imbatiàre , vrb: ingatiare Definizione
abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po sa morte de s’unu o de s’àtera (tempos cumpostos cun aus. èssere e àere)
Sinonimi e contrari
agatiare,
ifiudare,
sciudai,
sviurai
Frasi
de candho aiat imbatiadu no li fit mai mancada de manos sa ruca e su fusu ◊ custu li fit capitau apustis chi si fit ingatiaa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être veuf
Inglese
to be left a widow (er)
Spagnolo
enviudar
Italiano
restare védovi
Tedesco
verwitwen.
imbremigài , vrb: imbremigare,
imbremmigai,
ingermigae,
-ai,
-are,
ingremigae Definizione
pònnere su greme, mescamente comente faet in sa linna chi portat sa tíngia, o in sa carre, in sa petza, in frutuàriu chi si guastat
Sinonimi e contrari
bermigare,
bermire,
soldire
/
abbrumai,
infarraciai,
pipionire,
pubujonare
Frasi
pudésciu e imbremigau chi dh'agatint! ◊ custa linna si est totu imbremigada, de cantu est bècia ◊ s'antunna cheret cota luego pro no s'imbremigare ◊ càstia ca sa castàngia s'ingérmigat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be wormeaten
Spagnolo
agusanarse,
carcomer
Italiano
inverminire,
tarlare
Tedesco
wurmig werden.
incalchetàre , vrb: incaschetare Definizione
incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu
Sinonimi e contrari
incasciae
Frasi
si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua!
Traduzioni
Francese
se mettre en tête
Inglese
to be fixed
Spagnolo
obstinarse
Italiano
fissarsi,
inculcare
Tedesco
eine fixe Idee haben.
incaniàre , vrb Definizione
no àere làstima nudha, su èssere malos che cane
Sinonimi e contrari
incanire 1,
iscaniare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être cruel
Inglese
to be cruel
Spagnolo
hacerse cruel
Italiano
èsser crudèle,
non aver compassióne
Tedesco
grausam sein.
incaníre 1, incaníri , vrb, rfl Definizione
fàere su cane, èssere malu, chentza làstima peruna, arrennegare che cane
Sinonimi e contrari
incaniare
Frasi
sa malasorti si est incania cun Mariedha de sa primu dí chi at biu sa luxi, scedada!(G.Ortu)
Etimo
itl.
incanire
Traduzioni
Francese
s'acharner
Inglese
to be pitiless
Spagnolo
ensañarse
Italiano
accanirsi
Tedesco
sich erbosen.
inchimerài, inchimeràre , vrb: inchimeriare Definizione
pigare chimera, pigare o giare arennegu, fintzes pònnere in conca calecuna idea a bisura de chimera
Sinonimi e contrari
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchimerire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frasi
sendhe míseru isciau, t'inchimeras e ti faghes padronu in prepoténtzia (P.Casu)◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ sas aeras inchimeradas no faghent isperare in dies bonas ◊ si inchimeras a mie, ti zuro chi non cantas prus in logu! (M.Z.Funedda)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
s'irriter
Inglese
to be obstinate
Spagnolo
obstinarse,
empeñarse
Italiano
incaponirsi,
alterarsi
Tedesco
sich versteifen,
sich erregen.
incispíre , vrb Definizione
coment'e mandhare o bogare cispa, ischintídhias, catzare fogu, nau in cobertantza de una manera de fàere fogosa, forte, airada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
flamboyer,
faire fureur
Inglese
to blaze,
to be the rage (all)
Spagnolo
chispear
Italiano
fiammeggiare,
furoreggiare
Tedesco
aufflammen,
großen Erfolg haben.
incrèschere , vrb: incresci,
incrèsciri Definizione
giare ifadu, giare incruescu, ma mescamente sentire calecunu dolore o fintzes unu dannu, unu dispraxere
Sinonimi e contrari
dispiàghere,
dòlere,
ifadare,
incrudèschere
Frasi
non dia chèrrere incrèschere a nisciunu (G.Fiori)◊ aia bisonzu e apo incréschidu
2.
dh'increscit una camba ◊ m'increscit una denti, m'increscint is arrigus
3.
su de no premiare una poesia in calchi cuncursu no devet incrèschere e ne ammutzighilare sos cuncurrentes
Etimo
itl.
increscere
Traduzioni
Francese
avoir mal,
être désolé
Inglese
to ache,
to be sorry
Spagnolo
doler,
lamentar
Italiano
dolére
Tedesco
schmerzen.
infarraciài, infarratzài , vrb: infarrutzae,
infarrutzari,
infarrussai Definizione
nau de sa linna bècia, agiummai coment'e fàere o essire a farra, guasta, totu istampada; foedhandho de fruta chistia, tzucorare a sola
Sinonimi e contrari
afarratzai,
afarrixedhai,
afarruciare,
irfarinare,
pipionire
Frasi
est fatu de linna bècia chi no infarratzat ◊ crepau siat, che doga infarraciara!
2.
sa figu sicà si papat candu est bene infarrutzà
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm-eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
infendiài , vrb: infindhiare,
infindhigare,
isfindhigare,
sfendiai Definizione
nau de sa fémina, naschire su fedu nou
Sinonimi e contrari
iglierare,
insinnigare,
iscendiai,
palturire,
springiai
| ctr.
imprignare
Frasi
chi impríngias ge as a infendiai!
Etimo
ltn.
