Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbudronaméntu , nm Definitzione su aggurdonare, su pònnere cosa impare a us'e gurdone Sinònimos e contràrios abbudronada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu regroupement Ingresu group Ispagnolu agrupación Italianu raggruppaménto Tedescu Gruppierung.

abbudronàre, abbudruài , vrb: abburdonare Definitzione fàere a gurdone, fàere a unu muntone, a chedha; dhu narant fintzes de una genia de ufrore, candho si formant coment'e gurones unu acanta a s'àteru Sinònimos e contràrios acedhae, afollare, aggrustare, aggurdonai, apubulare, arretolare, atrepillai, atropare, atrumare, atutinare | ctr. ispàlghere, ispartzinai Frases sa bama de sas berbeghes si fit abbudronada costoendhe sa conca una suta de s'àtera ◊ sa chessa lompet lestínchinu niedhu abbudronadu Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grouper Ingresu to group, to assemble Ispagnolu agrupar Italianu raggruppare Tedescu gruppieren.

afiotàe, afiotàre , vrb Definitzione fàere a fiotu, a chedha, pònnere impare duas o prus personas o animales Sinònimos e contràrios apubulare, atropare, atropedhare, atrumai | ctr. ispàlghere, ispartzinai Frases fint sete famíllias chi si sunt afiotadas in su matessi zassu e fatu ant una bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grouper, réunir Ingresu to group, to gather Ispagnolu agrupar Italianu raggruppare, riunire Tedescu gruppieren, versammeln.

aggrupaméntu , nm Sinònimos e contràrios abbudronamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu regroupement Ingresu group Ispagnolu agrupación Italianu raggruppaménto Tedescu Gruppierung.

arrógliu , nm: arróliu, arrólliu, arrollu, rógliu Definitzione su istare postos a inghíriu, su andhare a inghíriu de ccn. o de calecuna cosa (e fintzes totu su chi si narat in cumpangia, mescamente a befa, po erríere), is chi faent arróliu; logu tundhu po acorru, fossu a inghíriu de calecuna cosa; cosa fata a posta o a prou chi ponet s'ómine provocau, o pertocau in calecuna cosa, in punna de si difèndhere; genia de giogu chi faent is piciochedhos Sinònimos e contràrios arrodeu, rotólliu / camarada Maneras de nàrrere csn: pònnere s'arrógliu a unu = dàreli a subra a peràulas, a briga, chircàreli contos de pagare; sartai s'arrólliu = essire dae su límite, fàghere su chi no andhat bene; fai sartai s'arróliu a ccn. = catzarechelu Frases si avertit sa genti ca custu merí nci at un'arrólliu me in pratza ◊ bidiat un'arrólliu de cuatru bestiedhas ◊ cussu no si ammesturat in s'arrógliu nostru ◊ ant fatu s'arróliu pighendi su friscu, me in s'arruga ◊ dhi faiant s'arrólliu arriendi ◊ is pipius acostant a s'arróliu e ascurtant is contus de is mannus 2. arregordu a mamma sétzia e nosu totus a arróliu abetendi sa figumorisca candu dh'iscroxàt 3. marru sa terra a sa mata po dhi fai unu bellu arrólliu 4. is chi ant pérdiu ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori 5. canno l'at imbénnitu, su tzilleraju deretu li ponet s'arrógliu a li pacare su bufu ◊ si podint ispassiai, ma onestamenti, sentza de sartai s'arrólliu! Ètimu ctl. rotlle Tradutziones Frantzesu cercle, réunion Ingresu group Ispagnolu rodeo, corro Italianu cìrcolo, cròcchio, riunióne Tedescu Kreis, Gruppe, Versammlung.

atropàre , vrb: atrupai, atrupare Definitzione fàere a tropa, a chedhas, andhare in medas Sinònimos e contràrios acedhae, afollare, apobulare, arretolare, assaurrare, atrumare, atutinare, pinnicai | ctr. ispàlghere, ispartzinai, stallai Frases sa zente si est atrupada in s'istrada, in pratza ◊ sos pitzinnos si sont atropatos apare ◊ si est atropau a unu grustu de sordaos ◊ su mere los at atropados pro los faedhare Ètimu spn. atropar Tradutziones Frantzesu se grouper, se rassembler Ingresu to group Ispagnolu agrupar Italianu raggrupparsi Tedescu sich versammeln.

