cozorótu , nm Definizione
s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau
Sinonimi e contrari
burrichedhu,
cucuta,
pannucra,
tulatzu,
trúturi 1,
tutuàciu
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
épi de maïs
Inglese
maizecob
Spagnolo
mazorca
Italiano
pannòcchia del granturco
Tedesco
Maiskolben.
crabinàda , nf Definizione
briga chi si giaet a boghes e frastimos
Sinonimi e contrari
acanarjada,
brigada
Frasi
sos canes fint prontos a si alliare, si no fit istadu dae tia Giuannica chi si achereit giagarandhechelos a crabinadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crise de colère,
invective
Inglese
invective,
outburst
Spagnolo
pelea a gritos
Italiano
invettiva,
sfuriata
Tedesco
Schmärede.
cràbinu , agt: cràpinu,
crébinu Definizione
de craba / arruvu cràviu = rosa canina, rú cràbinu
Sinonimi e contrari
béchinu
Modi di dire
csn:
èssere conchi c. = tostorrudu; male c. = zúghere, su chi faghet sa craba suada cun su becu; arrú c. = rosa canina; figu cràbina = crabuvigu; murta cràpina = murta de erriu, itl. ruta caprina (hypericum hircinum); isparau cràbinu = itl. aspàrago bianco (asparagus albus); sa Mandra Cràbina = sos Sete Frades, sos sete istedhos chi si bident in s'aera a zisa de carru
Frasi
peta, lana, late, casu cràbinu ◊ ti ne benis bolitanne che unu frocu de lana crébina ◊ sa pòvera zente apena apena casu cràpinu tostu assazat
2.
si ndi andais a circai fémina allena po fai su mali cràbinu (Scómuniga)
Cognomi e Proverbi
smb:
Caprinu
Etimo
ltn.
caprinus
Traduzioni
Francese
de chèvre
Inglese
goatish
Spagnolo
caprino
Italiano
caprino
Tedesco
Ziegen.
crabitínu , agt: crapitinu Definizione
de crabitu / a sa crabitina = manera de acontzare e bèndhere sos anzones a sa russa: abbertos (fora su petorru) e irmatados, ma chentza ndhe lis tirare sa pedhe
Frasi
teniat una tzamarra de pedhe crabitina, a pilu a intro e chen'aforru
2.
su crabitu, s'angioni si dhu donaus fatu a sa crabitina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de chevreau
Inglese
caprine
Spagnolo
cabrituno
Italiano
di caprétto
Tedesco
Ziegen…
crabonàlza, crabonàrgia , nf Definizione
muntone de linna assentada a bisura de barracu (a punta) chi carràgiant de terra po dha fàere a crabone (su tretu fatu apostadamente po dhi pònnere fogu: orrochinu)
Sinonimi e contrari
cea,
fogàgia,
piatza 1
Frasi
fint inghiriados a una crabonalza betendhe truncos friscos a su fogu ◊ che una crabonalza brúgio suta, ma no essis a campu, o poesia (A.Casula)
Traduzioni
Francese
meule de charbonnière
Inglese
charcoal pit
Spagnolo
carbonera
Italiano
carbonàia
Tedesco
Kohlenmeiler.
cracasciài , vrb: cracaxai 1 Definizione
su crochidare o crocolare chi faet sa màdria angiada candho si acostit ccn. a is prochedhos (ma si narat fintzes de porcu bastat chi siat candho crócolat papandho o tzatzau, e si narat de sa pudha puru)
Sinonimi e contrari
crochidare
/
calcarare
2.
intè, intè sa pudha cracascendu: si bit ca at fatu s'ou!
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grogner (en parlant de la truie)
Inglese
to grunt
Spagnolo
gruñir
Italiano
grugnire della scròfa
Tedesco
grunzen.
cradàmpulu , nm Definizione
genia de erba e de frore: buca de lioni, buca de cani, de su mortu niedhu, erba ’e trota
Terminologia scientifica
rba, antirrhinum majus
Traduzioni
Francese
gueule de lion
Inglese
snapdragon
Spagnolo
boca de dragón
Italiano
bócca di leóne
Tedesco
Löwenmaul.
cradiadúra , nf Definizione
su cradiare
Sinonimi e contrari
apalonadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
placement de piquets de grève
Inglese
staking out
Spagnolo
poner los piquetes,
jalones
Italiano
picchettatura
Tedesco
Absteckung.
cradiàre , vrb: acradiare 1 Definizione
pònnere cràdios, puntedhos de canna in su terrenu, unu in filu de s'àteru, po pastinare bíngia, prantare matas e àteru; pònnere s'arraiga a sa cosa prantada (es. pisu, tamatas) po dha mantènnere arta de terra o no dha mòvere su bentu
Sinonimi e contrari
insignare
/
acerbonai,
apalonae,
apichetare,
arradicare,
arrochitare,
impalai
Frasi
innantis de pastinare, sa terra si cràdiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piqueter,
placer des piquets de grève
Inglese
to stake
Spagnolo
jalonar
Italiano
picchettare
Tedesco
abstecken.
cragarístas , nf pl Definizione
braba o sutabbraba de caboni, genia de nàcaras chi portant pudhas e pudhos asuta de sa conca
Sinonimi e contrari
gangalustas
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
barbillons de la poule
Inglese
wattles
Spagnolo
barbas
Italiano
bargigli delle galline
Tedesco
Lappen des Hahnes.