*exfendicare
Traduzioni
Francese
accoucher
Inglese
to be delivered of
Spagnolo
parir,
alumbrar
Italiano
partorire
Tedesco
gebären.
insinnigàre , vrb rfl: iscinigare,
iscinniare,
iscinnigare,
issindhigare,
issinnigare Definizione
nau solu de fémina, fàere su fedu, naschire unu fígiu
Sinonimi e contrari
iglierare,
infendiai*,
iscendiai,
palturire,
springiai
Frasi
l'apo preguntadu si si fit issindhigada sa muzere (G.Ruju)◊ ant ischípiu chi cudha fémina si fut issindhigada ◊ no dh'ischius chie at issindhigau de pagu in bidha
Traduzioni
Francese
accoucher
Inglese
to be delivered (of a child)
Spagnolo
parir
Italiano
partorire,
sgravarsi
Tedesco
gebären.
intemperiàre , vrb Definizione
fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza
Sinonimi e contrari
temperare
2.
ma at intemperiau, ocannu!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire mauvais temps
Inglese
to be bad weather
Spagnolo
hacer tiempo malo
Italiano
far cattivo tèmpo
Tedesco
schlechtes Wetter sein.
irfodhiàre , vrb: isfodhare,
isfodhiare Definizione
coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu
Sinonimi e contrari
abbatimare,
afandhare,
assagadare,
assupai,
isalidare,
sufratare
Frasi
sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'époumoner,
essouffler
Inglese
to breathe (out),
to be out of breath
Spagnolo
resollar,
resoplar,
jadear
Italiano
sfiatare,
respirare affannosaménte
Tedesco
ausströmen,
Atemnot bereiten.
iscaniài, iscaniàre , vrb Definizione
no àere làstima, fàere su cane, tratare male
Sinonimi e contrari
incaniare
Frasi
Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris
Traduzioni
Francese
être cruel
Inglese
to be cruel
Spagnolo
endurecerse,
no tener corazón
Italiano
èsser crudèle,
non aver compassióne
Tedesco
herzlos sein,
mitleidlos.
iscascedhàe, iscascedhài , vrb: iscassedhai,
iscassedhare,
iscassidhare,
iscassellare,
scascedhai Definizione
mòvere, essire de su giustu (nau fintzes de cumportamentu), no àere manu firma faendho una cosa, fàere unu movimentu pagu precisu, illascinare (e si narat fintzes de sa cosa chi si manígiat), fartare; fintzes betare de cuadhu
Sinonimi e contrari
allescinai,
iscassedhire,
mòere
/
millire
Frasi
fui seghendi a lepa, mi at iscassedhau sa manu e mi seu ingortu ◊ mi at iscassedhau sa manu: mi ndi apu ghetau tropu, de binu! ◊ pudendi in bíngia, si bit ca mi at iscassedhau sa manu e babbu si ndi est acatau ◊ nanca benias a is otu e funt is otu e mesu: iscassedhada s'ora ti est?! ◊ mi est iscassedhau s'ollu: immoi custa cosa est tropu cundia!
2.
est iscassidhau in s'iscamedhadorju
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déconner,
jeter,
démonter
Inglese
to be wrong,
to throw
Spagnolo
equivocarse,
temblar,
desmontar
Italiano
sgarrare,
sbalzare
Tedesco
nicht genau sein,
nicht genau gehen,
werfen.
ispirài , vrb: ispirare,
spirai Definizione
fàere s'úrtimu respiru, èssere in puntu de morte, morindho
Sinonimi e contrari
buchiai,
mòrrere
Frasi
ispirendi apu a nai "Mòrgiu po sentimentu!"◊ ses sinzilla po mei finas a ispirai ◊ in cussu, li benit s'alenu mancante, sa carena cumponet e istirat, totu est finidu: finalmente ispirat ◊ po cunverti su pecadori tui in gruxi as ispirau (T.Cara)
2.
semus ispirendhe de sidis
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
agoniser,
expirer
Inglese
to pass away,
to be dying
Spagnolo
expirar
Italiano
agonizzare,
spirare
Tedesco
im Sterben liegen,
sterben.
ispramài, ispramàre , vrb: isprammare,
spramai Definizione
tímere, pigare assíchidu, fàere a tímere meda
Sinonimi e contrari
acicai,
apramare,
asciuconare,
asciustrare,
assantiare,
aterrighinare,
isprauriri,
isturdinare,
sadhie,
spetziai,
stremessiri
Frasi
bidindhe sa mere ruta, sa teraca s'isprammat e comintzat a pònnere sas boghes ◊ su fragassu at fatu isprammare finas un'ómine valorosu ◊ sos astores falant in sas cussorzas isprammendhe sas chedhas apaxiadas ◊ bi at chie zàgarat su cane isprammàndhelu cun carchi frunzita
Etimo
ctl.
espalmar
Traduzioni
Francese
frémir d'horreur,
horrifier
Inglese
to be horrified
Spagnolo
horripilar,
espeluznar
Italiano
raccapricciare,
inorridire
Tedesco
schaudern,
entsetzen.
istonài, istonàre , vrb: stonai Definizione
su no èssere a tonu, intonaos de boghe, fintzes su no torrare paris de duas cosas, in calecuna chistione
Sinonimi e contrari
distonai
Traduzioni
Francese
chanter faux,
détonner
Inglese
to be out of tune
Spagnolo
desentonar,
desafinar
Italiano
stonare
Tedesco
falsch singen.
istontorronàu , agt Definizione
chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau
Sinonimi e contrari
ibbadhinadu,
scimingiau
Frasi
vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui éprouve des vertiges
Inglese
to be overcomed by dizziness
Spagnolo
mareado
Italiano
preso da vertìgini
Tedesco
schwindelig sein.
istriàre 1 , vrb Definizione
sentire istriore de su fritu o de sa timoria
Sinonimi e contrari
arpilare,
astriare*
Traduzioni
Francese
frémir d'horreur
Inglese
to be appalled
Spagnolo
espeluznarse
Italiano
raccapricciare
Tedesco
schaudern.