acòssa , nf: acotza 1 Definizione
bículu de cosa piticu o mannu (prus che àteru de linna o de ferru) fine che atza a una bandha e prus grussu a s'àtera de pònnere po fàere fortza intrandhodhu in mesu, mantènnere firmu es. sa màniga de una ferramenta), in mesu de un'afilada po isperrare linna o àteru iscudendhodhoe a pitzu; parte de un'arau chi serbit impare cun su nérbiu po arregulare s'apertura a manera de pigare prus o prus pagu terra arandho faendho calare s'arbada prus o prus pagu a fundhu
Sinonimi e contrari
cota 1,
cótiga,
incudidorju
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coin
Inglese
wedge
Spagnolo
cuña
Italiano
cúneo
Tedesco
Keil.
angròne , nm: ingroni,
unglone Definizione
tretu apartau, , mescamente tra duas alas de muru o àteru, nau de logu piticu (de domo) o fintzes mannu (de su sartu, de montes, de àteru)
Sinonimi e contrari
arranconi,
chizone,
coda 1,
corroncone,
crucuzone,
cruju,
currungioni,
furringoni
Frasi
sa tentascione nos bulluzat sos angrones de sa mente e de su coro ◊ sos pitzinnos fint acoconaos in s'angrone de sa ziminera, afritorios ◊ chircat sos angrones iscuros pro favedhare tranchillu
Etimo
ltn.
*ang(u)lone
Traduzioni
Francese
coin,
recoin
Inglese
corner
Spagnolo
rincón
Italiano
cantùccio
Tedesco
Winkel.
àngulu , nm Definizione
su logu chi abbarrat in mesu de duas línias chi si aunint in su matessi puntu (po su prus faendho una punta si tenent una filada diferente, ma in geometria si narat fintzes candho no est deosi e si cunsiderat solu s’apertura o largària media in grados e deosi podet èssere fintzes à. giru (de 360 grados)/ a. mortu = atundhadu
Sinonimi e contrari
contonada,
cuzone
2.
custos sunt àngulos a barantaghimbe, a noranta, a chentu otanta, a treghentos sessanta grados
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
coin
Inglese
corner
Spagnolo
ángulo
Italiano
àngolo
Tedesco
Winkel.
arrancòni , nm: arrenconi,
arrinconi,
rinconi Definizione
tretu apartau, cuau, mescamente tra duas alas de muru o àteru, nau de logu piticu (de domo) o fintzes mannu (de su sartu)/ s'a. de s'àliga = cugigone a ue si ammuntonat s'àliga
Sinonimi e contrari
angrone,
chizolu,
chizone,
coda 1,
corroncone,
crucuzone,
cugigone,
currungioni,
furringoni
Frasi
dh'at circada in dónnia arrenconi, sa muneda pérdia! ◊ de is Sardus connoscit fintzas is úrtimus arrenconis de su coru! ◊ sa buteghedha fiat in d-un'arrenconi ◊ est iscrucullendi in is arrinconis ◊ sa miniera est un'arrenconi iscuriosu
Etimo
spn.
rincón
Traduzioni
Francese
coin,
recoin
Inglese
corner
Spagnolo
rincón
Italiano
àngolo,
canto,
cantùccio
Tedesco
Ecke,
Winkel.
cantonèra , nf: contonera Definizione
genia de armàdiu, de pònnere in su cugigone de un'aposentu
Sinonimi e contrari
corrungonera
Frasi
in sa cantonera a guàrdias de cristallu ponit ogetus de valori ◊ in sa contonera de domu de manixu dhoi at ampudhixedhas de licori
Etimo
spn.
cantonera
Traduzioni
Francese
meuble de coin
Inglese
corner cupboard
Spagnolo
rinconera,
cantonera
Italiano
angolièra
Tedesco
Eckmöbel.
cantòni , nm: contone,
contoni Definizione
cugigone, tretu, parte o bandha de unu logu, de un'orruga / girai de chirru in cantoni = innòi e innia, fatu de su logu, de unu logu a s'àteru, de una parti a s'àtera
Sinonimi e contrari
bandha,
chírriu,
parte
Frasi
furrissí a custu cantoni ca fadeus sa braba! (A.Garau)◊ trentzeisí a cudhu cantoni ca depu ispariciai! ◊ allughie sos sírios de sa pache in sos cúcuros de sos bàtoro contones de su mundhu!(G.Piga)◊ bríllios e sonazos chin sonos míschios de puzones fachent dónnia contone ammachiare (L.Loi)◊ sunt fuidos peri sos contones de sa bidha
2.
