aciàpa , nf, nm: aciapu,
ciapa Definizione
su aciapare, su cassare, leare calecuna cosa, prus che àteru in su sensu de fura prana, fata cun trassa e no a gherra / s'annu de s'a. = su 1794, candho sos Castedhajos che ant tentu e catzadu sos Piemontesos: nadu in cobertantza, fintzas tempus de furas, de afares pagu netos
Sinonimi e contrari
arrelantzu,
bardana,
fura,
furóngiu,
furunchia,
ladratzonia,
ladroneria,
sdorrobbatóriu,
tentura 1
Frasi
s'annu de s'aciapa sa genti in Castedhu fiat narri "cíxiri" a is Piemontesus, po dhus connosci e cassai ◊ sa catzedha mia est bona in sa circa, in sa punta e in s'aciapu (D.Maccioni)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
volerie
Inglese
robbery
Spagnolo
robo
Italiano
ruberìa
Tedesco
Stehlen.
arraspinzàre , vrb Definizione
coment'e raspare, nau in cobertantza po furare, pigare a furadura
Sinonimi e contrari
afuruncai,
aungrare,
ciaspinare,
furanciulai,
gastochiare,
respilliai,
raspinnare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaparder
Inglese
to pilfer
Spagnolo
ratear
Italiano
rubacchiare
Tedesco
stehlen.
ciapài , vrb: aciapai*,
ciapare Definizione
agatare (ccn. cosa) deasi comente podet capitare o cricandho; leare o cassare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare / ciapai sa brutesa prughendi su trigu = tènnere e bogare sa malesa purghendhe
Sinonimi e contrari
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
segudare,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
lassai
Frasi
andhadu est e ciapat su preíderu a colore a fogu lezindhe
2.
ciapeint unu cadhitu chi si lasseit carrigare ma apustis si deit a iscumbarare
3.
apo ciapadu unu lèpere a latzu ◊ sa dí chi t'imparu s'arti de ciapai (L.Matta)
Traduzioni
Francese
attraper,
saisir,
voler
Inglese
to catch,
to steal
Spagnolo
coger,
atrapar,
robar
Italiano
acchiappare,
rubare
Tedesco
fassen,
stehlen.
furài , vrb: furare Definizione
pigare a trassa o a prepoténtzia sa cosa angena po si ndhe fàere meres; su essire mancante de una cosa in sa mannària o in su pesu
Sinonimi e contrari
aciapai,
afarrancae,
afufai,
arpiai,
arrapare 2,
arrelantzai,
aungrare,
craspuare,
frunciare,
inghitai,
irrobbare,
runtzinare,
sdorrobbai
Modi di dire
csn:
fàghere a su fura fura (furavura) = furàresi sa cosa s'unu cun s'àteru; betàresi a furare = atrivíresi a furare, donaisí a sa fura; furare a ogros bidentes = furai ananti de totus, a faci manna
Frasi
pro furare, sete làcanas! ◊ est in mancamentu ca che li ant furadu su bestiàmine ◊ tue puru ti ses betadu a furare?!◊ sa piús arte mala est su furare!◊ chi ti bolint induiri a furai, no indullast!
2.
medi zustu ca sinono in mesu a meda furat! ◊ pesendhe sa cosa posta in isterzu, o fintzas imboligada in pabilu, a su pesu li furat
Cognomi e Proverbi
prb:
chie furat ou furat pudha ◊ furat chie venit dae su mare
Etimo
ltn.
furare
Traduzioni
Francese
voler,
dérober
Inglese
to steal
Spagnolo
robar
Italiano
rubare
Tedesco
stehlen,
rauben.
ispinzàre , vrb Definizione
fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu
Sinonimi e contrari
ispinzorare
/
pindaciai
Frasi
s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint
3.
sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
voler,
jeter un sort sur qqn
Inglese
to rob,
to cast evil-eye on s.o
Spagnolo
robar,
aojar
Italiano
rubare,
iettare
Tedesco
stehlen,
den bösen Blick werfen auf.
picàre , vrb: pigae,
pigai,
pigare 1,
pigari,
pigiare,
pijare,
pixare Definizione
betare sa manu a ccn. cosa po dh'aferrare; ingòllere e portare cosa a un'àteru logu (fintzes a furadura, a iscrufidura, a béndhua), fintzas in su sensu de menguare, bogare, fàere o lassare bènnere impare a ccn. a unu logu; foedhandho de cójuas, bòllere e fàere a pobidhu, a pobidha; foedhandho de matas chi si prantant o chi s'innestant, andhare in bonu de sighire a crèschere bogandho cambu nou de sa linna de s'iferta, betare arraighinas; foedhandho pruschetotu de su papare, digirire e suspire s'alimentu e fàere s'efetu de fàere crèschere sa carena (ma dhu narant fintzes de is foedhos e de àteru candho in chie ascurtat faent s'efetu chi depent coment'e cambiamentu de su cumportamentu); nau de istrégiu po sa mannària chi tenet, càbere, agguantare unu tanti de cosa chi si ponet; cunsiderare sa cosa de calecuna manera, mescamente cun su significau de dha fàere o carculare che un'àtera / cong. 2ˆ p. pl pighetzas
Sinonimi e contrari
acafai,
aferrai,
agganciai,
aggantinare,
aggarrai,
agguantai,
furai,
leai
/
imbucare
/
aggrighidhí,
tènnere
| ctr.
