isciucutàre , vrb Definizione
fàere o lassare calare abba (o àteru deasi) de calecuna cosa isciusta (istrégiu, orrobba), a bortas fintzes is úrtimos istídhigos
Sinonimi e contrari
aggutai,
botiare,
ilgutare,
sucutare,
sucutire
Etimo
itl.t
soggottare
Traduzioni
Francese
dégouliner,
égoutter
Inglese
to drip
Spagnolo
gotear,
escurrir
Italiano
sgocciolare
Tedesco
tröpfeln lassen.
iscolài , vrb: iscolare,
scoai 1 Definizione
nau de cosa chi calat coment'e abba, a coras, a istídhigos o àteru deasi, pèrdere lassandho orrúere; si narat fintzes in su sensu de passare, acabbare
Sinonimi e contrari
sucutare
2.
su celu e sa terra si n'ant a iscolare, ma is foedhos mios nono
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égoutter
Inglese
to strain
Spagnolo
escurrir
Italiano
scolare
Tedesco
abtropfen lassen.
iscorcorigàre , vrb: iscorcorijare,
iscrocorigai,
iscrucurigare,
iscurcurigare,
scorcorigai Definizione
foedhandho de istudentes, giare corcovica, votu deasi bàsciu de no passare a is esames; torrare corcovica, giare su Chi nono a s'ómine chi dimandhat fémina a pobidha; orrúere a terra, fàere un'orrutòrgia
Sinonimi e contrari
bociai 1,
corcovicare,
iscorcovicare
/
istrampare
Frasi
ita si at a laureai candu dh'ant iscrocorigau tres bortas!◊ nci ndi fiat chi dhu iscrocorigànt un'annu ei e unu no
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
recaler,
coller
Inglese
to fail
Spagnolo
suspender,
catear
Italiano
bocciare
Tedesco
durchfallen lassen.
lambicài, lambicàre , vrb: alambicai,
limbicae,
-ai,
-are Definizione
fàere calecuna cosa a lambicu (po ndhe seberare una sustàntzia), calare a istídhigos
Sinonimi e contrari
abbardentare
Frasi
tenit de lambicai s'acuardenti ◊ sa stracia ammuinat in pratza e asuba de sa fentana si atzàpulat arrabiosa e lambichendu ◊ pro limbicare su binu su limbicu cun refinu cheret chi siat usadu! (B.Asili)
2.
si est furriada a colore de binassa limbicada!
Etimo
itl.
lambiccare
Traduzioni
Francese
distiller
Inglese
to distil,
to drip (let)
Spagnolo
destilar,
alambicar
Italiano
distillare,
sgocciolare
Tedesco
destillieren,
tröpfeln lassen.
lassài , vrb: lassare,
latziai Definizione
abbarrare a su chi bollet fàere s'àteru, arrimare o abbandhonare po pagu o po sèmpere ccn. cosa, pònnere su chi si portat in manu o chi si tenet poderau (o fintzes solu no pigare su chi si biet o chi un'àteru ponet a bèndhere, a pigare, a papare); istagiaresindhe de una cumpangia, istorrare cojuandho, iscapiare unu css. allióngiu, iscuncordare; a bortas si narat fintzes in su sensu de intregare calincuna cosa a un'àteru, fidandhosindhe po dha custodiare unu pagu / cong. lasse o lessa (1ˆ p. sing. e fintzes is àteras)
Sinonimi e contrari
abbandhonare,
acogiai,
cambare,
codiare,
coigiare,
dassare,
disamparai,
discuidai,
incoizare,
iscapare,
scabidai
/
imprestare
/
intregai
| ctr.
agguantai,
leare,
mantènnere,
picare
Modi di dire
csn:
dare una cosa a lassare = donai po si dh'aguantai chini dha pigat, chentza de dha depi torrai; lassare in bídere e in fághere = lassare deretu su chi unu est faghindhe; lassare a unu in bàmbinu, in bambis = chentza risposta, aisetendhe, gai che macu; lassare a unu in tzàntzara, in càncaru = lassàrelu candho mancu si l'ispetat, lassàrelu in su menzus, lassai in campu e in crachi; lassare desesi (a unu, una cosa) = lassaidhu a solu, a su chi fait de passei suu; lassare sa conca a unu = lassaidhu in paxi, in asséliu; no lassare pedra e linna = pigaindi totu, no lassai nudha
Frasi
lassa fàghere a mie! ◊ lassa chi ti ndi boghi sa pitzialla de s'ogu! ◊ no mi lasses solu ca timo! ◊ in sa vida ite lassamus si no tenimus contu de su chi semus? ◊ torru a sa domu chi apu lassau ◊ lassaidhu fuedhai! ◊ cussu mànigat totu ma lassat sa fae
2.
s'àinu candho móssigat no lassat fintzas chi no tocat sas dentes apare ◊ est illeriadu: no ti lassat fintzas chi no ti at contadu donzi irbéntiu!
3.
no ti lasses sa pinna, torramila! ◊ l'amus istadu una forramenta e lassada si l'at ◊ custu líbberu ti lu so dendhe a istare ebbia: cudhu est a lassare puru
4.
fint ammorendhe, no andhaiant de acordu e lassados si sunt ◊ sento su ti lassare, bene meu! ◊ cussus fiant isposus ma si funt latziaus
5.
a mi la lassas cussa farche, chi mi ndhe messo s'erba? ◊ si mi lu lassas, custu líbberu, mi lu lezo ◊ mi dhu lassas su molenti po trebai?
