insaurràre , vrb: issaurrare Definizione
isciúndhere de saurra (orrosu), pònnere saurra, isciúndhere cun sa saurra
Sinonimi e contrari
allentorire,
issaghinare
Frasi
custu manzanu chito mi so totu issaurradu colendhe in mesu s'erba
Traduzioni
Francese
mouiller de rosée
Inglese
growing of dew
Spagnolo
rociar
Italiano
formarsi della guazza,
bagnare di guazza
Tedesco
Taubildung.
intentiedhàre , vrb: intintiedhare,
intitibedhare,
intitiedhare,
intzintziedhare,
intzitzivedhare Definizione
pònnere, frigare o picigare tzintziedhu (es. in cara, a carrasegare, a giogu), imbrutare de tzintziedhu
Sinonimi e contrari
ammascarai,
imberdonare,
infodhinai,
tintiedhare
Frasi
su fumu de su fogu intitiedhat s'isterzu
2.
si divertiat a machine bidendhe sa zente intintiedhada ◊ est totu intitiedhada chi paret essida dae fraile!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir de suie
Inglese
to soil with soot
Spagnolo
tiznar
Italiano
sporcare di fulìggine
Tedesco
mit Ruß beschmutzen.
interinàda , nf: intirinada,
intrinada Definizione
s'ora chi s'aera est immurrinandho, cambiandho colore, siat su merie addaghi iscurigat e siat candho est faendho die su mengianu chitzo
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
inclinada,
ingalu,
interighinada,
interighinadorzu,
intríchinu,
irmurinada,
iscuricada,
iscurigadolzu,
murriadrosu
/
cdh. antrinata,
intrinata
| ctr.
abbréschida,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
Frasi
dogni die a s'alvèschere tiu Zanu bessit e torrat sempre a s'intrinada (S.Casu)◊ a dies istat finas a s'intrinada cantendhe ◊ a s'interinada calant sas umbras
2.
a s'intrinada de custu manzanu ap'ojadu in carrera una tziedha
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crépuscule,
coucher de soleil
Inglese
dusk
Spagnolo
crepúsculo
Italiano
crepùscolo,
tramónto
Tedesco
Dämmerung,
Sonnenuntergang.
intingiadúra , nf Definizione
su s'intingiare, su dannu de sa tíngia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de prendre la teigne
Inglese
tinea damage
Spagnolo
el coger la tiña
Italiano
intignatura
Tedesco
Mottenfraß,
Mottenloch.
intonicài , vrb: intunicai,
intunicare,
intunigare Definizione
impalitare, betare e firmare bene s’impastu a unu muru po dhu finire e fàere lisu; passare o frigare sa tinta a is muros finios
Sinonimi e contrari
albiare,
arrabbussai,
arraspagliai,
impalitai,
impilatzare,
incalchinare,
incroxai,
ingrostare,
innalvinare,
irrustigare,
ischedrare
/
illatare,
imbarchinai
2.
intunicandhe cochinas e salas chin tintas noas bellas chi parent telas bestis sas domos de pompas e galas e tue puru intunicau irghelas!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
crépir,
enduire de plâtre,
enduire de ciment
Inglese
to plaster
Spagnolo
enlucir,
encalar
Italiano
intonacare
Tedesco
verputzen.
intríchinu , nm: intríghinu Definizione
s'ora chi cumènciat a iscurigare / a s'intríghinu = a s'irmurinada, a s'acabbu
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
inclinada,
interighinada,
interinada,
irmurinada,
iscurigadolzu,
iscurigantina,
murriadrosu
| ctr.
abbréschida
Frasi
solu a tardu, a s'ora de s'intríchinu, su pitzinnu tzedet ca famiu, istracu e sonniu, est s'ora zusta pro ghirare ◊ atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coucher de soleil,
noircir
Inglese
sunset,
dusk
Spagnolo
atardecer
Italiano
tramónto,
imbrunire
Tedesco
Sonnenuntergang,
Dämmerung.
intrullaméntu , nm Definizione
su intrullai, su fàere o essire bulugiau
Sinonimi e contrari
abbaunzamentu
2.
immoi, cun cuss'intrullamentu arrexinau in fundu de sa cusciéntzia, si càstiat a ingíriu, pérdia (I.Lecca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de troubler
Inglese
muddiness
Spagnolo
enturbiamiento
Italiano
intorbidiménto
Tedesco
Trübung.
intucaràre , vrb: intucherare,
intzucorare,
intzucurai Definizione
indrucare cun su tzúcuru, pònnere o betare tzúcuru
Sinonimi e contrari
tucarare
Frasi
fit bella cudha càriga totu intucherada! ◊ cussos sunt ninnadores intucherados cun fele!
