abbeladinàre , vrb Definizione
fàere a gheladina, cagiare, nau pruschetotu de brodu, sàmbene o cosas deasi
Sinonimi e contrari
ammallorai,
apiatare,
cagiare,
giagare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cailler
Inglese
to curdle
Spagnolo
cuajar
Italiano
rapprèndere
Tedesco
gerinnen lassen.
abbenatzài , vrb Definizione
fàere a benatzu, abbadrinu
Sinonimi e contrari
apadulare,
ammodhocare,
imbenatzai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
transformer en marais
Inglese
to swamp
Spagnolo
empantanar
Italiano
impaludare
Tedesco
versumpfen lassen.
abbidhiritzài, abbidhitzirài , vrb Definizione
intostare, cancarare de su fritu
Sinonimi e contrari
abbadherigare,
acancarronae,
aggurjare,
ammarmurai,
apisidhiri,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
Frasi
su frius abbidhiritzat is manus ◊ su pani pagu axedau abbidhiritzat a lestu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engourdir
Inglese
to numb
Spagnolo
entumecer
Italiano
aggranchire
Tedesco
erstarren lassen.
acadiàre , vrb: cadiare Definizione
lassare agoa, lassare
Sinonimi e contrari
acogiai,
cambare,
codiare,
coigiare,
incoizare,
lassai
Traduzioni
Francese
abandoner
Inglese
to omit
Spagnolo
omitir
Italiano
tralasciare
Tedesco
lassen.
acartàre 1 , vrb Definizione
su s’iscríere in calecunu corpus, pigare postu, intrare in servítziu
Sinonimi e contrari
arrolai
Traduzioni
Francese
enrôler
Inglese
to recruit enlisted
Spagnolo
alistarse
Italiano
arruolarsi
Tedesco
sich einberufen lassen.
agegherài , vrb: agiagarai,
agiagherai,
auxagarai,
axagarae,
axagarai,
axegherai,
gegherai*,
zacarare Definizione
fàere mòvere impresse, cúrrere o fuire, pònnere o tènnere tropu presse coment'e ponendho o portandho is canes aifatu
Sinonimi e contrari
assuidari,
assulurgiare,
ispabuciare,
istrajare,
isvalostiare,
salargiare,
stallai,
ussiare
| ctr.
achedare,
asselenare
Frasi
abarradí sétziu, no ti agiàghiris! ◊ is crobus si bidiant bolendi coment'e axegheraus ◊ no mi agabbist de agiagherai su sànguni! ◊ seu triballendi coment'e un'iscrau, agiagarau e fatu!
Traduzioni
Francese
chasser,
déloger violemment
Inglese
to support escaping
Spagnolo
ahuyentar
Italiano
far fuggire,
esagitare
Tedesco
fliehen lassen,
aufregen.
aggromàre , vrb: aggrumai,
aggrumare,
aggrummai,
aggrummare Definizione
fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta
Sinonimi e contrari
acrostanare,
aggrostare,
aradhare,
ingrumai
/
abbeladinare,
alleae,
apiatare,
cagiare
/
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare
/
assurtire
/
afelonare,
aggromorare,
infelai,
renignai
2.
sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire grumeler,
incruster
Inglese
to clot,
to encrust
Spagnolo
formar grumos,
encostrar
Italiano
raggrumare,
incrostare
Tedesco
gerinnen lassen,
sich verkrusten.
aggutài, aggutàre , vrb Definizione
lassare o fàere pèrdere s'abba a istídhigos
Sinonimi e contrari
ilgutare,
sucutare,
sucutire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégouliner
Inglese
to drip
Spagnolo
escurrir
Italiano
sgocciolare
Tedesco
tröpfeln lassen.
ammarmurài , vrb: ammarmurare,
malmurare Definizione
ifridare meda e intostare de su fritu a tropu, agiummai coment'e fàere a màrmaru
Sinonimi e contrari
abbadherigare,
abbidhiritzai,
acancarronae,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
/
achirdinae,
agiatzare,
inteterighedhare,
astragare,
belare,
cancarai,
ghiaciai,
marmurizai
/
apedrare
Frasi
citi, ca ti at a ammarmurai su Signori! ◊ ses ammarmurendi de su frius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
glacer,
geler,
pétrifier
Inglese
to petrify,
to chill
Spagnolo
petrificar,
aterirse
Italiano
agghiacciare,
impietrire
Tedesco
erstarren lassen.
apeài , vrb rfl: apeare,
apedare Definizione
calaresindhe de cuadhu, de sa màchina, pònnere is peis in terra, fintzes andhare a pei
Frasi
est ghiratu Torraddomo: como deretu at apedatu dae su postale
Etimo
spn.
apearse
Traduzioni
Francese
descendre (d'un véhicule)
Inglese
to dismount
Spagnolo
apear
Italiano
appiedare
Tedesco
absitzen,
lassen.
arruarzàre , vrb Definizione
su si fàere a unu arruàrgiu, totu prenu de orruo, arestau, nau de unu terrenu chentza trebballau
Sinonimi e contrari
abriare,
aferare,
agrestare,
eremire,
imburdiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre sauvage
Inglese
to make wild
Spagnolo
enmalecerse
Italiano
inselvatichire
Tedesco
verwildern lassen.
assidiglàre , vrb: assidricare Definizione
pònnere o batire sidi
Sinonimi e contrari
assidigorzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assoiffer
Inglese
to make thirsty
Spagnolo
hacer padecer sed
Italiano
assetare
Tedesco
verdursten lassen.
cambàre , vrb Definizione
abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru
Sinonimi e contrari
acadiare,
acogiai,
codiare,
coigiare,
ilmentigare,
incoizare,
lassai,
scaresci
/
scabidai
Frasi
l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros!