6.
Simone e Andria, Giagu e Giuanne apenas chi los at giamados, ant lassadu totu in bídere e in fàghere e sunt andhados cun Cristos
7.
làssami sa conca, no so in chirca de nudha!
8.
O mà, bos lasso sos pitzinnos cant'isto faghindhe cumandhu!◊ Fulanu mi at lassadu custa cosa a bi la tentare, ma como so andhendhe deo puru: a chie la lasso si no torrat?
Cognomi e Proverbi
prb:
chie lassat a cras lassat a canes
Traduzioni
Francese
laisser,
lâcher,
quitter
Inglese
to leave,
to allow
Spagnolo
dejar
Italiano
lasciare
Tedesco
lassen.
pedrificàre , vrb Definizione
nadu de animales o linnas de àteras eras, fàere a pedra, coment'e pedra
Sinonimi e contrari
acarchinare
Frasi
fit robba chi de annos ndhe aiat mizas e mizas: una conca de mortu intrea pedrificada (T.Masala)
Traduzioni
Francese
fossiliser
Inglese
to fossilize
Spagnolo
petrificar,
fosilizarse
Italiano
fossilizzare
Tedesco
fossilisieren lassen,
versteinern lassen.
sangrài, sangràre , vrb: assangrare,
sangriai,
sengrai Definizione
pigare o bogare unu pagu de sàmbene, de sa carena; in cobertantza, isfrutuare meda, furare cosa meda a unu
Sinonimi e contrari
disangrenare,
dissambenare,
sagnare
Frasi
cussu biviat tirendi dentis o sangrendi sa genti
2.
ant sangradu sa zente a pagamentas!
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
saigner
Inglese
to bleed,
to rip off (s.o.)
Spagnolo
sangrar
Italiano
salassare
Tedesco
zur Ader lassen.
sgutài , vrb: ilgutare* Definizione
lassare o fàere calare s'abba (o àteru) a istídhigos de calecuna cosa, fàere pèrdere s'abba meda (o àteru), fintzes imbuidare / s. una funtana = illichidare o bogàrendhe totu s'abba
Sinonimi e contrari
aggutai,
sucutare,
sucutire
Traduzioni
Francese
couler,
égoutter
Inglese
to trickle
Spagnolo
gotear
Italiano
sgocciolare
Tedesco
tröpfeln lassen.
suài , vrb: sulai,
sulare,
surare Definizione
surbare, bogare o fàere sulu, ària, bentu, fintzes in su sensu de su sonu chi faet s'ària chi essit o passat a fortza; torrare àlidu, bogare súlida, nàrrere calecuna cosa a murrúngiu o a iscúsiu, pònnere in s'origa, nàrrere, giare a ischire; prènnere de sulu, de ària
Sinonimi e contrari
sulvare,
surbiai
/
fruscidare,
frusiai,
moidare,
sulietai,
zumiai
/
respirai,
musciai
Modi di dire
csn:
sulai che píbera = istare a súlidas de arrennegu, survilare; no sulat ne suba e ne suta = no fuedhat, no bollit fuedhai, no muscit (in cobertantza, innòi "suba" est sa buca e "suta" su pertusu)
Frasi
suididhu ca gei iscapat pampa, cussu fogu! ◊ bati linna a su fogu, o cres chi nos sulamus sas ungras?! ◊ cussu frúschiu li pariat su surare de sa colovra
2.
su connau no sulàt prus: si fiat mortu! ◊ babbu tuu depit arriposai: chi nisciunus sulit a dhi segai su meigama! ◊ cussu no iscidiat nudha: chini si dh'at suau?
3.
sos de s'Altu ant detzisu chi pro rezer sa nassione totu devimus sulare buscichedhas de sabone ◊ paret suladu de cantu est rassu, cussu cristianu! ◊ si li alterat dogni pilu e si ponet che píbera a sulare ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba a conca bàscia isciamiendu is corrus acutzus
Etimo
ltn.
*subilare
Traduzioni
Francese
souffler,
respirer
Inglese
to blow,
to breathe,
to speak
Spagnolo
soplar,
resollar
Italiano
soffiare,
fiatare
Tedesco
blasen,
etwas verlauten lassen.
zacaràre , vrb: giagarare*,
zagarare Definizione
bogare a fora o fàere fuire de mala manera, fuire, pigare a s'ingrundha a cúrrere, a fàere
Sinonimi e contrari
assulurgiare,
giarigare,
ispabuciare,
isvalostiare,
salargiare,
stagiai,
ussiare
| ctr.
asseliai,
batire,
cramare
Frasi
parides timinne e zagaranne feras, totus a boghes postas ◊ si no mi l'agabbas, oe ti zàgaro! ◊ si zàcarant sas pudhas, sos animales fachendhe dannu
Traduzioni
Francese
faire fuir
Inglese
to stir violently
Spagnolo
agitar,
ahuyentar,
echar a correr
Italiano
esagitare,
far scappare
Tedesco
weglaufen lassen.