abejài , vrb Definizione
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Frasi
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Traduzioni
Francese
se fixer
Inglese
to be a stickler
Spagnolo
tener manía
Italiano
avére una fissazióne
Tedesco
eine fixe Idee haben.
berinízu , nm Definizione
idea mala a essire de conca
Sinonimi e contrari
abeju,
berrinzu,
grima,
lollória,
violu
Frasi
l'ant leadu a corpos ma no che li est essidu su berinizu de bi torrare a proare!
Traduzioni
Francese
idée fixe
Inglese
obsessed idea
Spagnolo
obsesión
Italiano
idèa fissa
Tedesco
Zwangsvorstellung,
fixe Idee.
bidhídhiri , nm Definizione
idea maca, istrambeca, badhine
Sinonimi e contrari
adhídhiu,
bibbirriu,
billèlleres,
birbillitzu,
bremmigorru,
crichivellu,
muschinada,
píspara,
treca,
tzelevriada,
tzintzirilliu,
viúscula,
zibbírriu
Frasi
ti ndhe benit, a tie, de bidhídhiris a conca!…◊ no ti sunt passados ancora sos bidhídhiris?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
idée bizarre
Inglese
odd idea
Spagnolo
idea peregrina,
extravagante
Italiano
idèa bizzarra
Tedesco
wunderliche Idee.
cascabédhu, cascabéllu , nm: cascavèglia,
cascavégliu,
cascavellu Definizione
idea badhinosa, pistighíngiu, pentzamentu malu; nau de unu, chi dh'ant orróschiu o chi at orróschiu; a logos, genia de sonàgia pitichedhedha / ghetare cascavégliu a unu = ficare ódiu, tírria, menospretziai
Sinonimi e contrari
bidhídhiri,
bigirria,
erredha,
férnia,
fumacera,
irriolu,
iscrapitzada,
meleda,
zibbírriu
/
ischiglitu
Modi di dire
csn:
bogai (o bogaisindi) is cascavellus de conca = fàghere lassare (o lassare) sas ideas macas, sos machines; lassai su cascavellu, o is cascavellus; ghetai cascavellu a ccn. = leare a regelu
Frasi
e no nci dh'essit su cascavégliu de conca! ◊ podides irmazinare su cascavellu chi mi at postu candho mi at allegadu de "sos àteros astros"! (A.Deplano)◊ issu at ghetau cascavellu a is barracellus e a is canis ◊ bogai su mediori e is cascavèglias!
Etimo
ctl.
cascavell
Traduzioni
Francese
fantaisie,
idée fixe
Inglese
fancy,
oddness
Spagnolo
capricho,
antojo
Italiano
caprìccio,
bizzarrìa,
idèa fissa
Tedesco
Laune,
fixe Idee.
cuncétu , nm: cuntzetu Definizione
cuncordu de ideas, un'idea pertzisa chi si faghet istudiendhe e cumprendhindhe una chistione; su pessare bene de unu, su ndhe àere un'idea bona, su lu pònnere in càrculu
Sinonimi e contrari
idea
Frasi
custu cuntzetu est riservadu a chie at mente abbista ◊ mi ndhe apo fatu unu malu cuntzetu de cudha pessone! ◊ su cuncetu de sa sterrina no est un'argumentu chi s'isterrit, ma su chi donat s'incidu po fai sa cobertanza, o rima, aundi su poeta narat própiu s'idea chi bollit significai
2.
ti tenia in cuncetu ma tue ti creias tropu! ◊ s'ómine faularzu est tentu in pagu cuntzetu ◊ si a totu protzedis che a mie, nisciunu ti at a tènnere in cuntzetu!