craincròa , nf Definizione
petzu de croi, in is arcos fatos a pedra o a matone, sa pedra o matone de mesu a bisura de cotza chi serrat s'arcu, in su tretu prus artu
Sinonimi e contrari
serràglia
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
clef de voûte
Inglese
keystone
Spagnolo
sagita,
sillar de clave
Italiano
chiave di vòlta
Tedesco
Schlussstein.
cràstili , nm Definizione
caràilis avatu de pari, puntas de monte s'una aifatu de s'àtera a serra
Sinonimi e contrari
serra
Terminologia scientifica
slg
Traduzioni
Francese
ligne de faîte,
cordillère
Inglese
mountain range,
poke
Spagnolo
sierra,
cordillera
Italiano
giogàia
Tedesco
Gebirgskette.
créita , nf: crétida Definizione
su crèdere, su giare fide; su si crèdere a tropu, su si craculare prus de su chi unu est
Sinonimi e contrari
credéntzia 1,
cretimenta,
imbufadura
/
creitura,
magnosidade,
presuméntzia
Frasi
o sognos incantosos, crétida s'apo dadu, ma però solu un'umbra apo sighidu (P.Sulis)◊ no mi fido ne crétida ti dao
2.
cussa pitzoca no istat ritza dae sa créita ◊ fit ufratu che bússica dae sa créita
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crédit,
confiance,
très grande estime de soi-même
Inglese
credit,
trust,
excessive self evaluation
Spagnolo
crédito,
confianza,
sobrestimarse
Italiano
crédito,
fidùcia,
autostima eccessiva
Tedesco
Ansehen.
criadórgiu, criadórju, criadórzu, criadróxu , nm, agt: criatógliu,
criatorju Definizione
logu inue is pudhas andhant a fàere is oos; criadorzu dhu narant po criongianu puru
Sinonimi e contrari
niada
/
criancianu
Frasi
est afoginada in su giannile che una pudha sentza criadórgiu (A.Zedde)◊ sa pudha est chircandhe criatorju
2.
sunt pudhas bellas e criadorzas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nid de poules
Inglese
brooding nest
Spagnolo
ponedero,
ponedor
Italiano
nido dóve la gallina depone le uòva
Tedesco
Brutnest.
crimizòne , nm Definizione
chedha de gente; muntone o gurdone de frutuàriu
Sinonimi e contrari
tribizone,
trumulloni
Traduzioni
Francese
groupe de personnes
Inglese
group
Spagnolo
corrillo
Italiano
gruppo di persóne
Tedesco
Gruppe von Personen.
crinèra , nf Definizione
sa parte de ananti de un'istedhu coudu, sa punta
Etimo
itl.
criniera
Traduzioni
Francese
chevelure de la comète
Inglese
coma (of a comet)
Spagnolo
cabellera
Italiano
chiòma di cométa
Tedesco
Koma.
crisài , vrb: crisare,
grisai* Definizione
nau de sa Luna, cambiare, passare de sa luna noa a sa bècia, fintzes in su sensu de cambiare colore, fàere múrinu, iscuru; nau de su cuadhu, aumbrare, pigare assíchidu, fintzes provare ischifu
Frasi
ant a crisare unu die custas lunas ojanas ◊ sa luna si fut crisada e dèu mi fua crocau aspetendi a torrai su lugori
2.
su cuadhu si fut crisau, cun s'arriscu de ndhe betare su mere ◊ crisa crisa no papas!
Traduzioni
Francese
croissant de lune
Inglese
lunar phases changing
Spagnolo
fases lunares
Italiano
il rinnovarsi delle fasi lunari
Tedesco
sich erneuern der Mondphasen.
crumíru , nm Definizione
tiracoa, chie in su postu de trebballu lassat chi siant is àteros a si arrempellare o apònnere a gherra e no faet fortza impare cun is cumpàngios po difèndhere is diritos fintzes suos etotu
Traduzioni
Francese
briseur de grève
Inglese
scab
Spagnolo
esquirol
Italiano
crumiro
Tedesco
Streikbrecher.
cuàssia , nf Definizione
genia de linna e meighina chi si ndhe faet
Terminologia scientifica
mtm, Quassia amara
Traduzioni
Francese
bois de quassia
Inglese
quassia
Spagnolo
cuasia
Italiano
quàssio
Tedesco
Quassienholz.
cubòne , nm: cuboni,
cupone,
cuponi Definizione
carrada manna a unu fundhu (cuponi isciundau) o fintzes genia de bàrcia adata po pònnere s'àghina istrecada a budhire po fàere su binu: fintzes carrada etotu
Sinonimi e contrari
budhidórgiu ! carrada,
cua 1
Modi di dire
csn:
pònnere sa ua catigada in c. = incubonare; bogare su mústiu de su c. pro lu pònnere in sa cuba = iscupu, iscubonare; dare c. a sa ua = lassare sa ua catigada in su cubone a budhire unu tantu de tempus; èssiri unfrau coment'e cuponi = ufradu a casidhu, dispiàghidu, annicadu meda
Frasi
su mústiu budhit in sos cupones ◊ a su mústiu si li podet dare prus o prus pagu cubone, segundhu su binu chi si cheret fàghere ◊ su mústiu in su cuboni tocat a dhu murigai unas cantu bortas
Cognomi e Proverbi
smb:
Cuboni
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grande cuve de fermentation
Inglese
big vat
Spagnolo
tina
Italiano
gròsso tino da vinificazióne
Tedesco
großer Weinfaß.