Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

camaràda , nf: cambarada, cambarara, camerada, cumbarada Definitzione chedha manna de gente Sinònimos e contràrios bricata, codroxa, fiotu, rucrada, tròpara, trumada Frases s'impiegau at fatu bruncus trotus candu at biu totu cussa cambarada de genti aspetendidhu ◊ tenit una cambarada de fillus ◊ cambaradas de genti andànt a Núoro, a Castedhu a portai pani a presoni ◊ totu sa cumbarada at bófidu a fàere is ballos Sambenados e Provèrbios smb: Camerada Tradutziones Frantzesu groupe, bande Ingresu group Ispagnolu comitiva Italianu comitiva, brigata Tedescu Schar.

críca 3 , nf Definitzione cambarada de personas; giogandho, duas o tres cartas de su matessi númeru e diferente sinnu / crica de tres cartas = cartas aguales de sinnu diferente, 'baulu' Sinònimos e contràrios camarada Ètimu itl. cricca Tradutziones Frantzesu bande, troupe Ingresu gang Ispagnolu pandilla Italianu combrìccola Tedescu Bande.

cumàrca , nf Definitzione cambarada de cumpàngios, cumpangia de gente / picare a ccn. in c. = leàrelu, chèrrerelu in sa cumpanzia Sinònimos e contràrios camarada, còdoma, vantícula Frases sa note, mancari l'esseret colada chin sa cumarca, non bi aiat istentau in bidha ◊ sas cumarcas costerinas veniant a binti e trinta ciopas a sa festa ◊ de sa cumarca manna chi fimus semus abbarraos in pacos Ètimu itl. comarca Tradutziones Frantzesu bande, camarilla Ingresu gang Ispagnolu pandilla Italianu combrìccola, camarilla Tedescu Clique.

fascíta , nf Definitzione min. de fàscia 1; tira de paperi po aguantare ccn. cosa; fintzes anedhu, fasceta Sinònimos e contràrios anedhu 2. sa lóriga o fascita est su nòmini de s'anedhu chi s'ómini donat a sa fémina chi at aggradéssiu sa pregunta Tradutziones Frantzesu bande de papier Ingresu wrapper Ispagnolu faja Italianu fascétta Tedescu Bändchen.

fiótu , nm Definitzione chedha, unas cantu personas, unu tanti de animales / min. fiotedhu, frotedhu; fàghere f. = èssere o andhare in medas, a cambarada Sinònimos e contràrios bricata, camarada, codroxa, issorta, pasina, tropa, truma, trumbiolu, zumenta / assorte, cedha, cedhoni, grústiu, majone, pasa, sinnissoni, retolu, sciumada, tropedhu Frases curride a fiotu, pitzinnos! ◊ bi aiat unu fiotu mannu de zente ◊ sezis andhados umpare totu a unu fiotu 2. crabarzu minore: tenet unu fiotu de crabas ◊ bi fint sas muras a fiotos ◊ su pastori tenit unu cedhonedhu de brobeis e unu fiotedhu de crabas ◊ in binza bi sunt sos furferarzos a fiotos ◊ fiotos de pudhedros in sas tancas sunt iscurrizendhe Ètimu itl. fiotto Tradutziones Frantzesu bande, troupe Ingresu crowd, flock Ispagnolu corro, corrillo, tropa Italianu capannèllo, fròtta, nùgolo Tedescu Schwarm.

grèfa , nf Definitzione chedha de gente chi istat sèmpere in cumpangia, no sèmpere po cosa de bonu ma prus che àteru po giru, divertera Sinònimos e contràrios camarada, ghenga Maneras de nàrrere csn: andhare in grefa = a cambarada, a còndoma; ómine de grefa = chi dhi praxit meda sa cumpangia Frases grefas de diàulos cantaiant ballendhe a ballu tundhu ◊ si andhamus in grefa no nos tocat nessunu (G.Ruju)◊ totu sa grefa ch'est cantendhe in gianna ◊ a l'àere in grefa, a isse, est un'alliu Tradutziones Frantzesu bande Ingresu gang Ispagnolu pandilla, banda Italianu combrìccola Tedescu Schar.

masonàda, masonàta , nf Definitzione unu tanti de animales, una chedha, nau prus che àteru de is pudhas o pigiones (in cobertantza fintzes de gente, de is fígios) Sinònimos e contràrios cedha, fiotu, masonza, masúglia, sciumada, truma / cdh. masunata Frases sa masonada est isparta 2. che li est mortu su maridu e pro prus frazellu li at lassadu una masonada de fizos Ètimu ltn. *ma(n)sionata Tradutziones Frantzesu bande Ingresu flock Ispagnolu manada (anim), turba (pers) Italianu fròtta Tedescu Schwarm, Rudel.

sciumàda , nf: sciurmada Definitzione unos cantu, nau de gente, fintzes gente meda Sinònimos e contràrios fiotu, ifrota, masonada / zentória Frases una sciumada de pipius Tradutziones Frantzesu bande Ingresu throng Ispagnolu turba Italianu fròtta Tedescu Schar.

