Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbamàre , vrb Definitzione fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Sinònimos e contràrios acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir, agréger Ingresu to aggregate, to put in a herd Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, formare un branco Tedescu angliedern, eine Herde bilden.

aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definitzione pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos Sinònimos e contràrios abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, amedhare, ingamai | ctr. irgrustiare, istagiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rassembler, saisir Ingresu to put in a herd, to arrange in groups Ispagnolu agrupar, reunir en rebaño Italianu aggruppare, abbrancare Tedescu gruppieren, zur Herde zusamentreiben.

arède , nf: aredi, arei, arèighi, arrèidi, arrede, rede Definitzione ereu, prus che àteru pagos pegos, chedha de animales / min. arexedha, areigedha, areitedha, fintzes areitedhu, ariola Sinònimos e contràrios arbutzu, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, tàgiu, trechinzu Frases un'arei, un'arèighi de muvras ◊ s'arei est asselliada in sa tanca ◊ torraimidha s'arei de is cuadhus de Gésturi! ◊ paris unu pastori in mesu de s'arei ◊ a cuíndixi annus tenia un'areitedhu de crabas ◊ as a tènnere un'arede de crabas a contu tú 2. Luisicu pariat torrendu a s'arei de aundi si ndi fut istesiau ◊ po cine dh'apubat, dhue at un'arede de panas ◊ apu biu un'arei de piciochedhus Ètimu ltn. grege(m) Tradutziones Frantzesu troupeau Ingresu herd Ispagnolu manada Italianu branco Tedescu Rudel.

cèdha , nf: chedha Definitzione una tropa no tanti manna de pegos, unu tanti, nau pruschetotu de porcos, bacas e crabas e, a disprétziu, de gente puru; nau de laores, fundhu, una farranchedha de cosa semenada / min. cedhita = chedha minore, muntonedhu / cedha de mallorus, de brebeis, de procus, de canis, de anzones, de àinos, de crabas Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, cedhone, creze, grústiu, majone, masonada, retile, retolu, tròpara / assorte, ereu, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma / fundhu Maneras de nàrrere csn: mandhigare una bona chedha = papai a satzu; una chedhita de lana = unu muntonedhu de lana; una chedha de fae, de trigu = unu fundhu Frases s'at paradu una chedhita de crabas ◊ bi fint sos silvones a chedhas 2. a su disaogu curreis a cedha! ◊ ahi, chedha de àinos domados, totu in su tricolore imboligados! ◊ pastoris ricus tontus ndi agatas una cedha (L.Matta) Sambenados e Provèrbios prb: in sa cèdha no mancat sa tzopa Ètimu ltn. cella Tradutziones Frantzesu troupeau Ingresu herd Ispagnolu rebaño (m), manada Italianu branco Tedescu Herde.

cherbíu , nm, nf: chervia Definitzione cedha de crebos, medas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu harpaille Ingresu deer herd Ispagnolu manada de ciervos Italianu branco di cèrvi Tedescu Rudel Hirsche.

gamàda , nf Definitzione unu tanti de animales, medas, bólidu de pigiones, fintzes cambarada de gente Sinònimos e contràrios cedha, fiotu, gama, truma Frases una gamada de porcus, de pillonis Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupeau, volée Ingresu herd, flock Ispagnolu rebaño, manada, bandada Italianu branco, stórmo Tedescu Herde, Schwarm.

grústiu, grústu , nm Definitzione unos cantu, nau de gente e pruschetotu de animales (podent èssere medas puru)/ min. grustiolu, grustixedhu Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, cedha, frústiu, grúspiu 2, majone, retile, retolu, rucru, rustu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma, zumenta Frases fia teracu ma a sos vinti annos mi ndh'essei e mi ponei abbandha cun unu grustu de chentu porcos ◊ sas crapas si contant a grústios, comente essint dae corte ◊ si at parau unu grústiu de berbeches remonias chin sa costumàntzia de sa paradura ◊ sos emigraos sunis andhaos a grustos Tradutziones Frantzesu groupe, troupeau Ingresu group, herd Ispagnolu grupo, rebaño, manada Italianu gruppo, capannèllo, branco, grégge Tedescu Gruppe, Rudel, Herde.