2.
seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare!
3.
so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua!
4.
cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru!
Traduzioni
Francese
rester derrière qqn.,
qqch.,
être derrière
Inglese
to leave out
Spagnolo
dejarse atrás
Italiano
tralasciare,
distanziare,
lasciarsi diètro qlcs.,
qlc.,
stare diètro
Tedesco
auslassen,
hinter sich lassen.
coigiàre , vrb: acogiai,
coigliai,
coillai,
coizari,
coizare,
cuillai,
cuizare Definizione
lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu
Sinonimi e contrari
abarrai,
acadiare,
acojanare,
apaltare,
cambare,
codiare,
cogiai,
incoizare,
lassai
| ctr.
pigai,
furai
Frasi
beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini
2.
de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile
3.
mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
laisser ou rester en arrière
Inglese
to leave,
to stay back
Spagnolo
dejar,
quedar atrás
Italiano
lasciare,
accantonare,
restare indiètro
Tedesco
lassen,
beiseitelegen,
zurückbleiben
cungelài, cungelàre, cungelàri , vrb: cunzelare Definizione
ifridare a meda tanti de astrare sa cosa
Sinonimi e contrari
astragare,
belare
2.
ischedas chi s'afannu bostru e penas mi cungelat su sàmbene in sas venas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
congeler
Inglese
to freeze
Spagnolo
congelar
Italiano
congelare,
raggelare
Tedesco
gefrieren lassen,
tiefkühlen.
ilgutàre , vrb: irgutare,
iscutare,
isgutare,
isgutiare,
sgutai Definizione
calare, pèrdere, lassare o fàere calare s’abba (o àteru) a istídhigos
Sinonimi e contrari
aggutai,
botiare,
ilbutiare,
ilgutire,
sucutare,
sucutire
Frasi
sa cursa de sa vida, peleosa e in pigada, nos faghet irgutare rios de suore ◊ ant isgutadu suore e brios, ratzighendhe carvone suta de terra ◊ sa cobertura est ilgutendhe, comente at próidu ◊ sos ojos suos isgutant piantu ◊ su cabixu de sas bamas anzonadas est de late novellu isguta isguta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégouliner
Inglese
to drip
Spagnolo
gotear
Italiano
sgocciolare
Tedesco
abtröpfeln,
tröpfeln lassen.
imbischidàre , vrb Definizione
essire bíschidu, aghedu, mescamente nau de su late o de cosas fatas cun late (es. cagiau), o fintzes de cosa chi si aghedat guastandhosi
Sinonimi e contrari
achedare 1,
acriare,
axedai
Frasi
pro fàghere sa preta bíschida pazant su late e imbetzes de lu fàghere a casu ndhe lu piscant a fitas e las lassant imbischidare ◊ bi ndhe at chi sa preta la mànigant apenas s'imbíschidat chena che la pònnere in sa salamuja
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aigrir
Inglese
to sour
Spagnolo
agriarse
Italiano
inacidire
Tedesco
sauer werden lassen.
imburdíri , vrb Definizione
fàere burdu, areste, malu (ammesturau cun malesa, brutura o àteru deasi)
Sinonimi e contrari
abriare,
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire
/
abburdare,
chilzeniare,
disgeniare,
imburdai
Frasi
funt arrennéscius a imburdiri sa cuscéntzia de sa genti ◊ ant imburdiu sa língua nosta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abâtardir
Inglese
to bastardize
Spagnolo
volverse silvestre
Italiano
inselvatichire,
imbastardire
Tedesco
verzildern lassen,
entarten.
incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definizione
intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres
Sinonimi e contrari
incarnie
Frasi
sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas
3.
su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'incarner
Inglese
to grow in,
to thrust into the flesh
Spagnolo
encarnarse
Italiano
incarnire,
incarnare
Tedesco
ins Fleisch eindringen lassen.
inchighiristài, inchighiristàre , vrb: incixiristari,
incragaristai,
increghestare Definizione
coment'e fàere o artzare sa crogorista, arrennegare, su si crèdere meda, bogare sa conca de su sacu foedhandho cun atza
Sinonimi e contrari
achibberare,
achighiristai,
altivai,
inchibberare,
inchighiridhare
/
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arrannegai,
collobbiare,
inchestare,
inchietae,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frasi
at rispostu increghestèndhesi ca sos disisvios fint totu solu pro sos zòvanos ◊ mi furia incragaristada ancora de prus e ia crétiu de passai is dis prus orrorosas de sa vida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fâcher à mort,
remplir d'orgueil,
lever la crête
Inglese
to fret and fume,
to make proud,
to get cocky
Spagnolo
alzar el gallo
Italiano
adirarsi forteménte,
insuperbire,
alzar la crésta
Tedesco
sich erzürnen,
stolz werden,
den Kamm schwellen lassen.