntergekommen,
töricht.
fradhócu, fradhóncu , agt: afradhocu,
frodhocu,
frodhoncu Definizione
chi istat male meda, chi est totu male andhau, male postu de bestimentu; nau de unu po su fàere, chi est un'istrossa, improdheri
Sinonimi e contrari
malacónciu,
malecumbinau,
malefraganau
/
ildeoltu,
istramu
Frasi
tanti gei no fiat fradhocu: ammaladiau in s'istoja pariat mortu! ◊ gei ses frodhocu, totu prangi prangi cun su muciàciu fintzas a genugus! ◊ gei ses frodhoca, comenti ti ses bistia!…◊ fradhocu ses, oi puru, ca no cumprendis mancu anca ses!◊ za fui istadu frodhoncu si aia tentu cussu male puru!…◊ ge ant a èssi fradhocus is giovunedhus in guerra!…
Traduzioni
Francese
en mauvais ou en piteux état
Inglese
battered
Spagnolo
malparado,
maltrecho
Italiano
malcóncio
Tedesco
zugerichtet,
zerlumpt.
fraganàu , pps, agt Definizione
de fraganare; chi istat male meda, chi est a malu puntu
Sinonimi e contrari
afradhocu,
malacónciu,
traganau
2.
in unu tempus male fraganau, pupughinau de runza, ite amus a messare?! ◊ fit iscurtu e totu male fraganau ◊ sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos, nechidaos in totu
Traduzioni
Francese
en mauvais état
Inglese
in bad shape
Spagnolo
malparado,
maltrecho
Italiano
malcóncio
Tedesco
zugerichtet.
istàdu , pps, nm: istatu 1,
istau,
istétiu Definizione
de istare: s'impreat fintzes coment'e pps. de su vrb. èssere; cunditziones, su istare pentzau coment'e manera de èssere; s'organizatzione pulítiga natzionale de unu pópulu
Sinonimi e contrari
istàpiu
Modi di dire
csn:
bènnere o èssere in istadu (nau de fémina) = èssiri príngia; pònnere a istadu = pigai su vítziu, s'abbitúdini; leare istadu (nau de fémina) = cojaisí; torrai a istadu = a puntu malu
Frasi
in cussu logu no bi so istau mai ◊ si no fit istétiu pro mene si aviat ghetau sa soca piús de una vorta
2.
si ses a malu istadu, lèadi meighina! ◊ cussas bacas sunt a malu istadu, lanzas e istasidas ◊ dàemi a ischire in s'istadu chi ses! ◊ a istadu bonu mi creit… ma dèu no seu mandroni! ◊ non nci at istadu prus mannu ne atra nobbilesa de mi bí in sa mesa de su Signori ◊ is imbriagus no funt a istadu de camminai deretus ◊ no si devet leare cussas cadhas in s'istadu chi est, ca est ràida!
3.
bi at nassiones chi no tenent un'istadu issoro pro si guvernare ◊ nassione e istadu sunt duas cosas diferentes
4.
si est cojubada in istadu ◊ comente si est cojubau, sa muzere est bénnia dereta in istadu ◊ Fulanu est postu a istadu a fàghere cussa vida (Z.Porcu)◊ gei ses torrada a istadu, mamma mia, sempri in su letu!…
Traduzioni
Francese
été,
état
Inglese
been,
state
Spagnolo
estado
Italiano
stato
Tedesco
gewesen,
Staat.
malacónciu , agt: malacontzu,
malegontzu Definizione
chi est totu andhau male, béciu, tristu, chi istat male de salude, de carena, fintzes de àteru, nau de gente, de cosa
Sinonimi e contrari
istraganau,
sderessau
/
afradhocu,
isambesciadu,
isvanendhadu,
malancinidu,
malecumbinau,
malefraganau,
malibigau
| ctr.
folte,
nobu,
sanu
Frasi
cantu murrunzu pro una cassiedha malegontza: si che l'aias frundhida!…◊ fit malegontzu in tota sa carena
Traduzioni
Francese
en mauvais état,
en piteux état
Inglese
battered
Spagnolo
maltrecho,
malparado
Italiano
malcóncio
Tedesco
zerrüttet.
sderessàu , agt Definizione
chi est totu malandhau, malacónciu
Sinonimi e contrari
istraganau,
malacónciu
Frasi
su bixinau no podiat cumprendi poita cudha bècia fiat totu sderessara, prena de segaruras in dugna logu
Traduzioni
Francese
en mauvais état
Inglese
battered
Spagnolo
maltrecho
Italiano
malcóncio
Tedesco
übel zugerichtet.