Traduzioni
Francese
saupoudrer de sucre,
sucrer
Inglese
to sugar
Spagnolo
azucarar
Italiano
inzuccherare
Tedesco
zuckern.
intumbàre , vrb: intzumbare,
itzumbare Definizione
tzumbare, iscúdere a tzumbadas comente faent crabas e brebès chi s'iscudent cun sa conca s'una cun s'àtera
Sinonimi e contrari
atricuai,
atumbae,
istumbai
2.
sos assessores s'intzumbant che muvras
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de cornes,
heurter
Inglese
to butt
Spagnolo
cornear
Italiano
cozzare
Tedesco
mit den Hörnern stoßen.
intúndhu , avb, prep: intunnu Definizione
a i. = a ingíriu; essire, andhare a s'intundha = chentza si pònnere bestimenta de subra (es. issallu, capoto) o learesila chentza si la bestire
Frasi
dat un'ojada a intundhu ◊ mi giro a intunnu pro bídere inumbe so
2.
sas umbras de sa note abbassant pintanne istranas formas a intunnu de sas tupas, de sas pretas e de cussa muntagna minetzosa ◊ at fatu inghiriare sa tràbila a intundhu de sa créjia pro sa beneiscione
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
autour de
Inglese
around
Spagnolo
alrededor
Italiano
attórno
Tedesco
umher,
um.
ipianitàda , nf Definizione
passada de prana
Sinonimi e contrari
apraniada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de rabot
Inglese
planing
Spagnolo
cepilladura
Italiano
piallata
Tedesco
Abhobeln.
irbentiadúra , nf Definizione
su irbentiare, pérdia de fortza, de fragu, de àrculu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de s'évaporer
Inglese
evaporation
Spagnolo
disipación,
desvanecimiento
Italiano
svaporaménto
Tedesco
Verdunstung.
irbiaridúra , nf Definizione
su irbiarire, pérdia de colore, iscoloridura
Sinonimi e contrari
ilbiadida,
ticadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de se décolorer,
de ternir
Inglese
fadeness
Spagnolo
descoloramiento
Italiano
sbiaditèzza
Tedesco
Abfärbung.
irbrenugàda , nf: irbrinucada,
isbenujada Definizione
cropu de benugu
Sinonimi e contrari
ilgrenucata
Frasi
si l'at cotadu suta e leadu a irbrenugadas ◊ peta de anzone arrustu… manigade, no sunt mancu irbrenugadas, no!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de genou
Inglese
blow with the knee
Spagnolo
rodillazo
Italiano
ginocchiata
Tedesco
Kniestoß.
irbruinàda , nf: isproinada Definizione
su irbruinare, su limpiare su pruine / giare un'isproinada a ccn. = fàghere meda menzus o prus de isse, lassàreli su bruine coment'e binchíndhelu currindhe
Sinonimi e contrari
ispiugherada
/
ttrs. ipiubarada
| ctr.
impiubarada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de chiffon
Inglese
to dust
Spagnolo
desempolvadura
Italiano
spolverata
Tedesco
Abstauben.
irfoetàda , nf: irvoetada,
isfoetada,
isfuetada Definizione
cropu de foete; tzàcurru chi faet su foete iscudendho
Sinonimi e contrari
aciotada,
afuetada,
iscorriada,
iscuitzada
/
iscóchidu
/
cdh. sfuitata
Frasi
at coitadu a ch'essire càdriu a s'irfoetada! ◊ no apo bidu nudha, ma s'intendhiant sas irfoetadas ◊ che un'isfoetada iscuta a carres nudas e a s'iscunfidada mi as pienu su coro de assuconu
2.
sas irfoetadas de s'abba, mulinada dae sa tramuntana, lis marmurabat sa carena
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de cravache,
coup de fouet
Inglese
lash
Spagnolo
latigazo
Italiano
scudisciata,
sferzata
Tedesco
Peitschenhieb.
irforticàre , vrb: irfurticare Definizione
bogare o istacare su ortigu de is matas de su suérgiu (de su truncu)
Sinonimi e contrari
idortigari,
isgurticiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détacher de l'arbre le liège
Inglese
to remove cork
Spagnolo
descorchar
Italiano
disugherare
Tedesco
entkorken.
irfrebbàre , vrb Definizione
essire sa frebba, passare sa callentura
Sinonimi e contrari
isfrebbire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ne plus avoir de la fièvre
Inglese
to bring s.o.'s temperature down
Spagnolo
bajar la fiebre
Italiano
sfebbrare
Tedesco
fieberfrei werden.
irgàbbu , nm: isgabbu Definizione
genia de marchighedhu, fossitedhu, chi si faet a is bardúfolas cun calecuna punta; genia de fossitedhu chi in sa pedhe abbarrat de sa fruschedha de sa pigota, marcu, singiale de unu male, de dannu
Sinonimi e contrari
iscabbu
/
ciarolu,
cocone 1,
fítulu,
majodha,
pizolu 1
/
cdh. smarroculata
3.
oje est morta Zigliana: cantu ne dat irgabbu!…
Traduzioni
Francese
cicatrice de pustule de la variole
Inglese
variolous pustule scar
Spagnolo
picadura de viruela
Italiano
cicatrice da pùstola vaiolósa
Tedesco
Pockenausschlag.
irgàrgu , nm Definizione
su irgargare; tzérriu mannu, boghe arta; su cantare de is pigiones, una manera de cantare
Sinonimi e contrari
boche,
grida,
ingargu,
istrígulu
/
gorgheu
Frasi
fit a irgargos de cuntentesa ◊ sas crapas ghirandhe a cubile cumintzabant a miliare e sos crapitos cumintzabant a irgargos sichios, pro sa gana ◊ s'intendhiant sos irgargos de sos festaresos
2.
cussu est un'irgargu de pica
Traduzioni
Francese
action de s'égosiller,
roulade,
ramage
Inglese
shouting oneself hoarse,
trill
Spagnolo
chillido,
gorjeo
Italiano
sgolaménto,
gorghéggio
Tedesco
Geschrei,
Triller.