seu duas diis girendi de chirru in cantoni tochendi portalis e portixedhas de totus cussus chi mi depint dinai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coin,
côté
Inglese
canto
Spagnolo
parte (f),
lado
Italiano
canto,
parte
Tedesco
Ecke.
chérru , nm: chírriu 1,
chirru Definizione
donniuna de is partes de una cosa, de unu tretu, de unu logu, fintzes de sa bértula
Sinonimi e contrari
bandha,
bicu,
corru,
leada,
palte
/
cdh. chirrioni
/
arrogu,
corriolu
Modi di dire
csn:
a chirr'imbesse = a s'imbesse, a cúcuru ficadu; andai de chirru in chirru = de una bandha a s'àtera; girai de chirru in cantoni = innòi e innia, ifatu de su logu, de unu logu a s'àteru; chirru a mie = faci aundi seu dèu; a chirru mancu, drestu, a cherru de aínturu = a manu manca, dereta, a manu de intro; a sos chirros de… = faci a…, a is partis de…; portai a chirru a unu = leare a befe, fàghere a birgonza
Frasi
moviat sos bratzos a dogna cherru ◊ a cussu cherru dhui creschit ónnia arratza de birdura ◊ si est bortau a s'àteru chirru ◊ s'aposentu est friscau de chirru de intro
2.
est muntenindhe sos chírrios de sa fardita ◊ li fit faghindhe sos pannos totu a chírrios ◊ s'últimu chírriu de luna bos imbio
3.
custu est su chírriu de terra ue sunt inferchidas sas raighinas de s'identidade nostra ◊ betaiant laore in chírrios de terra tostada
4.
óminis imbriagus ti ant ispudau, aciotau, portau a chirru cun d-una canna tzerriendudí "su Rei"◊ seu duas diis girendi de chirru in cantoni tochendi portalis e portixedhas de is chi mi depint dinai!
Cognomi e Proverbi
smb:
Chirru
Traduzioni
Francese
coin,
côté
Inglese
side,
part,
border
Spagnolo
lado
Italiano
lémbo,
lato,
parte
Tedesco
Zipfel,
Seite.
chizòne , nm: cugione,
cunzone,
curzone,
cuzone Definizione
tretu apartau, frantu, mescamente tra duas alas de muru o àteru, nau de logu piticu (de domo) o fintzes mannu (de sartu, de montes, de àteru)
Sinonimi e contrari
ancione,
angrone,
arranconi,
chizolu,
chizonada,
coda 1,
corroncone,
crucuzone,
cruju,
cugigone,
cungoni,
currungioni,
furringoni
Frasi
de unu cunzone a s'àteru de sa terra ◊ sos chi sunt prus in tempus avantzaos sunt postos a una bandha e arrimaos che trastos betzos in d-unu cuzone ◊ istat semper in su curzone inserrada
Etimo
ltn.
*cilione(m)
Traduzioni
Francese
coin
Inglese
corner
Spagnolo
rincón,
esquina
Italiano
àngolo,
canto,
cantùccio
Tedesco
Ecke.
coèdha , nf Definizione
min. de coa; sa parte de fundhu de una camisa, sa de chínghere aintru de is pantalones; in is sedhatzos, arretranga / leare a ccn. a pedra in c. = istàreli sempre ifatu chentza lu fidare nudha timindhe de lu pèrdere
Sinonimi e contrari
coita,
coutza
Frasi
tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora impipèndhesi de su fritu (G.Becciu)
3.
cocinedhu est tocau de coedha
Traduzioni
Francese
coin,
bout,
morceau
Inglese
margin
Spagnolo
borde
Italiano
lémbo
Tedesco
Zipfel.
cugigòne , nm Definizione
tretu apartau, mescamente tra duos muros o àteru deasi
Sinonimi e contrari
arranconi,
chizolu,
chizone,
chizonada,
culungione,
cungoni,
currungioni,
furringoni
Frasi
andhànt a su fainu peri is cugigones a s'arrangiare (A.Barra)◊ su marrone est imbaradu a su muru in su cugigone de su magasinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coin
Inglese
corner
Spagnolo
rincón,
esquina
Italiano
àngolo,
canto,
cantùccio
Tedesco
Ecke.
