camaràda , nf: cambarada,
cambarara,
camerada,
cumbarada Definizione
chedha manna de gente
Sinonimi e contrari
bricata,
codroxa,
fiotu,
rucrada,
tròpara,
trumada
Frasi
s'impiegau at fatu bruncus trotus candu at biu totu cussa cambarada de genti aspetendidhu ◊ tenit una cambarada de fillus ◊ cambaradas de genti andànt a Núoro, a Castedhu a portai pani a presoni ◊ totu sa cumbarada at bófidu a fàere is ballos
Cognomi e Proverbi
smb:
Camerada
Traduzioni
Francese
groupe,
bande
Inglese
group
Spagnolo
comitiva
Italiano
comitiva,
brigata
Tedesco
Schar.
críca 3 , nf Definizione
cambarada de personas; giogandho, duas o tres cartas de su matessi númeru e diferente sinnu / crica de tres cartas = cartas aguales de sinnu diferente, 'baulu'
Sinonimi e contrari
camarada
Etimo
itl.
cricca
Traduzioni
Francese
bande,
troupe
Inglese
gang
Spagnolo
pandilla
Italiano
combrìccola
Tedesco
Bande.
cumàrca , nf Definizione
cambarada de cumpàngios, cumpangia de gente / picare a ccn. in c. = leàrelu, chèrrerelu in sa cumpanzia
Sinonimi e contrari
camarada,
còdoma,
vantícula
Frasi
sa note, mancari l'esseret colada chin sa cumarca, non bi aiat istentau in bidha ◊ sas cumarcas costerinas veniant a binti e trinta ciopas a sa festa ◊ de sa cumarca manna chi fimus semus abbarraos in pacos
Etimo
itl.
comarca
Traduzioni
Francese
bande,
camarilla
Inglese
gang
Spagnolo
pandilla
Italiano
combrìccola,
camarilla
Tedesco
Clique.
fascíta , nf Definizione
min. de fàscia 1; tira de paperi po aguantare ccn. cosa; fintzes anedhu, fasceta
Sinonimi e contrari
anedhu
2.
sa lóriga o fascita est su nòmini de s'anedhu chi s'ómini donat a sa fémina chi at aggradéssiu sa pregunta
Traduzioni
Francese
bande de papier
Inglese
wrapper
Spagnolo
faja
Italiano
fascétta
Tedesco
Bändchen.
fiótu , nm Definizione
chedha, unas cantu personas, unu tanti de animales / min. fiotedhu, frotedhu; fàghere f. = èssere o andhare in medas, a cambarada
Sinonimi e contrari
bricata,
camarada,
codroxa,
issorta,
pasina,
tropa,
truma,
trumbiolu,
zumenta
/
assorte,
cedha,
cedhoni,
grústiu,
majone,
pasa,
sinnissoni,
retolu,
sciumada,
tropedhu
Frasi
curride a fiotu, pitzinnos! ◊ bi aiat unu fiotu mannu de zente ◊ sezis andhados umpare totu a unu fiotu
2.
crabarzu minore: tenet unu fiotu de crabas ◊ bi fint sas muras a fiotos ◊ su pastori tenit unu cedhonedhu de brobeis e unu fiotedhu de crabas ◊ in binza bi sunt sos furferarzos a fiotos ◊ fiotos de pudhedros in sas tancas sunt iscurrizendhe
Etimo
itl.
fiotto
Traduzioni
Francese
bande,
troupe
Inglese
crowd,
flock
Spagnolo
corro,
corrillo,
tropa
Italiano
capannèllo,
fròtta,
nùgolo
Tedesco
Schwarm.
grèfa , nf Definizione
chedha de gente chi istat sèmpere in cumpangia, no sèmpere po cosa de bonu ma prus che àteru po giru, divertera
Sinonimi e contrari
camarada,
ghenga
Modi di dire
csn:
andhare in grefa = a cambarada, a còndoma; ómine de grefa = chi dhi praxit meda sa cumpangia
Frasi
grefas de diàulos cantaiant ballendhe a ballu tundhu ◊ si andhamus in grefa no nos tocat nessunu (G.Ruju)◊ totu sa grefa ch'est cantendhe in gianna ◊ a l'àere in grefa, a isse, est un'alliu
Traduzioni
Francese
bande
Inglese
gang
Spagnolo
pandilla,
banda
Italiano
combrìccola
Tedesco
Schar.
