agiòne , nf: ajona,
ajone,
ajoni Definizione
genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu
Sinonimi e contrari
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia,
sesúgia
Frasi
nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani
2.
s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat
Traduzioni
Francese
anneau d'un joug
Inglese
strip of leather joining the top flail to the handle
Spagnolo
mediana,
barzón
Italiano
gombina
Tedesco
Lederriemen im Pflugbaum.
arràre , vrb Definizione
segai arra, sida; fàere moida de sida
Sinonimi e contrari
assidare,
scirrai
/
bacanare,
istripitare,
sciumbullai,
tzacai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déboiser
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
retazar,
rozar
Italiano
sfrascare
Tedesco
lichten.
dòa , nf: doba,
doga,
dova Definizione
orrugu longu de linna unu pagu largu, ma prus istrintu in is duas puntas, grussu unos duos centímetros, segau apostadamente po fàere carradas o àteros istrègios deasi; corria de terra, ororu de làcana, illimpiada po no intrare fogos fuios a unu terrenu / fàgheresi a doas = irdoàresi, fàgheresi a cantos, a pimpiridas
Sinonimi e contrari
addóidu,
dovatu
Frasi
doas de cubas ndhe faghent de linna de castanza e de chercu ◊ si ndhe li ruent sos chíscios, a sa cuba, si abberint sas doas ◊ sa carrada si ponit cun àcua po istríngiri is dobas
2.
bi ses passadu tue a falche in manu e as fatu doa ◊ a su cunzadu innantis de intrare s'istiu li cheret fatu sa doa ◊ agiummai lis fuet su fogu a su laore fatendhe doas
3.
si ruet, currindhe gai, si faghet a doas! ◊ pro chi t'ischitzes e fales a doas, no bi ndhe faghes, cun megus, de proas! (Pirastru)
Cognomi e Proverbi
smb:
Doa
Etimo
itl., ltn.
Traduzioni
Francese
douve
Inglese
stave,
antifire strip
Spagnolo
duela
Italiano
dóga,
fàscia antincèndio
Tedesco
Daube,
Feuerschutzstreifen.
frísu , nm Definizione
sisia po acapiare s'imbustu a sa parte de ananti; tirighedha de cosa, de orrobba, de làuna
Sinonimi e contrari
beta 1,
bita 1
Etimo
itl.p
fris
Traduzioni
Francese
ruban,
bribe,
fragment
Inglese
ribbon,
strip
Spagnolo
cinta,
banda,
tira
Italiano
nastrino,
bindèllo
Tedesco
Bändchen,
Metalltrennband an Konservendosen.
innudàre , vrb: isnuare Definizione
bogare totu su bestimentu, fàere o lassare nudu a unu, leare s'ammontu o àteru chi serbit a carragiare; fintzes brivare de sa cosa, leare a unu su chi tenet, pèrdere totu o abbarrare cun tropu pagu
Sinonimi e contrari
nudai,
ispollincare
/
iscucuzare
| ctr.
bestire
Frasi
bos innudades e si bidides s'erighina non bos ndhe la catzedas a istratzadura ◊ a su malevadadu l’aiant assachiadu e inzurzadu, che l’aiant bogadu a fora dae sa sita e innudadu
2.
paja de pudhas aiant prenatu sa corte, carcarianne, chin sas alas innudatas che funnos ispozatos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dénuder
Inglese
to strip
Spagnolo
desnudar
Italiano
denudare
Tedesco
entblößen.
irbrossàre , vrb Definizione
segare sa brossa, is pillonatzos de una mata, pruschetotu de su truncu
Sinonimi e contrari
brossare,
immodhitare,
irfroghedhare,
ischesciai,
ispudhonare
| ctr.
imbrossai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébourgeonner
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
deschuponar
Italiano
scacchiare
Tedesco
ausgeizen.
irfozàre , vrb: isfogiare,
isfozare,
sciollai Definizione
betare, segare o pèrdere sa fògia, nau de su matedu
Sinonimi e contrari
irfozire
| ctr.