majòne , nm: masone, masoni, mesoni Definitzione dhu narant po su bestiàmene minudu e maduru a chedha; logu serrau po acorrare brebès, e totu su cuile e fintzes dominàriu / min. masonighedhu Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, bama, cedha, grústiu, retolu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropa / coibi, masongile Frases sos sirvones a sa landhe curriant a majones ◊ aiant unu masone de un'otantina de arveghes ◊ su masone est crocau aggrumau: frigidúmene faet! ◊ in funtana aciapesi s'abba bolojada ca bi fint sos porcos a masone 2. medas ant abbandonau su mesoni, dhis ant fatu bendi is brebeis po si fai operajus ◊ me is bidhas genti meda bivit de sa múngia de masoni ◊ oi in su mesoni dhui at localis po su bestiàmini, po allogai su froràgiu, fai sa mullidura, ponni is ainas e is tratoris e sa domu po sa famíglia (M.Pani) Sambenados e Provèrbios smb: Maione, Majone, Masone, Masones, Masoni Ètimu ltn. ma(n)sione(m) Tradutziones Frantzesu troupeau Ingresu herd Ispagnolu rebaño, manada Italianu màndria, grégge Tedescu Herde.

sinnissòni, sinnitzòne, sinnitzòni , nm Definitzione unu tanti de animales, prus che àteru brebès, crabas, a chedha no tanti manna Sinònimos e contràrios assorte, cedha, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, tropa, tropedhu, trumada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupeau Ingresu herd Ispagnolu rebaño Italianu branco Tedescu Herde.

tàgiu , nm: tàgliu, taju, tàlgiu, tallu, taxu, tazu Definitzione unu tanti mannu de pegos de bestiàmene grussu chi si pastórigat, ma fintzes chedha de gente nau prus che àteru a disprétziu; in is orrodas prenas de su carru, donniuna de is duas mesas lunas a una parte e àtera de sa panga (sa tàula de mesu)/ min. tagighedhu, tagiolu; tallitu = màtulu de chimbe filos de s'ordidu Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, trechinzu / làsia Maneras de nàrrere csn: iscorrai su tallu = menguare su bestiàmine, bogàreche o pèrdere fiados (in suspu, mòrrere zente); èssiri a unu tàgiu de sa maladia = malàidos a una fasche, in medas totu paris Frases seo abbaidandho su tàgiu paschendho ◊ su pastore faghet àteru sughestantu chi su tazu est pasculandhe ◊ su pastori ndi at assortiu su tallu ◊ s'intendhiant sos tazos in pastura 2. acudit dae su postale unu tazu de zente chi mancu s'ischit comente podiat càpere intro ◊ in su grifoni dhui fiat unu tallu de piciocas chistionendi 3. zuchiat a tracolla unu tazu de sonajolos ◊ passant is aeroplanus a tallus 4. funt totus a letu, totus a unu tàgiu de sa maladia ◊ sa zente a tazos morit in cada capu de su mundhu 5. is filus de s'orrimentu passant donniunu in d-unu líciu, poi in ciú pètini e si acàpiant a cincu a cincu (is tallitus) a su súrbiu de ainnantis Sambenados e Provèrbios smb: Tallu / prb: s'erbei mala in su tàlgiu est nodia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupeau, bande Ingresu herd Ispagnolu rebaño, manada Italianu branco Tedescu Rudel.

trechínzu , nm: trichíngiu, trichinzu, trighignu, trighinzu Definitzione nau de bidha, bidhighedha, bidha pitica, medau de una pariga de domos o fintzes bighinau; chedha de animales / Sos Trighinzos = sa leada de Ispollatu, Su Burgu e Bótidha in Sa Costera Sinònimos e contràrios bichinadu, bidhichedha, bidhiciolu, bidrinzu, furriadolzu, leada, madau / arbutzu, assorte, cedha, fiotu, grústiu, tropedhu Frases canno fut biu babbai, Désulu fut divisu in tres trighignos 2. tenet unu trighinzu de erveghes Ètimu ltn. tricinius Tradutziones Frantzesu quartier, petit troupeau Ingresu neighbourhood, little herd Ispagnolu barrio, rebaño pequeño Italianu rióne, pìccolo grégge Tedescu Statdviertel, kleine Herde.

tropédhu , nm: drapedhu, trupedhu Definitzione chedha pitica de gente, de bestiàmene Sinònimos e contràrios assorte, cedha, ereu, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, rucru, tropa, truma, zumenta Frases ant bidu chi su tropedhu de sos cumpanzos fit miminadu Ètimu itl. troppello Tradutziones Frantzesu groupe, troupeau Ingresu group, herd Ispagnolu grupo, rebaño Italianu drappèllo, branco Tedescu Schar.