tàgiu , nm: tàgliu, taju, tàlgiu, tallu, taxu, tazu Definitzione unu tanti mannu de pegos de bestiàmene grussu chi si pastórigat, ma fintzes chedha de gente nau prus che àteru a disprétziu; in is orrodas prenas de su carru, donniuna de is duas mesas lunas a una parte e àtera de sa panga (sa tàula de mesu)/ min. tagighedhu, tagiolu; tallitu = màtulu de chimbe filos de s'ordidu Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, trechinzu / làsia Maneras de nàrrere csn: iscorrai su tallu = menguare su bestiàmine, bogàreche o pèrdere fiados (in suspu, mòrrere zente); èssiri a unu tàgiu de sa maladia = malàidos a una fasche, in medas totu paris Frases seo abbaidandho su tàgiu paschendho ◊ su pastore faghet àteru sughestantu chi su tazu est pasculandhe ◊ su pastori ndi at assortiu su tallu ◊ s'intendhiant sos tazos in pastura 2. acudit dae su postale unu tazu de zente chi mancu s'ischit comente podiat càpere intro ◊ in su grifoni dhui fiat unu tallu de piciocas chistionendi 3. zuchiat a tracolla unu tazu de sonajolos ◊ passant is aeroplanus a tallus 4. funt totus a letu, totus a unu tàgiu de sa maladia ◊ sa zente a tazos morit in cada capu de su mundhu 5. is filus de s'orrimentu passant donniunu in d-unu líciu, poi in ciú pètini e si acàpiant a cincu a cincu (is tallitus) a su súrbiu de ainnantis Sambenados e Provèrbios smb: Tallu / prb: s'erbei mala in su tàlgiu est nodia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupeau, bande Ingresu herd Ispagnolu rebaño, manada Italianu branco Tedescu Rudel.

tènta , nf Definitzione tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra) Sinònimos e contràrios ràglia, teneca, tula Maneras de nàrrere csn: leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta Frases no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga 2. nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bande de terrain qu’on peut travailler Ingresu rope walk Ispagnolu porción de terreno que se trabaja Italianu andana Tedescu Schwaden.

tíra , nf, nm: tiru 2 Definitzione crantu, orrugu longu e istrintu de calecuna cosa, pruschetotu de cosa lada (orrobba, pedhe e àteru), nau fintzes de tretu de terrenu istrintu e longu; fintzes errigas de colore diferente in s'orrobba / min. tiredha, tiriedha, tirighedha, tirinedha, tirixedha Sinònimos e contràrios loria, tirete, zira Maneras de nàrrere csn: faindi tiras, de unu = bogare a corriolos, fàgherelu a bisera; segai a tiras = a tizas longas Frases nemus cosit una tira de arrobba noa a unu bestiri béciu ◊ portàt is peis e is manus trogaus a tiras de linu ◊ at segau su lentzolu a tiras a tiras ◊ cun sas frófighes at segadu sa velina a tirighedhas ◊ de bestiolus nci nd'at a màncias e a tiras 2. a s'orbescidroxu iat bistu una tira de terra: fiat un'ísula ◊ tengu una tira de terra chi no balit nudha Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu bande, lange Ingresu strip, band Ispagnolu tira, raya Italianu strìscia, banda, fàscia Tedescu Streifen.

tirighèdha , nf: tirixedha Definitzione tira pitichedha Tradutziones Frantzesu petite bande Ingresu small stripe Ispagnolu tirita Italianu strisciolina Tedescu Streiflein.

tròpa , nf: trupa Definitzione unu tanti mannu (de gente, de animales): trupa si narat fintzes de is sordaos ebbia, in cantu distintos de is cumandhantes / una tropa de pipius, de piciocus, de puzones, de pitzinnedhos, trupa de pillonis; trumpone = fiotu mannu, chedha manna; tropedha = fiotu minore, pagos Sinònimos e contràrios assorte, cedha, cedhoni, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, sortíglia, tropedhu, truma Frases azicu fint reséssitos a ojare una tropedha de balentes chi cheriant gheretzare a bidha pro arrecatare a mussegnore 2. Amsícora, ch'in coro aiat fogu infiamadu, cabu a pagas trupas de leones, rujàt majas e tupas in custu logu (P.Casu) 3. dhoi fiat sa genti a tropas! ◊ sa zente benit a tropas a sa festa ◊ a is garas poéticas curriat sa genti a trupas Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu bande, troupe Ingresu troop, company Ispagnolu tropa Italianu fròtta, brigata, truppa Tedescu Schar, Truppe.

trumullòni , nm Definitzione cambarada de gente, gente a truma Sinònimos e contràrios camarada, crimizone, cumarca, tribizone, trumada, vantícula Frases dhoi at unu trumulloni de piciocus de crobi ◊ ant portau unu trumulloni mannu de cundennaus Tradutziones Frantzesu bande Ingresu gang Ispagnolu pandilla, grupo Italianu combrìccola Tedescu Schar.

vía , nf: bia* Definitzione su logu inue si passat; genia de síngia de calecuna cosa (fintzes de colore diferente); parte, bandha de unu logu, de una posidura Sinònimos e contràrios arruga 1, caminu, carrela, istrada, sia 2 / ala, bandha, parte / tiza Maneras de nàrrere csn: sa via de conca = sa riga, sa via de pilu, sa viedha o scrima acomenti is pilus petonaus funti ghetaus a una parti e àtera Frases su celu est aviau, totu a vias a vias 2. at lassatu sa gianna tuncata dae sa via de intro Sambenados e Provèrbios smb: (De)vias, (De)ias Tradutziones Frantzesu bande, raie Ingresu stripe, vein Ispagnolu calle, lista, banda Italianu strìscia, venatura, lista Tedescu Streifen.

zíra , nf Definitzione tira de css. cosa (orrobba, làuna o àteru), ma fintzes terrenu istrintu e longhitu Sinònimos e contràrios tira Frases connosco su fele trummentosu chi s'ànimu a ziras mi riduet (M.Meridda)◊ cuaiant carres e birgonzas sas ziras mias fatas a latranga 2. sa terra nostra sica e nuda si bestat de birdura in dogni zira! ◊ su sole est nadu e subra ’e sas giaras terras aradas, cun alas lezeras, ruet sa lughe in coloradas ziras (P.Casu) Ètimu spn. jira Tradutziones Frantzesu bande Ingresu strip Ispagnolu tira Italianu strìscia Tedescu Streifen.