masonàda, masonàta , nf Definizione
unu tanti de animales, una chedha, nau prus che àteru de is pudhas o pigiones (in cobertantza fintzes de gente, de is fígios)
Sinonimi e contrari
cedha,
fiotu,
masonza,
masúglia,
sciumada,
truma
/
cdh. masunata
Frasi
sa masonada est isparta
2.
che li est mortu su maridu e pro prus frazellu li at lassadu una masonada de fizos
Etimo
ltn.
*ma(n)sionata
Traduzioni
Francese
bande
Inglese
flock
Spagnolo
manada (anim),
turba (pers)
Italiano
fròtta
Tedesco
Schwarm,
Rudel.
sciumàda , nf: sciurmada Definizione
unos cantu, nau de gente, fintzes gente meda
Sinonimi e contrari
fiotu,
ifrota,
masonada
/
zentória
Frasi
una sciumada de pipius
Traduzioni
Francese
bande
Inglese
throng
Spagnolo
turba
Italiano
fròtta
Tedesco
Schar.
tàgiu , nm: tàgliu,
taju,
tàlgiu,
tallu,
taxu,
tazu Definizione
unu tanti mannu de pegos de bestiàmene grussu chi si pastórigat, ma fintzes chedha de gente nau prus che àteru a disprétziu; in is orrodas prenas de su carru, donniuna de is duas mesas lunas a una parte e àtera de sa panga (sa tàula de mesu)/ min. tagighedhu, tagiolu; tallitu = màtulu de chimbe filos de s'ordidu
Sinonimi e contrari
arbutzu,
arede,
bama,
cedha,
creze,
fiotu,
grústiu,
majone,
retile,
retolu,
trechinzu
/
làsia
Modi di dire
csn:
iscorrai su tallu = menguare su bestiàmine, bogàreche o pèrdere fiados (in suspu, mòrrere zente); èssiri a unu tàgiu de sa maladia = malàidos a una fasche, in medas totu paris
Frasi
seo abbaidandho su tàgiu paschendho ◊ su pastore faghet àteru sughestantu chi su tazu est pasculandhe ◊ su pastori ndi at assortiu su tallu ◊ s'intendhiant sos tazos in pastura
2.
acudit dae su postale unu tazu de zente chi mancu s'ischit comente podiat càpere intro ◊ in su grifoni dhui fiat unu tallu de piciocas chistionendi
3.
zuchiat a tracolla unu tazu de sonajolos ◊ passant is aeroplanus a tallus
4.
funt totus a letu, totus a unu tàgiu de sa maladia ◊ sa zente a tazos morit in cada capu de su mundhu
5.
is filus de s'orrimentu passant donniunu in d-unu líciu, poi in ciú pètini e si acàpiant a cincu a cincu (is tallitus) a su súrbiu de ainnantis
Cognomi e Proverbi
smb:
Tallu
/
prb:
s'erbei mala in su tàlgiu est nodia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
troupeau,
bande
Inglese
herd
Spagnolo
rebaño,
manada
Italiano
branco
Tedesco
Rudel.
tènta , nf Definizione
tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra)
Sinonimi e contrari
ràglia,
teneca,
tula
Modi di dire
csn:
leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta
Frasi
no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga
2.
nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bande de terrain qu’on peut travailler
Inglese
rope walk
Spagnolo
porción de terreno que se trabaja
Italiano
andana
Tedesco
Schwaden.
tíra , nf, nm: tiru 2 Definizione
crantu, orrugu longu e istrintu de calecuna cosa, pruschetotu de cosa lada (orrobba, pedhe e àteru), nau fintzes de tretu de terrenu istrintu e longu; fintzes errigas de colore diferente in s'orrobba / min. tiredha, tiriedha, tirighedha, tirinedha, tirixedha
Sinonimi e contrari
loria,
tirete,
zira
Modi di dire
csn:
faindi tiras, de unu = bogare a corriolos, fàgherelu a bisera; segai a tiras = a tizas longas
Frasi
nemus cosit una tira de arrobba noa a unu bestiri béciu ◊ portàt is peis e is manus trogaus a tiras de linu ◊ at segau su lentzolu a tiras a tiras ◊ cun sas frófighes at segadu sa velina a tirighedhas ◊ de bestiolus nci nd'at a màncias e a tiras
2.
