fanàle , nm Definizione
genia de aparíciu cofudu fatu coment'e isprigu, cun lampadina, po che iscúdere sa lughe atesu, pruschetotu su chi ponent a is màchinas; nau in cobertantza, ogu
Sinonimi e contrari
lampione,
lantione
2.
sos ojos sunt duos fanales e sunt sas lughes pro abbaidare (Piras)
Cognomi e Proverbi
smb:
Fanale, Fanais
Traduzioni
Francese
feu de la voiture,
phare
Inglese
light
Spagnolo
farol
Italiano
fanale
Tedesco
Licht,
Scheinwerfer.
farígu, fàrigu , nm Definizione
una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina
Sinonimi e contrari
farrixedha,
popoine
Frasi
po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou
2.
béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus!
Cognomi e Proverbi
smb:
Farigu
Etimo
ltn.
farric(u)lum
Traduzioni
Francese
farine avec de la repasse
Inglese
flour with fine bran
Spagnolo
harina con moyuelo
Italiano
farina con cruschèllo
Tedesco
Kleienmehl.
fàrra , nf Definizione
css. laore móliu a fine, ma mescamente trigu po fàere a pane: si distinghet in pódhine (grussu - bilinzone o pódhini mannu - e fini o podhinedhu), iscete (sa farina de civraxu e tzichi o podha), e símbula o chiu (de duas calidades, po panes prus bonos, cocòi, murtau, àteros); matzigadura de linna segada a serra, a serrone
Sinonimi e contrari
farina
/
burrumballa
Modi di dire
csn:
fai, fàghere sa f. = farinare; f. ammestura = chentza chirriada in crezes; fai pagu f. cun ccn. = fàghere pagu frasca, no ndi bogai nudha; f. de fai óstias = sa menzus (e pro cussu "no èssiri farra de fai óstias" = èssere malu); iscoai a unu che cani in crobi de f. = catzare a unu che mazadu a terudha, de mala manera
Frasi
manus lestras sedatzant su frori de sa farra, dha cumossant, dha ciuexint, dha ispòngiant e dha inforrant ◊ fatendhe sa farra sas féminas si pesaiant a cantare ◊ mama at preparadu su cherrigu e su sedatzu: de sa farra faghet bellu impastu, lu suighet e lu sestat su pane de onzi die
2.
dh'ant iscoau che cani in crobi de farra ◊ sa farra de su tiàulu si ndi andat totu in podhi
3.
uhm, cun mei fait pagu farra: chi bolit arrespetu mi bollu arrespetada! ◊ is manus cancaradas, su dotori: cun mei farra ndi fait pagu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chini tenit farra e casu incasat macarronis
Etimo
ltn.
farra
Traduzioni
Francese
farine de blé
Inglese
wholemeal flour
Spagnolo
harina integral
Italiano
farina integrale
Tedesco
Vollkornmehl.
farrancàda, farrancàra , nf: afrancada,
farruncada,
francada,
franchiada Definizione
cropu de farranca; tanti de cosa chi istat in d-una o fintzes duas manos unias; unu tanti pagu precisu / francada de agiudu = betada de manu azuendhe
Sinonimi e contrari
apuinada,
brancada,
frascada,
manada
/
giunta
/
farranca
2.
custa mi paret una francada de macos,sarvamentu! ◊ at ghiradu una bella francada de linna a su fogu ◊ pongat sa pingiada de s'àcua e ghetidinci una farrancada de sali! ◊ totu cudha cosa mi l'aggantzaia a franchiadas ◊ dèu a fusteti custa cosa si dha pagu cun su dinai totu a una farrancara
3.
sunt andhados pro li dare una francada de agiudu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de patte,
poignée
Inglese
blow with a paw,
handful
Spagnolo
patada,
puñado
Italiano
zampata,
manciata
Tedesco
Tatzenhieb,
Handvoll.
fascíta , nf Definizione
min. de fàscia 1; tira de paperi po aguantare ccn. cosa; fintzes anedhu, fasceta
Sinonimi e contrari
anedhu
2.
sa lóriga o fascita est su nòmini de s'anedhu chi s'ómini donat a sa fémina chi at aggradéssiu sa pregunta
Traduzioni
Francese
bande de papier
Inglese
wrapper
Spagnolo
faja
Italiano
fascétta
Tedesco
Bändchen.
faturànte, faturànti , nm Definizione
chie còmporat bestiàmene po dhu torrare a bèndhere
Sinonimi e contrari
carnanseri
Traduzioni
Francese
marchand de bétail
Inglese
cattle dealer
Spagnolo
comerciante de ganado
Italiano
commerciante di bestiame
Tedesco
Viehhändler.
fatuvàtu , avb Definizione
luego, deretu apustis, avatu; dónnia pagu tempus, dónnia tanti, tanti bortas, a físciu (itl. fintzes periodicamente)
Sinonimi e contrari
ifatu
/
atoratora,
fissientementi,
otora
Frasi
s'undha andhat e benit e paret chi li apat mandhadu fatuvatu s'ànima de su fizu emigradu ◊ at leadu prémiu Fulanu e fatuvatu Fulana ◊ caminaiat fatuvatu a sa mama
2.
fatuvatu mi ndhe la bido in domo ◊ fatuvatu andaus a bíngia a candu po una cosa a candu po un’àtera ◊ sos lampos fatuvatu allumant de fiama s'orizonte ◊ fit una candhela a carburu e fatuvatu mi lassaiat a s'iscuru ◊ fatuvatu mi torras a sa mente
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aussitôt après,
souvent,
de temps en temps
Inglese
at once,
close,
often,
at intervals
Spagnolo
luego,
enseguida,
a menudo,
de vez en cuando
Italiano
sùbito apprèsso,
spésso,
sovènte,
a intervalli
Tedesco
daneben,
oft,
in Abständen.