camaràda , nf: cambarada, cambarara, camerada, cumbarada Definitzione chedha manna de gente Sinònimos e contràrios bricata, codroxa, fiotu, rucrada, tròpara, trumada Frases s'impiegau at fatu bruncus trotus candu at biu totu cussa cambarada de genti aspetendidhu ◊ tenit una cambarada de fillus ◊ cambaradas de genti andànt a Núoro, a Castedhu a portai pani a presoni ◊ totu sa cumbarada at bófidu a fàere is ballos Sambenados e Provèrbios smb: Camerada Tradutziones Frantzesu groupe, bande Ingresu group Ispagnolu comitiva Italianu comitiva, brigata Tedescu Schar.

catedhína , nf Definitzione catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Sinònimos e contràrios catedhàmine Frases cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupe de petits chiens, groupe de gens Ingresu a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Ispagnolu banda de cachorros Italianu insième di cagnolini, codazzo di persóne Tedescu Gruppe von Hündchen, Schwarm.

cedhòni , nm Definitzione medas, chedha manna de pegos, de cosas, de gente / cedhonedhu = fiotedhu minore Sinònimos e contràrios cedha, fiotu, issorta, pasa, tropa, tropedhu, truma, trumada / medas Frases iat ordinau de fai sètzi totu sa genti, a cedhonedhus piticus, in s'ebra ◊ ndi at essiu trinta otu pretedhas totus a unu cedhoni 2. de contixedhus, allirgus e tristus, ndi connosciat a cedhonis Tradutziones Frantzesu groupe Ingresu group, crowd Ispagnolu grupo, tropa Italianu gruppo, fròtta Tedescu Gruppe, Schar.

corrígliu , nm: currígliu, currílliu, currillu Definitzione chedha de gente a rodeu po istare a chistionu / andai a currígliu = istare zirendhe de unu logu a s'àteru Sinònimos e contràrios arrodeu, arrógliu, bodheu, rotólliu / currera Frases sos soldados si agiuntant in corrígliu 2. apo bidu sos tazos a currillu ◊ iscapat sos canes a onzi currígliu Ètimu spn. corrillo Tradutziones Frantzesu groupe, cercle Ingresu group Ispagnolu corrillo Italianu cròcchio Tedescu Gruppe.

crimizòne , nm Definitzione chedha de gente; muntone o gurdone de frutuàriu Sinònimos e contràrios tribizone, trumulloni Tradutziones Frantzesu groupe de personnes Ingresu group Ispagnolu corrillo Italianu gruppo di persóne Tedescu Gruppe von Personen.

filerína , nf Definitzione cosas postas in fila, una aifatu de s'àtera; animales, pigiones chi afilant a is bíngias imbitzaos a s’àghina / avb. a f. = unu ifatu de s'àteru, in fila Sinònimos e contràrios arrenghera, cadena, fibera, fila, giuali, lérina, óldine Frases in cussa domo bi at una filerina de apusentos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu alignement Ingresu group Ispagnolu fila Italianu schièra Tedescu Schar.

grúpu , nm Definitzione unas cantu cosas, unas cantu personas Sinònimos e contràrios crimizone, fiotu, pasina, tribizone, trumulloni Frases apu cuncordau unu grupu de piciocus ◊ sa prus parti de is verbus faint is desinéntzias regularis de su grupu de apartenéntzia a s’arréxini de s’infiniu Tradutziones Frantzesu groupe Ingresu group Ispagnolu grupo Italianu gruppo Tedescu Gruppe.

grústiu, grústu , nm Definitzione unos cantu, nau de gente e pruschetotu de animales (podent èssere medas puru)/ min. grustiolu, grustixedhu Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, cedha, frústiu, grúspiu 2, majone, retile, retolu, rucru, rustu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma, zumenta Frases fia teracu ma a sos vinti annos mi ndh'essei e mi ponei abbandha cun unu grustu de chentu porcos ◊ sas crapas si contant a grústios, comente essint dae corte ◊ si at parau unu grústiu de berbeches remonias chin sa costumàntzia de sa paradura ◊ sos emigraos sunis andhaos a grustos Tradutziones Frantzesu groupe, troupeau Ingresu group, herd Ispagnolu grupo, rebaño, manada Italianu gruppo, capannèllo, branco, grégge Tedescu Gruppe, Rudel, Herde.

tropédhu , nm: drapedhu, trupedhu Definitzione chedha pitica de gente, de bestiàmene Sinònimos e contràrios assorte, cedha, ereu, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, rucru, tropa, truma, zumenta Frases ant bidu chi su tropedhu de sos cumpanzos fit miminadu Ètimu itl. troppello Tradutziones Frantzesu groupe, troupeau Ingresu group, herd Ispagnolu grupo, rebaño Italianu drappèllo, branco Tedescu Schar.