Traduzioni
Francese
idée,
opinion
Inglese
concept
Spagnolo
concepto,
opinión
Italiano
concètto
Tedesco
Idee,
Auffassung.
fissatziòne, fissatziòni , nf Definizione
idea firma, pruschetotu lègia, chi unu no arrennescet a si ndhe bogare de conca; abbitúdine chi unu at pigau
Sinonimi e contrari
abeju,
berinizu,
grima,
pelei,
violu
/
ttrs. tzirrioni
Traduzioni
Francese
idée fixe
Inglese
fixation
Spagnolo
obsesión,
idea fija
Italiano
fissazióne
Tedesco
fixe Idee.
gríma , nf Definizione
cosa chi s'istat sèmpere pentzandho, chi si giughet in conca a sa sighia
Sinonimi e contrari
abeju,
berinizu,
violu
Frasi
no mi ch'essint mai dae grima, ca sas anzones meressint sentidas! ◊ sa grima issoro fit de fàghere sa cosa sa die de mesaustu
Traduzioni
Francese
marotte,
dada
Inglese
fixed idea
Spagnolo
manía,
idea fija
Italiano
idèa fissa
Tedesco
Zwangsvorstellung,
fixe Idee.
idèa , nf: bidea,
idei,
irea,
irei Definizione
pentzada o pentzamentu, cosa chi si pentzat, fintzes una genia de determinu o decisione po calecuna cosa, su chi si pentzat o chi si credet de calecuna chistione, su chi si pentzat de fàere (a/c.: prus de una borta si podet agatare iscritu o intèndhere bidea ca, deasi comente sa /b/ a bortas benit bene a che dha trantzire in cuménciu de foedhu, a bortas arrechedit a dha pònnere in foedhos chi però no cumènciant cun custu sonu, e a bortas si faet fintzes chentza bisóngiu perunu)
Sinonimi e contrari
credéntzia 1,
indenna,
pensamentu
Modi di dire
csn:
zúghere idea, èssere in s'idea de, pònnere s'idea a fàghere una cosa = cherrer fàghere, pessare de fàghere una cosa; fàghere cosa de i. sua = chentza chi bi lu cumandhet neune, solu ca cumprendhet e cheret; dàresi a s'i. mala = ponnirisí a fai mali; cambiare i. = istorraisí, irbortàresi; tzacaresiche un'i. in conca = incaschetare; bogaindi s'i. a unu de ccn. cosa = fàghere passare s'idea; un'idea (nadu pro unu tantu) = pagu pagu, un'aizu
Frasi
mi nat s'idea ca is bagadias ti at a tocai de dhas lassai assébiu! ◊ ello it'est s'idea, chi ses ponindhe sa tiaza in sa mesa?! ◊ nau dh'iat s'idea de si bogai un'arrogu de narboni po dh'arai a trigu ◊ cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni)◊ no ndh'at idea de si cojuare, no! ◊ no bi aia pensadu, ma de candho mi ndh'ant faedhadu apo cumintzadu a bi pònnere s'idea
2.
candho unu faghet sa cosa de idea sua mancu de sa pelea faghet contu! ◊ lis intonat chistiones fintzas chi benint in s'idea sua ◊ candho li passat s'idea za si at a frimmare! ◊ mancu a ndhe li nàrrere a fàghere gai: tantu za est in cuss'idea!…◊ it'est chi at in idea?! ◊ a is duus giòvunus ant circau de ndi dhis bogai s'idea de sa coja ◊ idea manna teneis, oi, poita a su chi apu cumpréndiu seis preparendi unu grandu festinu!◊ iscusa, ma po immoi non seu in cuss'idea!◊ sunt totu in s'idea de fàghere dinari!
3.
si mi dao a s'idea mala, fato istochendhe e ponzendhe a un'ala!
4.
po cambiai e po s'istorrai nci bollit nudha, un'irea!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
idée,
conviction
Inglese
idea
Spagnolo
idea
Italiano
idèa,
convinzióne,
intènto
Tedesco
Idee,
Ansicht,
Absicht.
incalchetàre , vrb: incaschetare Definizione
incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu
Sinonimi e contrari
incasciae
Frasi
si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua!