feleòga , nf Definizione
foressia de fele
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
perte de bile
Inglese
bale leak
Spagnolo
pérdida de bilis
Italiano
colerragìa
Tedesco
Gallenfluß.
feminàri , agt: femineri Definizione
bragheti allegru, chi andhat meda a féminas
Sinonimi e contrari
acunnadu,
brodhanu,
carrosu,
donneri,
ebbaresu,
egueri,
falderi,
feminaju,
feminitu,
pillitosu,
travicaletos
Frasi
su mi àere nadu femineri mi at fatu una grandhe impressione
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coureur de filles
Inglese
philanderer
Spagnolo
mujeriego
Italiano
donnaiòlo
Tedesco
weibertoll.
feridòri 1 , nm: vedidore Definizione
astoredhu, astoritu feridore, genia de pigione mannu: una calidade si agatat in Sardigna e Córsica ebbia
Sinonimi e contrari
ispaderi,
spraberi
Terminologia scientifica
pzn, accipiter nisus, a.n. wolterstorffi
Traduzioni
Francese
épervier d'Europe,
épervier de Sardaigne
Inglese
eurasian sparrowhawk
Spagnolo
gavilán
Italiano
sparvièro,
sparvièro di Sardégna
Tedesco
Sperber,
eine Sperbersorte.
feriméntu , nm Definizione
su fèrrere, su fàere ferias
Frasi
fiat ómine de corazu, ma connoschiat su perígulu de su ferimentu
Traduzioni
Francese
action de blesser
Inglese
wounding
Spagnolo
herimiento
Italiano
feriménto
Tedesco
Verletzung.
ferríghine , nf Definizione
iscadra o medra de ferru, s'iscartu de su ferru iscagiau in sa forredha de su ferreri o in logu inue iscàgiant ferru
Sinonimi e contrari
cagaverru,
férrina
Traduzioni
Francese
scorie de fer
Inglese
slag
Spagnolo
metralla,
cagafierro
Italiano
scòria di fèrro
Tedesco
Schmiedesinter.
ferrínzu , agt Definizione
chi est forte che ferru
Sinonimi e contrari
ferrinu
2.
mancari siat betzu est ancora ferrinzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de fer
Inglese
hard
Spagnolo
férreo,
de hierro
Italiano
fèrreo
Tedesco
eisern.
ferrovía , nf, nm: ferruvia Definizione
bia o caminu de ferru fatu a binàrios po dhue passare is trenos
Sinonimi e contrari
línia
Frasi
intro de su ferruvia m'imbanchidho una banca…◊ s'istrada ingunis passat acanta a is binàrius de sa ferrovia ◊ fiat grae su trabballu de pistare giarra po sa ferrovia e po is orrugas!
Traduzioni
Francese
chemin de fer
Inglese
railway
Spagnolo
ferrocarril (m)
Italiano
ferrovìa
Tedesco
Eisenbahn.
féstu , nm Definizione
su sestare, su segare a misura s’orrobba po dha cosire a bestimentu
Sinonimi e contrari
sestu
Traduzioni
Francese
action de couper,
de tailler
Inglese
cut
Spagnolo
corte
Italiano
tàglio
Tedesco
Schnitt.
fiàdu , nm, nf Definizione
css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu
Sinonimi e contrari
animabi,
pecus
Modi di dire
csn:
malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu
Frasi
ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios
2.
arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade!
Traduzioni
Francese
bête,
pièce de bétail
Inglese
beast,
head (of cattle)
Spagnolo
cabeza de ganado,
res
Italiano
béstia,
capo di bestiame
Tedesco
Vieh,
Tier.
fiagàda , nf: fragada Definizione
su fiagare, suspia de fragu
Sinonimi e contrari
nuscada
Frasi
sa cosa murigada pudescit sa fragada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de flairer
Inglese
sniff
Spagnolo
olfateo
Italiano
annusata
Tedesco
Riechen.
fiagaméntu , nm Definizione
su fragare
Sinonimi e contrari
fiagadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de flairer
Inglese
smelling
Spagnolo
olfateo
Italiano
odoraménto
Tedesco
Riechen.
fiaghínu , nm, agt Definizione
su pigare dónnia arranchighedhu; chi o chie est sèmpere fraga fraga e pigat dónnia arrancu, o fintzes unu chi cricat féminas
Sinonimi e contrari
fiagadore,
fiagosu
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
curieux,
coureur (de filles,
de jupons)
Inglese
hyperosmia,
curious,
ladies'man
Spagnolo
hiperosmia,
curioso,
mujeriego
Italiano
iperosmìa,
curióso,
donnaiòlo
Tedesco
Hyperosmie,
Neugierige,
neugierig,
Schürzenjäger,
weibertoll.
fiamarída , nf: fiammarida,
framarida,
frammarida Definizione
fogu tenendho a meda chi faet unu sonu a tzacurradas mescamente candho abbruxat matedu friscu, cun fràmula arta meda; in calecunu logu frammarida dhu narant a su panarighe
Sinonimi e contrari
cadharida,
fracarida,
pampada
/
panarighe
Frasi
framaridas de fogu mi essint dae pes! ◊ sas framaridas si ndhe intendhiant a bidha, de cantu fit andhendhe su fogu in logu de malesa ◊ bidiaimus sas framaridas a dedie dae tesu: conta tue ca ndhe fit brusiendhe de bene de cosa, cussu fogu!…
Etimo
ctl.
flamarida
Traduzioni
Francese
flambée,
jet de flammes
Inglese
burst of flame
Spagnolo
llamarada
Italiano
fiammata,
vampata
Tedesco
Aufflammen.