Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

imbatiàre , vrb: ingatiare Definitzione abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po sa morte de s’unu o de s’àtera (tempos cumpostos cun aus. èssere e àere) Sinònimos e contràrios agatiare, ifiudare, sciudai, sviurai Frases de candho aiat imbatiadu no li fit mai mancada de manos sa ruca e su fusu ◊ custu li fit capitau apustis chi si fit ingatiaa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être veuf Ingresu to be left a widow (er) Ispagnolu enviudar Italianu restare védovi Tedescu verwitwen.

imbremigài , vrb: imbremigare, imbremmigai, ingermigae, -ai, -are, ingremigae Definitzione pònnere su greme, mescamente comente faet in sa linna chi portat sa tíngia, o in sa carre, in sa petza, in frutuàriu chi si guastat Sinònimos e contràrios bermigare, bermire, soldire / abbrumai, infarraciai, pipionire, pubujonare Frases pudésciu e imbremigau chi dh'agatint! ◊ custa linna si est totu imbremigada, de cantu est bècia ◊ s'antunna cheret cota luego pro no s'imbremigare ◊ càstia ca sa castàngia s'ingérmigat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se vermouler Ingresu to be wormeaten Ispagnolu agusanarse, carcomer Italianu inverminire, tarlare Tedescu wurmig werden.

incalchetàre , vrb: incaschetare Definitzione incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Sinònimos e contràrios incasciae Frases si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Tradutziones Frantzesu se mettre en tête Ingresu to be fixed Ispagnolu obstinarse Italianu fissarsi, inculcare Tedescu eine fixe Idee haben.

incaniàre , vrb Definitzione no àere làstima nudha, su èssere malos che cane Sinònimos e contràrios incanire 1, iscaniare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être cruel Ingresu to be cruel Ispagnolu hacerse cruel Italianu èsser crudèle, non aver compassióne Tedescu grausam sein.

incaníre 1, incaníri , vrb, rfl Definitzione fàere su cane, èssere malu, chentza làstima peruna, arrennegare che cane Sinònimos e contràrios incaniare Frases sa malasorti si est incania cun Mariedha de sa primu dí chi at biu sa luxi, scedada!(G.Ortu) Ètimu itl. incanire Tradutziones Frantzesu s'acharner Ingresu to be pitiless Ispagnolu ensañarse Italianu accanirsi Tedescu sich erbosen.

inchimerài, inchimeràre , vrb: inchimeriare Definitzione pigare chimera, pigare o giare arennegu, fintzes pònnere in conca calecuna idea a bisura de chimera Sinònimos e contràrios abbetiae, achibberare, acroconai, afutare, airai, aorcare, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchimerire, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Frases sendhe míseru isciau, t'inchimeras e ti faghes padronu in prepoténtzia (P.Casu)◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ sas aeras inchimeradas no faghent isperare in dies bonas ◊ si inchimeras a mie, ti zuro chi non cantas prus in logu! (M.Z.Funedda) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'obstiner, s'irriter Ingresu to be obstinate Ispagnolu obstinarse, empeñarse Italianu incaponirsi, alterarsi Tedescu sich versteifen, sich erregen.

incispíre , vrb Definitzione coment'e mandhare o bogare cispa, ischintídhias, catzare fogu, nau in cobertantza de una manera de fàere fogosa, forte, airada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu flamboyer, faire fureur Ingresu to blaze, to be the rage (all) Ispagnolu chispear Italianu fiammeggiare, furoreggiare Tedescu aufflammen, großen Erfolg haben.

incrèschere , vrb: incresci, incrèsciri Definitzione giare ifadu, giare incruescu, ma mescamente sentire calecunu dolore o fintzes unu dannu, unu dispraxere Sinònimos e contràrios dispiàghere, dòlere, ifadare, incrudèschere Frases non dia chèrrere incrèschere a nisciunu (G.Fiori)◊ aia bisonzu e apo incréschidu 2. dh'increscit una camba ◊ m'increscit una denti, m'increscint is arrigus 3. su de no premiare una poesia in calchi cuncursu no devet incrèschere e ne ammutzighilare sos cuncurrentes Ètimu itl. increscere Tradutziones Frantzesu avoir mal, être désolé Ingresu to ache, to be sorry Ispagnolu doler, lamentar Italianu dolére Tedescu schmerzen.

infarraciài, infarratzài , vrb: infarrutzae, infarrutzari, infarrussai Definitzione nau de sa linna bècia, agiummai coment'e fàere o essire a farra, guasta, totu istampada; foedhandho de fruta chistia, tzucorare a sola Sinònimos e contràrios afarratzai, afarrixedhai, afarruciare, irfarinare, pipionire Frases est fatu de linna bècia chi no infarratzat ◊ crepau siat, che doga infarraciara! 2. sa figu sicà si papat candu est bene infarrutzà Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se vermouler Ingresu to be worm-eaten Ispagnolu carcomer Italianu tarlare Tedescu wurmstichig machen.

infendiài , vrb: infindhiare, infindhigare, isfindhigare, sfendiai Definitzione nau de sa fémina, naschire su fedu nou Sinònimos e contràrios iglierare, insinnigare, iscendiai, palturire, springiai | ctr. imprignare Frases chi impríngias ge as a infendiai! Ètimu ltn. *exfendicare Tradutziones Frantzesu accoucher Ingresu to be delivered of Ispagnolu parir, alumbrar Italianu partorire Tedescu gebären.

