Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cozorótu , nm Definitzione s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau Sinònimos e contràrios burrichedhu, cucuta, pannucra, tulatzu, trúturi 1, tutuàciu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu épi de maïs Ingresu maizecob Ispagnolu mazorca Italianu pannòcchia del granturco Tedescu Maiskolben.

crabinàda , nf Definitzione briga chi si giaet a boghes e frastimos Sinònimos e contràrios acanarjada, brigada Frases sos canes fint prontos a si alliare, si no fit istadu dae tia Giuannica chi si achereit giagarandhechelos a crabinadas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crise de colère, invective Ingresu invective, outburst Ispagnolu pelea a gritos Italianu invettiva, sfuriata Tedescu Schmärede.

cràbinu , agt: cràpinu, crébinu Definitzione de craba / arruvu cràviu = rosa canina, rú cràbinu Sinònimos e contràrios béchinu Maneras de nàrrere csn: èssere conchi c. = tostorrudu; male c. = zúghere, su chi faghet sa craba suada cun su becu; arrú c. = rosa canina; figu cràbina = crabuvigu; murta cràpina = murta de erriu, itl. ruta caprina (hypericum hircinum); isparau cràbinu = itl. aspàrago bianco (asparagus albus); sa Mandra Cràbina = sos Sete Frades, sos sete istedhos chi si bident in s'aera a zisa de carru Frases peta, lana, late, casu cràbinu ◊ ti ne benis bolitanne che unu frocu de lana crébina ◊ sa pòvera zente apena apena casu cràpinu tostu assazat 2. si ndi andais a circai fémina allena po fai su mali cràbinu (Scómuniga) Sambenados e Provèrbios smb: Caprinu Ètimu ltn. caprinus Tradutziones Frantzesu de chèvre Ingresu goatish Ispagnolu caprino Italianu caprino Tedescu Ziegen.

crabitínu , agt: crapitinu Definitzione de crabitu / a sa crabitina = manera de acontzare e bèndhere sos anzones a sa russa: abbertos (fora su petorru) e irmatados, ma chentza ndhe lis tirare sa pedhe Frases teniat una tzamarra de pedhe crabitina, a pilu a intro e chen'aforru 2. su crabitu, s'angioni si dhu donaus fatu a sa crabitina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de chevreau Ingresu caprine Ispagnolu cabrituno Italianu di caprétto Tedescu Ziegen…

crabonàlza, crabonàrgia , nf Definitzione muntone de linna assentada a bisura de barracu (a punta) chi carràgiant de terra po dha fàere a crabone (su tretu fatu apostadamente po dhi pònnere fogu: orrochinu) Sinònimos e contràrios cea, fogàgia, piatza 1 Frases fint inghiriados a una crabonalza betendhe truncos friscos a su fogu ◊ che una crabonalza brúgio suta, ma no essis a campu, o poesia (A.Casula) Tradutziones Frantzesu meule de charbonnière Ingresu charcoal pit Ispagnolu carbonera Italianu carbonàia Tedescu Kohlenmeiler.

cracasciài , vrb: cracaxai 1 Definitzione su crochidare o crocolare chi faet sa màdria angiada candho si acostit ccn. a is prochedhos (ma si narat fintzes de porcu bastat chi siat candho crócolat papandho o tzatzau, e si narat de sa pudha puru) Sinònimos e contràrios crochidare / calcarare 2. intè, intè sa pudha cracascendu: si bit ca at fatu s'ou! Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grogner (en parlant de la truie) Ingresu to grunt Ispagnolu gruñir Italianu grugnire della scròfa Tedescu grunzen.

cradàmpulu , nm Definitzione genia de erba e de frore: buca de lioni, buca de cani, de su mortu niedhu, erba ’e trota Terminologia iscientìfica rba, antirrhinum majus Tradutziones Frantzesu gueule de lion Ingresu snapdragon Ispagnolu boca de dragón Italianu bócca di leóne Tedescu Löwenmaul.

cradiadúra , nf Definitzione su cradiare Sinònimos e contràrios apalonadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu placement de piquets de grève Ingresu staking out Ispagnolu poner los piquetes, jalones Italianu picchettatura Tedescu Absteckung.

cradiàre , vrb: acradiare 1 Definitzione pònnere cràdios, puntedhos de canna in su terrenu, unu in filu de s'àteru, po pastinare bíngia, prantare matas e àteru; pònnere s'arraiga a sa cosa prantada (es. pisu, tamatas) po dha mantènnere arta de terra o no dha mòvere su bentu Sinònimos e contràrios insignare / acerbonai, apalonae, apichetare, arradicare, arrochitare, impalai Frases innantis de pastinare, sa terra si cràdiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu piqueter, placer des piquets de grève Ingresu to stake Ispagnolu jalonar Italianu picchettare Tedescu abstecken.

cragarístas , nf pl Definitzione braba o sutabbraba de caboni, genia de nàcaras chi portant pudhas e pudhos asuta de sa conca Sinònimos e contràrios gangalustas Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu barbillons de la poule Ingresu wattles Ispagnolu barbas Italianu bargigli delle galline Tedescu Lappen des Hahnes.

