Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bóbidu , nm: bólidu, vólidu Definitzione movimentu de una cosa in s'aera, in s'ària; nualla, truma de pigiones Sinònimos e contràrios bolu Maneras de nàrrere csn: andai a b. = lestru meda, in boleos; cumprendirisí a b. = deretu, chentza tantas peràulas Frases isturrus e crucueus a bólidu pesaus dhus pesant in panteus ◊ in tempus de argiola, a s'ora de meigama, a bólidu arribbant is fadas de logu! (M.Maxia)◊ su marragau tenit su bólidu calmu ◊ ci iat póssiu nd'iat segau is alas a is pigiones po no passarint mancu a bólidu in sa propiedadi sua! 2. bólidu de meurras, de isturrus ◊ si benit dhi ammostu unus cantu bóbidus de perdixis! 3. si seus cumpréndius a bóbidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vol Ingresu flight Ispagnolu vuelo, bandada Italianu vólo, stórmo Tedescu Flug, Fliegen, Schar.

bólu , nm: volu Definitzione su bolare; nualla, truma de pigiones / min. bolighedhu Sinònimos e contràrios bóbidu / truma Maneras de nàrrere csn: in d-unu bolu = in d-unu sinnu; leare su bolu = pesàresi a bolare; andhare a b. = andhare in boleos, a boladura; tocare sas campanas a b. = sonare a meda, arrepicai; picare a ccn. in bolos e in bentos = in boleos, coment'e faghíndhelu bolare Frases sos puzones isterrent bolu ◊ catzadore fentomadu, cussu: coglit sa perdija a su bolu! ◊ che rundhinella lizera pro poder bènnere a cue su bolu pesare dia 2. unu bolu de puzones ◊ in altu si bidiant bolos de untulzos bramosos de godire sos ismulzos cun calchi ispéigu in punta de una serra (A.Casula) 3. ballandhe, cudha fémina la picabo in bolos e in bentos, totu la ghighinabo! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vol Ingresu flight Ispagnolu vuelo, bandada Italianu vólo, stórmo Tedescu Flug, Fliegen, Schar.

camaràda , nf: cambarada, cambarara, camerada, cumbarada Definitzione chedha manna de gente Sinònimos e contràrios bricata, codroxa, fiotu, rucrada, tròpara, trumada Frases s'impiegau at fatu bruncus trotus candu at biu totu cussa cambarada de genti aspetendidhu ◊ tenit una cambarada de fillus ◊ cambaradas de genti andànt a Núoro, a Castedhu a portai pani a presoni ◊ totu sa cumbarada at bófidu a fàere is ballos Sambenados e Provèrbios smb: Camerada Tradutziones Frantzesu groupe, bande Ingresu group Ispagnolu comitiva Italianu comitiva, brigata Tedescu Schar.

cedhòni , nm Definitzione medas, chedha manna de pegos, de cosas, de gente / cedhonedhu = fiotedhu minore Sinònimos e contràrios cedha, fiotu, issorta, pasa, tropa, tropedhu, truma, trumada / medas Frases iat ordinau de fai sètzi totu sa genti, a cedhonedhus piticus, in s'ebra ◊ ndi at essiu trinta otu pretedhas totus a unu cedhoni 2. de contixedhus, allirgus e tristus, ndi connosciat a cedhonis Tradutziones Frantzesu groupe Ingresu group, crowd Ispagnolu grupo, tropa Italianu gruppo, fròtta Tedescu Gruppe, Schar.

còdoma , nf: còndoma, cónduma, còntoma Definitzione chedha manna de gente, gente meda in cumpangia, o fintzes chedha manna de àteru; domo, sa gente de un'aréntzia: si narat fintzes de duos chi funt fastigiandho, po pesare famíglia, loba (e deasi fintzes de animales: una cónduma de picionis) Sinònimos e contràrios aredeu, camarada, cumarca, famíllia, fiotu, grefa Maneras de nàrrere csn: andhare in cónduma = andhare in medas, in cumpanzia, in grefa; èssere de còndoma mala = de répula, de famíllia mala Frases isciampitat intera sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ onzi tantu che as a torrare in còndoma, a inoghe ◊ lis apo promintu de che picare peri a issos in carru, bastu chi no siant a còndoma ◊ una còndoma de fizos a rodeu fint ascurtendhe abbevelados 2. cussu est de còndoma de sos Atzenis 3. una cónduma de bobborissina Ètimu ltn. *condoma Tradutziones Frantzesu troupe Ingresu gang Ispagnolu pandilla Italianu brigata, combrìccola, drappèllo Tedescu Schar.

filerína , nf Definitzione cosas postas in fila, una aifatu de s'àtera; animales, pigiones chi afilant a is bíngias imbitzaos a s’àghina / avb. a f. = unu ifatu de s'àteru, in fila Sinònimos e contràrios arrenghera, cadena, fibera, fila, giuali, lérina, óldine Frases in cussa domo bi at una filerina de apusentos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu alignement Ingresu group Ispagnolu fila Italianu schièra Tedescu Schar.