donai,
lassai,
pònnere
Modi di dire
csn:
pigaisí apari = betàresi sas manos a subra a si mazare s'unu cun s'àteru; pigat e… (+ vrb.) = tocat e…, leat e…, comintzat a…; pigare a…(+ vrb.) = leare su métidu, pònnere s'abbitúdine; no mi nci pigat = no mi andhat, no mi piaghet; pigai su sonnu, su fàmine, a scimingiadura = bènnere bene su sonnu, su fàmine, s'irbadhinamentu; pigai mexina = bufare, ingullire meighina; pigai fragu = abbizare fragu; pigai a dónnia logu, a s'ànima = segare sa passiéntzia, coloviare a fortza de istrobbu; pigaisidha in Nàpoli, in cudhu logu = manera de nàrrere candho no si cheret adduire a su fàghere de s'àteru; pigai a unu po un'àteru, pigai allu po cibudha = fadhire sa pessone, pessare chi est unu candho est un'àteru (fintzas apostadamente), cufúndhere una cosa cun àtera; pigai pampa = abbruxai, tènnere; pigai sa mira = abbaidare e puntare pro isparare, pro fèrrere iscudindhe e gai; pigai is nodas de ccn. = chircare de assemizare a ccn.; pigai àrviu de ccn. cosa = leare oru, chircare de ndhe ischire; pigai gelosia = essire zelosu; pigaisidha cun ccn. = atacare a brigare, leàresi arrennegu contra a ccn.; pigai scófia = innamoràresi de ccn.
Frasi
pica su libbru e istúdia! ◊ at bólliu ammarolla a mi pigai cust'arregalu! ◊ pigat sa scifedha e isbuidat su sacu ◊ chi dhu pigu dh'arrogu! ◊ sa prima mela chi ruet, tue pixadila!
2.
cudh'ómini ndi at pigau su piciochedhu ◊ ndi dh'ant pigau su fusili ◊ ndi dhis ant pigau sa terra ◊ bandant a funtana a pigai àcua ◊ su dimóniu si ndi at pigau a Treichinedhu ◊ su carru che lis depet zúchere s'isterzu e at prointu de che picare peri a issos ◊ candho pioet, ti cres riu e cantu ògias ti pígias (V.Sanna)◊ custu bentu che pijat sas portas de s'inferru ◊ de centu ndi pigu otanta e ndi abarrat binti ◊ pigasindedha cussa cosa a su pipiu, ca s'ingollit!
3.
a nai sa beridadi, cussu piciocu no fiat cosa de pigai!
4.
custus froris, chi dhus prantas, pigant a fragu ca est tempus, immoi
5.
candu est fatu bèni, su binu no pigat a conca ◊ de su mànigu a isse no ndhe li pigat nudha mancari mànighet meda ◊ de sas cosas chi li naras no ndhe li pigat: est totu nudha! ◊ custas abbas faghent bene a s'erba e ndhe pigat a sas àrbures puru ◊ si l'arrodas cun sa preda, sa lepa, li pigat de prus ◊ de su mare bos ndhe pigat pagu pro bi andhare pag'ora ◊ no as a assortie candho ti at a pigae fàmene? ◊ a sètzi ingunis no mi nci pigat: stau mellus innòi ◊ gei nci pigat in su dinai…: dhi praxit a pinnigai! ◊ candu pigat a proi, dèu perdu totu is sentidus! ◊ mi depis arrangiai cust'interrutori ca s'atra dí mi est pigada sa currenti ◊ candu no fumu mi nci pigat su sonnu ◊ anchi dhu pighit sa pibida! ◊ cussa est mexina de pigai a istídhius ◊ ge no si dh'eis a bolli pigai cun nosu?!
6.
custa carrada pigat trexentus litrus ◊ su bastimentu mannu pigat meda
7.
pigat issa e ndi essit de asuta de su letu! ◊ pigat s'orcu e si bufat totu s'àcua
8.
aiat pigadu a falare a bidha candho no candho (Z.F.Pintore)
9.
ma po iscimpru mi pigas, chi mi naras custas cosas?! ◊ cussu acostumat a pigai dexi mesis po un'annu! ◊ bosatrus pigais sa dí po su noti ◊ ma po chini mi at pigau?!…
Etimo
ltn.
picare
Traduzioni
Francese
prendre,
soustraire
Inglese
to take,
to subtract
Spagnolo
coger,
substraer,
robar
Italiano
prèndere,
pigliare,
prelevare,
sottrarre
Tedesco
nehmen,
ergreifen,
fassen,
stehlen.
sbertài , vrb Definizione
furare a unu su chi portat in busciaca, in pitzu, comente faent is manilestros in passada, mescamente a fura prana chi mancu si ndhe sapint
Traduzioni
Francese
voler (le sac a main)
Inglese
to pick someone's pocket
Spagnolo
robar
Italiano
borseggiare
Tedesco
stehlen.