craincròa , nf Definitzione petzu de croi, in is arcos fatos a pedra o a matone, sa pedra o matone de mesu a bisura de cotza chi serrat s'arcu, in su tretu prus artu Sinònimos e contràrios serràglia Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu clef de voûte Ingresu keystone Ispagnolu sagita, sillar de clave Italianu chiave di vòlta Tedescu Schlussstein.

cràstili , nm Definitzione caràilis avatu de pari, puntas de monte s'una aifatu de s'àtera a serra Sinònimos e contràrios serra Terminologia iscientìfica slg Tradutziones Frantzesu ligne de faîte, cordillère Ingresu mountain range, poke Ispagnolu sierra, cordillera Italianu giogàia Tedescu Gebirgskette.

créita , nf: crétida Definitzione su crèdere, su giare fide; su si crèdere a tropu, su si craculare prus de su chi unu est Sinònimos e contràrios credéntzia 1, cretimenta, imbufadura / creitura, magnosidade, presuméntzia Frases o sognos incantosos, crétida s'apo dadu, ma però solu un'umbra apo sighidu (P.Sulis)◊ no mi fido ne crétida ti dao 2. cussa pitzoca no istat ritza dae sa créita ◊ fit ufratu che bússica dae sa créita Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crédit, confiance, très grande estime de soi-même Ingresu credit, trust, excessive self evaluation Ispagnolu crédito, confianza, sobrestimarse Italianu crédito, fidùcia, autostima eccessiva Tedescu Ansehen.

criadórgiu, criadórju, criadórzu, criadróxu , nm, agt: criatógliu, criatorju Definitzione logu inue is pudhas andhant a fàere is oos; criadorzu dhu narant po criongianu puru Sinònimos e contràrios niada / criancianu Frases est afoginada in su giannile che una pudha sentza criadórgiu (A.Zedde)◊ sa pudha est chircandhe criatorju 2. sunt pudhas bellas e criadorzas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nid de poules Ingresu brooding nest Ispagnolu ponedero, ponedor Italianu nido dóve la gallina depone le uòva Tedescu Brutnest.

crimizòne , nm Definitzione chedha de gente; muntone o gurdone de frutuàriu Sinònimos e contràrios tribizone, trumulloni Tradutziones Frantzesu groupe de personnes Ingresu group Ispagnolu corrillo Italianu gruppo di persóne Tedescu Gruppe von Personen.

crinèra , nf Definitzione sa parte de ananti de un'istedhu coudu, sa punta Ètimu itl. criniera Tradutziones Frantzesu chevelure de la comète Ingresu coma (of a comet) Ispagnolu cabellera Italianu chiòma di cométa Tedescu Koma.

crisài , vrb: crisare, grisai* Definitzione nau de sa Luna, cambiare, passare de sa luna noa a sa bècia, fintzes in su sensu de cambiare colore, fàere múrinu, iscuru; nau de su cuadhu, aumbrare, pigare assíchidu, fintzes provare ischifu Frases ant a crisare unu die custas lunas ojanas ◊ sa luna si fut crisada e dèu mi fua crocau aspetendi a torrai su lugori 2. su cuadhu si fut crisau, cun s'arriscu de ndhe betare su mere ◊ crisa crisa no papas! Tradutziones Frantzesu croissant de lune Ingresu lunar phases changing Ispagnolu fases lunares Italianu il rinnovarsi delle fasi lunari Tedescu sich erneuern der Mondphasen.

crumíru , nm Definitzione tiracoa, chie in su postu de trebballu lassat chi siant is àteros a si arrempellare o apònnere a gherra e no faet fortza impare cun is cumpàngios po difèndhere is diritos fintzes suos etotu Tradutziones Frantzesu briseur de grève Ingresu scab Ispagnolu esquirol Italianu crumiro Tedescu Streikbrecher.

cuàssia , nf Definitzione genia de linna e meighina chi si ndhe faet Terminologia iscientìfica mtm, Quassia amara Tradutziones Frantzesu bois de quassia Ingresu quassia Ispagnolu cuasia Italianu quàssio Tedescu Quassienholz.

cubòne , nm: cuboni, cupone, cuponi Definitzione carrada manna a unu fundhu (cuponi isciundau) o fintzes genia de bàrcia adata po pònnere s'àghina istrecada a budhire po fàere su binu: fintzes carrada etotu Sinònimos e contràrios budhidórgiu ! carrada, cua 1 Maneras de nàrrere csn: pònnere sa ua catigada in c. = incubonare; bogare su mústiu de su c. pro lu pònnere in sa cuba = iscupu, iscubonare; dare c. a sa ua = lassare sa ua catigada in su cubone a budhire unu tantu de tempus; èssiri unfrau coment'e cuponi = ufradu a casidhu, dispiàghidu, annicadu meda Frases su mústiu budhit in sos cupones ◊ a su mústiu si li podet dare prus o prus pagu cubone, segundhu su binu chi si cheret fàghere ◊ su mústiu in su cuboni tocat a dhu murigai unas cantu bortas Sambenados e Provèrbios smb: Cuboni Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grande cuve de fermentation Ingresu big vat Ispagnolu tina Italianu gròsso tino da vinificazióne Tedescu großer Weinfaß.