cugullòni, cugulòni , nm Definizione
su culatzu de unu sacu, de un'arretza, su tretu prus in fundhu, e fintzes cugigone, bicu de unu trastu, a logos sa punta de sa nàdiga / fai a cugulloni = pinnigare, fàghere a pínniga, torrare a pagu
Sinonimi e contrari
cuàciu
/
chizolu,
chizone,
cungoni
Frasi
nci at istichiu un'imbodhiàmini unu cugulloni de su mantalafu ◊ pigadhu a su cugulloni su lantzoru, ca dhu piegaus!
2.
ant marrau, scraminau, purgau, cérriu, iscedatzau, furriau a s'imbressi e cumpudau fintzas in is cugulonis (F.Onnis)
Etimo
spn.
cogujón
Traduzioni
Francese
coin,
bout,
pan
Inglese
border
Spagnolo
borde
Italiano
lémbo
Tedesco
Zipfel.
ispuntòne 1, ispuntòni , nm: spuntoni Definizione
logu o punta de pedra chi essit de totu s'àteru, mescamente atza comente si atóbiant duos muros; trempa de monte, tretu artu de terra, de orroca, chi intrat in mare (itl. promontòrio); fintzes tretu coment'e parte de unu logu
Sinonimi e contrari
bica,
contonada,
corruspidone
/
angrone,
arranconi,
chizone
Frasi
sos muros ti mustrant ispuntones de sas predas ◊ dae cada ispuntone de preda bi falat unu candhelabru de àstragu
2.
in s'ispuntone calcàriu de Cabugatza in Salighera bi at grutas mannas ◊ nadendhe, solu un'iscogliera bidiat, cun dogni ispuntone chi a ti acurtziare ndh'essis a bisera ◊ arribbau a s'ispuntone prus artu s'est sétiu ◊ si fit acrarau a s'ispuntone a bídere proite sos canes fint apedhandhe ◊ ant ispianadu s'ispuntone e a fortza de matza e de minas sa punta est diventada una piatza
3.
tocat a mundai bèni totus is ispuntonis de su forru innantis de nci ghetai su pani a coi ◊ issu depit pensai a trabballai cussus pagus ispuntonis
Etimo
itl.
spuntone
Traduzioni
Francese
coin
Inglese
corner,
edge
Spagnolo
arista
Italiano
spígolo
Tedesco
Kante.
píssu 1 , nm: pitu,
pitzu 2 Definizione
sa buca de dónnia genia de pigione; css. cosa chi faet o abbarrat a punta; foedhandho de ccn., su fàere chi tenet, a poderiu, a prepoténtzia / formica pitzirúvia = una calidade de formiga, a conca orrúbia
Sinonimi e contrari
bicu,
bículu 1,
pítiche,
pítuli
/
ispuntone 1,
punta 1
Modi di dire
csn:
cocòi de pitzus, trabballau a pitz'e unga = piu, pane fatu totu a bicos; segai su pitzu a ccn. = irmurràrelu, smurrai s'atrevimentu; èssiri o torrai a pitzu calau = tristu, dispiàghidu, abbirgonzadu; portai su fuedhu in pitzedhu de língua = chi paret própriu de l'ammentare, ca s'ischit, e però no si resessit a lu nàrrere, no benit
Frasi
su sabbateri teniat unu papagallu mannu: portàt unu pissu chi Deus ndi campit! ◊ su puzonedhu aperit su pitu e che picat su bucone ◊ sa columba bodhit una chima de oliba e lia ghirat in su pitu, a Noè ◊ e comenti seu? su pitzu sanu e sa coa segada! ◊ pudhas e anates sont afainatas dae unu bicu a s'àteru acapitanne fenu chin su pitzu
2.
unu pitzu de s'artari ◊ sos pitos de su monte ◊ suta de una fasche de sida e fozisina si semeschiaiat unu pitu de zancheta
3.
tropu pitzu tenit, cussa fémina!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pitzus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bec,
pointe,
coin
Inglese
beak,
border,
point
Spagnolo
pico
Italiano
bécco,
punta,
lémbo
Tedesco
Schnabel,
Spitze,
Zipfel.