grèfa , nf Definitzione chedha de gente chi istat sèmpere in cumpangia, no sèmpere po cosa de bonu ma prus che àteru po giru, divertera Sinònimos e contràrios camarada, ghenga Maneras de nàrrere csn: andhare in grefa = a cambarada, a còndoma; ómine de grefa = chi dhi praxit meda sa cumpangia Frases grefas de diàulos cantaiant ballendhe a ballu tundhu ◊ si andhamus in grefa no nos tocat nessunu (G.Ruju)◊ totu sa grefa ch'est cantendhe in gianna ◊ a l'àere in grefa, a isse, est un'alliu Tradutziones Frantzesu bande Ingresu gang Ispagnolu pandilla, banda Italianu combrìccola Tedescu Schar.

sciumàda , nf: sciurmada Definitzione unos cantu, nau de gente, fintzes gente meda Sinònimos e contràrios fiotu, ifrota, masonada / zentória Frases una sciumada de pipius Tradutziones Frantzesu bande Ingresu throng Ispagnolu turba Italianu fròtta Tedescu Schar.

tròpa , nf: trupa Definitzione unu tanti mannu (de gente, de animales): trupa si narat fintzes de is sordaos ebbia, in cantu distintos de is cumandhantes / una tropa de pipius, de piciocus, de puzones, de pitzinnedhos, trupa de pillonis; trumpone = fiotu mannu, chedha manna; tropedha = fiotu minore, pagos Sinònimos e contràrios assorte, cedha, cedhoni, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, sortíglia, tropedhu, truma Frases azicu fint reséssitos a ojare una tropedha de balentes chi cheriant gheretzare a bidha pro arrecatare a mussegnore 2. Amsícora, ch'in coro aiat fogu infiamadu, cabu a pagas trupas de leones, rujàt majas e tupas in custu logu (P.Casu) 3. dhoi fiat sa genti a tropas! ◊ sa zente benit a tropas a sa festa ◊ a is garas poéticas curriat sa genti a trupas Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu bande, troupe Ingresu troop, company Ispagnolu tropa Italianu fròtta, brigata, truppa Tedescu Schar, Truppe.

tròpara , nf: tròpera, tròpora Sinònimos e contràrios camarada, cedha, fiotu, tropa, trumada Frases a tròparas is emigraus lassant su logu insoru ◊ ariseu apu biu una tròpera de giòvunus ◊ dhui funt is devotus a tròperas domandendi gràtzia a sant'Arega ◊ seus andadas totus a una tròpora a su mortu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupe Ingresu formation, swarm Ispagnolu tropel Italianu schièra, tórma Tedescu Schar.

tropédhu , nm: drapedhu, trupedhu Definitzione chedha pitica de gente, de bestiàmene Sinònimos e contràrios assorte, cedha, ereu, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, rucru, tropa, truma, zumenta Frases ant bidu chi su tropedhu de sos cumpanzos fit miminadu Ètimu itl. troppello Tradutziones Frantzesu groupe, troupeau Ingresu group, herd Ispagnolu grupo, rebaño Italianu drappèllo, branco Tedescu Schar.

trúma , nf, nm: trumma, trummu, trumu, turma Definitzione personas o animales a medas totus impare, a chedha o cambarada; dhue at logu chi est sa mandra comunale po dhue acorrare is àinos de totu sa bidha / min. trummixedha Sinònimos e contràrios assorte, cedha, fiotu, grústiu, issorta, masonada, retolu, sinnissoni, tropa, trumada Frases una truma de ebbas, de apes, de puzones, de zente ◊ che unu trumu de arestes istores falant lestros a donzi marina (A.Casula)◊ sa truma de sa zente at comintzadu a dare lodes a Deus a boghe manna ◊ trumas e trumas totu isvariadas las ingulliat sa gruta aullida totu che trigu in mola maghinadas (P.Casu)◊ dhoi at unu trummu de zenti ◊ sa bidha dh'iat fata una turma de bandidus arróscius de abbandidai Ètimu ltn. turma Tradutziones Frantzesu masse, troupeau Ingresu crowd Ispagnolu multitud (pers), manada (anim) Italianu stuòlo, tórma Tedescu Schar.

trumullòni , nm Definitzione cambarada de gente, gente a truma Sinònimos e contràrios camarada, crimizone, cumarca, tribizone, trumada, vantícula Frases dhoi at unu trumulloni de piciocus de crobi ◊ ant portau unu trumulloni mannu de cundennaus Tradutziones Frantzesu bande Ingresu gang Ispagnolu pandilla, grupo Italianu combrìccola Tedescu Schar.