infollai
Frasi
in tempus de sicore meda sas àlvures s'isfozant ◊ totu acurtzu a sos budrones semus irfozendhe sos fundhos de sa bide
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to strip the leaves
Spagnolo
deshojar
Italiano
sfogliare
Tedesco
entblättern.
irgomàre , vrb: iscomare,
scomai Definizione
ischimare, segare is cambigiolos de is naes, is puntas de is matas
Sinonimi e contrari
iscarvare,
ischimare,
ischimizonare,
isfrongiare
Frasi
faghent iscomare s'ílighe mannu pro fàghere unu letu de sida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
escamondar
Italiano
sfrondare
Tedesco
entlauben.
iscarríre , vrb Definizione
segare sa carre, sa prupa de s'ossu, orrunchinare; pèrdere sa prupa comente unu illàngiat
Sinonimi e contrari
irromasire,
isprupare,
ispurpire
Frasi
de cudhu teracu mumudinu sos porcos acorrados si ant iscarridu finas sos ossos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décharner,
maigrir
Inglese
to strip the flesh,
to thin
Spagnolo
descarnar
Italiano
scarnire,
dimagrire
Tedesco
entfleischen,
abnehmen.
isfrongiàre , vrb: sfrongiai Definizione
segare is puntas, is cambos prus fines de is matas, de sa linna
Sinonimi e contrari
irgomare,
iscarvare,
ischimare,
ischimizonare
Traduzioni
Francese
élaguer
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
escamondar
Italiano
sfrondare
Tedesco
entlauben.
ispampinadúra , nf Definizione
su ispampinare
Sinonimi e contrari
scirrada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épamprage
Inglese
strip (of a vine)
Spagnolo
despampanadura
Italiano
spampanatura
Tedesco
Ablaubung.
ispampinàre , vrb: spampinai Definizione
segare sa fògia (pàmpinu) de sa pértiga noa de sa bide po chi s'àghina pighet prus sole e ària
Sinonimi e contrari
immamare,
irfozare,
scirrai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épamprer
Inglese
to strip of its leaves (a vine)
Spagnolo
despampanar
Italiano
spampanare
Tedesco
ablauben.
ispanàre , vrb Definizione
nau prus che àteru de vites o cosas deasi, papare o consumare sa filetadura de no intrare prus sidhada e de no poderare ca no istringhet; pps coment’e agt., chi girat chentza istrínghere
Traduzioni
Francese
foirer
Inglese
to strip
Spagnolo
pasarse de rosca
Italiano
spanare
Tedesco
überdrehen,
ausleiern.
ispogiàre , vrb: ispollai,
ispotzare,
ispozare,
spogiai Definizione
bogare una parte de su bistimentu chi si portat bestiu (sinono si narat ispollai nudu, innudare); nau de is matas, pèrdere sa fògia; in cobertantza, isfrutare s’àteru, pigandhondhedhi su chi tenet / ispollai unu frori = irfozare unu fiore nendhe sas peràulas m'istimat, mi gelat pro ischire de calicunu o calicuna…
Sinonimi e contrari
ischígnere,
ispannuliare,
spollincai,
spollitai
| ctr.
bestire,
chígnere
Frasi
sa mama, irghilinada, imbratada de sàmbene, ispozat sa pitzinna pro nanchi li firmare su sàmbene ◊ incomintzant a s'ispotzare, unu pintzu ifatu de s'àteru, fintzas a restare nudas de su totu ◊ si fiant agataus ispollaus nudus ◊ si acostat, si nd’ispollat su bonetu e at saludau
2.
s'ischiavu modernu l'ispozat e lu vendhet su guvernu ◊ sas àrvules s'ispozant, si vestint de nie e tristos sos puzones isetant su veranu
Etimo
ltn.
spoliare
Traduzioni
Francese
déshabiller
Inglese
to strip
Spagnolo
desvestir
Italiano
spogliare,
svestire
Tedesco
ausziehen.
sciollài , vrb: irfozare*,
isciollai,
sfollai Definizione
istacare o pèrdere sa fògia; nau de is metallos abbrigaos, bogare ischerdas, ischintídhias / s. s'àxina = ispollaidha de su pàmpinu
Sinonimi e contrari
irfozire,
sfollitai
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to strip the leaves off
Spagnolo
deshojar
Italiano
sfogliare,
defoliare
Tedesco
entblättern.