a s'orbescidroxu iat bistu una tira de terra: fiat un'ísula ◊ tengu una tira de terra chi no balit nudha
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
bande,
lange
Inglese
strip,
band
Spagnolo
tira,
raya
Italiano
strìscia,
banda,
fàscia
Tedesco
Streifen.
tirighèdha , nf: tirixedha Definizione
tira pitichedha
Traduzioni
Francese
petite bande
Inglese
small stripe
Spagnolo
tirita
Italiano
strisciolina
Tedesco
Streiflein.
tròpa , nf: trupa Definizione
unu tanti mannu (de gente, de animales): trupa si narat fintzes de is sordaos ebbia, in cantu distintos de is cumandhantes / una tropa de pipius, de piciocus, de puzones, de pitzinnedhos, trupa de pillonis; trumpone = fiotu mannu, chedha manna; tropedha = fiotu minore, pagos
Sinonimi e contrari
assorte,
cedha,
cedhoni,
fiotu,
grústiu,
issorta,
majone,
pasa,
retolu,
sinnissoni,
sortíglia,
tropedhu,
truma
Frasi
azicu fint reséssitos a ojare una tropedha de balentes chi cheriant gheretzare a bidha pro arrecatare a mussegnore
2.
Amsícora, ch'in coro aiat fogu infiamadu, cabu a pagas trupas de leones, rujàt majas e tupas in custu logu (P.Casu)
3.
dhoi fiat sa genti a tropas! ◊ sa zente benit a tropas a sa festa ◊ a is garas poéticas curriat sa genti a trupas
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
bande,
troupe
Inglese
troop,
company
Spagnolo
tropa
Italiano
fròtta,
brigata,
truppa
Tedesco
Schar,
Truppe.
trumullòni , nm Definizione
cambarada de gente, gente a truma
Sinonimi e contrari
camarada,
crimizone,
cumarca,
tribizone,
trumada,
vantícula
Frasi
dhoi at unu trumulloni de piciocus de crobi ◊ ant portau unu trumulloni mannu de cundennaus
Traduzioni
Francese
bande
Inglese
gang
Spagnolo
pandilla,
grupo
Italiano
combrìccola
Tedesco
Schar.
vía , nf: bia* Definizione
su logu inue si passat; genia de síngia de calecuna cosa (fintzes de colore diferente); parte, bandha de unu logu, de una posidura
Sinonimi e contrari
arruga 1,
caminu,
carrela,
istrada,
sia 2
/
ala,
bandha,
parte
/
tiza
Modi di dire
csn:
sa via de conca = sa riga, sa via de pilu, sa viedha o scrima acomenti is pilus petonaus funti ghetaus a una parti e àtera
Frasi
su celu est aviau, totu a vias a vias
2.
at lassatu sa gianna tuncata dae sa via de intro
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)vias, (De)ias
Traduzioni
Francese
bande,
raie
Inglese
stripe,
vein
Spagnolo
calle,
lista,
banda
Italiano
strìscia,
venatura,
lista
Tedesco
Streifen.
zíra , nf Definizione
tira de css. cosa (orrobba, làuna o àteru), ma fintzes terrenu istrintu e longhitu
Sinonimi e contrari
tira
Frasi
connosco su fele trummentosu chi s'ànimu a ziras mi riduet (M.Meridda)◊ cuaiant carres e birgonzas sas ziras mias fatas a latranga
2.
sa terra nostra sica e nuda si bestat de birdura in dogni zira! ◊ su sole est nadu e subra ’e sas giaras terras aradas, cun alas lezeras, ruet sa lughe in coloradas ziras (P.Casu)
Etimo
spn.
jira
Traduzioni
Francese
bande
Inglese
strip
Spagnolo
tira
Italiano
strìscia
Tedesco
Streifen.