insinnigàre , vrb rfl: iscinigare, iscinniare, iscinnigare, issindhigare, issinnigare Definitzione nau solu de fémina, fàere su fedu, naschire unu fígiu Sinònimos e contràrios iglierare, infendiai*, iscendiai, palturire, springiai Frases l'apo preguntadu si si fit issindhigada sa muzere (G.Ruju)◊ ant ischípiu chi cudha fémina si fut issindhigada ◊ no dh'ischius chie at issindhigau de pagu in bidha Tradutziones Frantzesu accoucher Ingresu to be delivered (of a child) Ispagnolu parir Italianu partorire, sgravarsi Tedescu gebären.

intemperiàre , vrb Definitzione fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza Sinònimos e contràrios temperare 2. ma at intemperiau, ocannu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire mauvais temps Ingresu to be bad weather Ispagnolu hacer tiempo malo Italianu far cattivo tèmpo Tedescu schlechtes Wetter sein.

irfodhiàre , vrb: isfodhare, isfodhiare Definitzione coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu Sinònimos e contràrios abbatimare, afandhare, assagadare, assupai, isalidare, sufratare Frases sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'époumoner, essouffler Ingresu to breathe (out), to be out of breath Ispagnolu resollar, resoplar, jadear Italianu sfiatare, respirare affannosaménte Tedescu ausströmen, Atemnot bereiten.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definitzione no àere làstima, fàere su cane, tratare male Sinònimos e contràrios incaniare Frases Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Tradutziones Frantzesu être cruel Ingresu to be cruel Ispagnolu endurecerse, no tener corazón Italianu èsser crudèle, non aver compassióne Tedescu herzlos sein, mitleidlos.

iscascedhàe, iscascedhài , vrb: iscassedhai, iscassedhare, iscassidhare, iscassellare, scascedhai Definitzione mòvere, essire de su giustu (nau fintzes de cumportamentu), no àere manu firma faendho una cosa, fàere unu movimentu pagu precisu, illascinare (e si narat fintzes de sa cosa chi si manígiat), fartare; fintzes betare de cuadhu Sinònimos e contràrios allescinai, iscassedhire, mòere / millire Frases fui seghendi a lepa, mi at iscassedhau sa manu e mi seu ingortu ◊ mi at iscassedhau sa manu: mi ndi apu ghetau tropu, de binu! ◊ pudendi in bíngia, si bit ca mi at iscassedhau sa manu e babbu si ndi est acatau ◊ nanca benias a is otu e funt is otu e mesu: iscassedhada s'ora ti est?! ◊ mi est iscassedhau s'ollu: immoi custa cosa est tropu cundia! 2. est iscassidhau in s'iscamedhadorju Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déconner, jeter, démonter Ingresu to be wrong, to throw Ispagnolu equivocarse, temblar, desmontar Italianu sgarrare, sbalzare Tedescu nicht genau sein, nicht genau gehen, werfen.

ispirài , vrb: ispirare, spirai Definitzione fàere s'úrtimu respiru, èssere in puntu de morte, morindho Sinònimos e contràrios buchiai, mòrrere Frases ispirendi apu a nai "Mòrgiu po sentimentu!"◊ ses sinzilla po mei finas a ispirai ◊ in cussu, li benit s'alenu mancante, sa carena cumponet e istirat, totu est finidu: finalmente ispirat ◊ po cunverti su pecadori tui in gruxi as ispirau (T.Cara) 2. semus ispirendhe de sidis Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu agoniser, expirer Ingresu to pass away, to be dying Ispagnolu expirar Italianu agonizzare, spirare Tedescu im Sterben liegen, sterben.

ispramài, ispramàre , vrb: isprammare, spramai Definitzione tímere, pigare assíchidu, fàere a tímere meda Sinònimos e contràrios acicai, apramare, asciuconare, asciustrare, assantiare, aterrighinare, isprauriri, isturdinare, sadhie, spetziai, stremessiri Frases bidindhe sa mere ruta, sa teraca s'isprammat e comintzat a pònnere sas boghes ◊ su fragassu at fatu isprammare finas un'ómine valorosu ◊ sos astores falant in sas cussorzas isprammendhe sas chedhas apaxiadas ◊ bi at chie zàgarat su cane isprammàndhelu cun carchi frunzita Ètimu ctl. espalmar Tradutziones Frantzesu frémir d'horreur, horrifier Ingresu to be horrified Ispagnolu horripilar, espeluznar Italianu raccapricciare, inorridire Tedescu schaudern, entsetzen.

istonài, istonàre , vrb: stonai Definitzione su no èssere a tonu, intonaos de boghe, fintzes su no torrare paris de duas cosas, in calecuna chistione Sinònimos e contràrios distonai Tradutziones Frantzesu chanter faux, détonner Ingresu to be out of tune Ispagnolu desentonar, desafinar Italianu stonare Tedescu falsch singen.

istontorronàu , agt Definitzione chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau Sinònimos e contràrios ibbadhinadu, scimingiau Frases vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui éprouve des vertiges Ingresu to be overcomed by dizziness Ispagnolu mareado Italianu preso da vertìgini Tedescu schwindelig sein.

istriàre 1 , vrb Definitzione sentire istriore de su fritu o de sa timoria Sinònimos e contràrios arpilare, astriare* Tradutziones Frantzesu frémir d'horreur Ingresu to be appalled Ispagnolu espeluznarse Italianu raccapricciare Tedescu schaudern.