Traduzioni
Francese
se mettre en tête
Inglese
to be fixed
Spagnolo
obstinarse
Italiano
fissarsi,
inculcare
Tedesco
eine fixe Idee haben.
incaschetàdu , pps, agt Definizione
de incaschetare
Sinonimi e contrari
casaladu,
fichidu,
incasciau
2.
contr'a su comunismu fit incaschetadu dae su tempus de sa gherra de Ispagna
Traduzioni
Francese
fixé
Inglese
fixed
Spagnolo
fijar
Italiano
fissato
Tedesco
von einer fixen Idee besessen.
pelèi , nf Definizione
genia de idea firma in conca, calecuna cosa chi si faet chentza tènnere unu motivu precisu
Sinonimi e contrari
apeleu
Frasi
candu dhu pigat sa pelei no fait a dhu storrai ◊ immoi est pighendidhu sa pelei po is cosas antigas!
Traduzioni
Francese
idée fixe
Inglese
obsession,
fixed idea
Spagnolo
obsesión,
manía
Italiano
fissazióne
Tedesco
fixe Idee,
Zwangsvorstellung.
pensàda , nf: pentzada,
pentzara,
pessada Definizione
su pentzare (si narat fintzes incurtzau a sa tónica: pensà); su chi si pentzat o idea, pruschetotu bistu coment'e manera de bínchere una dificurtade, de fàere ccn. cosa
Sinonimi e contrari
apensamentu,
idea,
penseri,
pensu
/
ttrs. pinsada
2.
a ndhe faghet, totu, de pessadas su pisedhu!…◊ m'abbàida arratza de pessada, a pònnere fogu! ◊ a ndhe cheres bídere de pessada a pònnere cuss'isterzu in su fogu: lu guastat! ◊ no cretas, prendha amada, chi intre pro ti afaltzare, ca tiat èssere mala sa pensada! ◊ ideas, pessadas, dissinnos, chistionos, istúdiu, totu fit in italianu ◊ a nci betari totu s'abba chi calàt de su monte fut una pensà mala ◊ apu fatu sa pentzara de mi bufai un'ou a surbidura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
idée
Inglese
bright idea
Spagnolo
ocurrencia,
salida
Italiano
pensata,
trovata
Tedesco
Denken,
Idee,
Gedanke.
pénsu , nm: pentzu,
pessu Definizione
sa capacidade chi tenet sa mente de pentzare, de arregòllere, contivigiare, fàere e manigiare ideas cuncordas; cosa chi si pentzat, idea, fintzes in su sensu de su chi si iat a bòllere fàere
Sinonimi e contrari
apensamentu,
pensada
Modi di dire
csn:
leare, picare unu p. = ischire e detzidire su de fàghere in d-una dificurtade; bíderesi o istare pessu = in pentzus, pentzendi, pensativu, in dificurtade manna de no ischire a ue si dare sa conca; fai o nàrriri una cosa a p. = a pessamentu, a immazinassione; èssere in pessos = dudosu, pentzendi, sentza de isciri su de fai; mancu a pensu! = mancu pro sonnu!, nono própiu!, mancu a bi pessare!
Frasi
Gesús fiat iscriendu in terra totu arregortu in pentzus ◊ sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores e inzendrant peràulas chi no tratenet su coro (C.Puddu)◊ mudet in bonu donzi malu pensu! ◊ s'est citiu pariat in pentzus in sèi in sèi
2.
so in pessos a cale iscola m'iscríere ◊ fit in pensos e annuzu ◊ fiat abarrau pagu pagu in pentzus, agoa fut acostiau acanta ◊ no isperamu mancu po pentzu chi sa cosa acabbessit aici (E.Olla)◊ si sa terra ti s'intostat it'est su pessu chi leas? ◊ dego isto pessu ◊ no ischiat su pessu de picare ◊ no mi dh'apu fatu a pensu: dh'isciu! ◊ cale pessu ti at gitu? ◊ inoche bisonzat de picare pessu e imbentare carchi irbirgu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pensée,
décision
Inglese
thought,
decision
Spagnolo
pensamiento,
decisión
Italiano
pensièro,
decisióne
Tedesco
Denken,
Idee,
Entscheidung.