scirrài , vrb: iscirrare Definizione
segare is puntas de sa bide, de sa cosa chi creschet in is cresuras, e àteru: nau de sa bide in ierru, bogare in croba, segàreche is pértigas chi no si lassant po bogare frutu o fàere linna
Sinonimi e contrari
isbitare,
ischirrare,
iscoromedhai,
ispampinare,
ispatare,
scimai
Modi di dire
csn:
scirrai s'ollu = sceberai o chirriare s'ozu dae s'abbagrasta; s. sa porta = iscancarare sa zanna
Frasi
in austu si scirrat sa bíngia ◊ tocat a scirrai sa cresuri ca est pighendi tropu logu
2.
portat su bistiri scirrau, po fai biri ca est créscia
3.
mi dh'aberis, cussa genna, o bolis a ndi dha scirrai?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épamprer,
écimer,
éclaircir
Inglese
to strip of its leaves (a vine),
to prune
Spagnolo
despampanar
Italiano
spampanare,
cimare,
sfoltire
Tedesco
abblatten,
stutzen,
lichten.
sesúgia, sesúja , nf, nm: sisuja,
sisuju,
susúgia,
susuja,
susuza Definizione
est una genia de lóriga de loru o pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue intrare sa punta de sa timona de su carru o sa canna de s'arau / pinnicare o fortzicare sa cosa, sa zente che susuja = fàere a unu gànciu, atrotigare, acancarronare
Sinonimi e contrari
agione,
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia
Terminologia scientifica
msg
Etimo
ltn.
subjugia (lora)
Traduzioni
Francese
anneau d'un joug
Inglese
strip of leather joining the top flail to the handle
Spagnolo
barzón
Italiano
gombina
Tedesco
Lederriemen im Pflugbaum.
spetzài, spetzàri , vrb Definizione
segare, istacare sa petza de s'ossu (spetzari = segare, fàere a orrugos linna o àteru)
Sinonimi e contrari
isprupare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écharner
Inglese
to strip the flesh off
Spagnolo
descarnar
Italiano
scarnare
Tedesco
entfleischen.
tíra , nf, nm: tiru 2 Definizione
crantu, orrugu longu e istrintu de calecuna cosa, pruschetotu de cosa lada (orrobba, pedhe e àteru), nau fintzes de tretu de terrenu istrintu e longu; fintzes errigas de colore diferente in s'orrobba / min. tiredha, tiriedha, tirighedha, tirinedha, tirixedha
Sinonimi e contrari
loria,
tirete,
zira
Modi di dire
csn:
faindi tiras, de unu = bogare a corriolos, fàgherelu a bisera; segai a tiras = a tizas longas
Frasi
nemus cosit una tira de arrobba noa a unu bestiri béciu ◊ portàt is peis e is manus trogaus a tiras de linu ◊ at segau su lentzolu a tiras a tiras ◊ cun sas frófighes at segadu sa velina a tirighedhas ◊ de bestiolus nci nd'at a màncias e a tiras
2.
a s'orbescidroxu iat bistu una tira de terra: fiat un'ísula ◊ tengu una tira de terra chi no balit nudha
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
bande,
lange
Inglese
strip,
band
Spagnolo
tira,
raya
Italiano
strìscia,
banda,
fàscia
Tedesco
Streifen.
zíra , nf Definizione
tira de css. cosa (orrobba, làuna o àteru), ma fintzes terrenu istrintu e longhitu
Sinonimi e contrari
tira
Frasi
connosco su fele trummentosu chi s'ànimu a ziras mi riduet (M.Meridda)◊ cuaiant carres e birgonzas sas ziras mias fatas a latranga
2.
sa terra nostra sica e nuda si bestat de birdura in dogni zira! ◊ su sole est nadu e subra ’e sas giaras terras aradas, cun alas lezeras, ruet sa lughe in coloradas ziras (P.Casu)
Etimo
spn.
jira
Traduzioni
Francese
bande
Inglese
strip
Spagnolo
tira
Italiano
strìscia
Tedesco
Streifen.