alenàre , vrb: alinare Definizione
mandhare a fora su respiru, arrespirare
Sinonimi e contrari
abidai,
anidare
Frasi
aleno ervosas dulcuras furadas dae sa catassa fumosa de s'últimu tortu
2.
intendho su bentu alinendhe acurtzu meu
Etimo
ltn.
alenare
Traduzioni
Francese
respirer,
souffler
Inglese
to breathe,
to blow
Spagnolo
respirar,
soplar
Italiano
respirare,
soffiare
Tedesco
atmen,
blasen.
alénu, àlenu , nm Definizione
s'ària chi intrat a o essit de is prumones portandho s'ossígenu a su sàmbene e leandhondhe s'anidride carbónica, sinónimu fintzes de fortza
Sinonimi e contrari
àbidu,
alentu,
àlinu 1,
isalenu
/
foltza
/
alore
Modi di dire
csn:
bogare, leare, torrare a. = bogare, leare, torrare àlidu, respirare; in d-un'à. = in d-unu sinnu; èssere de sete alenos, o àere sete alenos = èssiri forti meda, corriatzu; èssere a s'a. = morindhe (nadu de malàidu, betzu), finindhe, iscutinendhe (nadu de provista)
Frasi
fit faedhendhe asciuconada e cun s'alenu curtzu ◊ li est manchendhe s'alenu: est morzendhe! ◊ benindhe fia mancu, un'istante s'alenu mi est mancadu! (A.Dettori)◊ lu giamant e no faedhat, tantu li mancat s'alenu ◊ fut tocadu de partire dae sas iscolas po dare alenu a sa poesia a bolu!
2.
sa domo sua est unu porchile: si b'intrades bos leat s'alenu ◊ no fit cosa de resístere cristianu: leaiat s'alenu su pudore
3.
su "Chi eja!" a Zuanne nche li est essidu in d-un'àlenu
4.
za morit cras, tziu Batore: est de sete alenos!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
haleine
Inglese
blow,
breathe
Spagnolo
aliento,
soplo
Italiano
sóffio,
àlito,
respiro
Tedesco
Blasen,
Atem.
isalénu , nm Definizione
ariedha, movidedha de ària, fintzes sa chi si arrespirat, s'àlidu
Sinonimi e contrari
àbidu,
alentu,
alenu,
àlinu 1
Frasi
bois puru, bentos, débbiles isalenos, benides dae su nudha a s'ispensada ◊ deo e tue, solos, in serenu e rassignadu andhare, acantu acantu ambos passamus, cunfundhendhe intantu su tzocu tou in su meu isalenu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
whiff
Spagnolo
soplido,
soplo
Italiano
sóffio
Tedesco
Blasen.
suài , vrb: sulai,
sulare,
surare Definizione
surbare, bogare o fàere sulu, ària, bentu, fintzes in su sensu de su sonu chi faet s'ària chi essit o passat a fortza; torrare àlidu, bogare súlida, nàrrere calecuna cosa a murrúngiu o a iscúsiu, pònnere in s'origa, nàrrere, giare a ischire; prènnere de sulu, de ària
Sinonimi e contrari
sulvare,
surbiai
/
fruscidare,
frusiai,
moidare,
sulietai,
zumiai
/
respirai,
musciai
Modi di dire
csn:
sulai che píbera = istare a súlidas de arrennegu, survilare; no sulat ne suba e ne suta = no fuedhat, no bollit fuedhai, no muscit (in cobertantza, innòi "suba" est sa buca e "suta" su pertusu)
Frasi
suididhu ca gei iscapat pampa, cussu fogu! ◊ bati linna a su fogu, o cres chi nos sulamus sas ungras?! ◊ cussu frúschiu li pariat su surare de sa colovra
2.
su connau no sulàt prus: si fiat mortu! ◊ babbu tuu depit arriposai: chi nisciunus sulit a dhi segai su meigama! ◊ cussu no iscidiat nudha: chini si dh'at suau?
3.
sos de s'Altu ant detzisu chi pro rezer sa nassione totu devimus sulare buscichedhas de sabone ◊ paret suladu de cantu est rassu, cussu cristianu! ◊ si li alterat dogni pilu e si ponet che píbera a sulare ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba a conca bàscia isciamiendu is corrus acutzus
Etimo
ltn.
*subilare
Traduzioni
Francese
souffler,
respirer
Inglese
to blow,
to breathe,
to speak
Spagnolo
soplar,
resollar
Italiano
soffiare,
fiatare
Tedesco
blasen,
etwas verlauten lassen.
súbidu , nm: súlidu,
súliru Definizione
s'ària chi si bogat de prumones torrandho àlidu, mescamente fatu a forte, fintzes su surbare de su bentu: a bortas, súrbiu, suspidura bufandho cosa
Sinonimi e contrari
àbidu,
alenu,
isúfiu,
suidu,
sulu,
tzúfiu
/
bentu
Modi di dire
csn:
èssiri unu s. (nadu de tempus/durada) = unu sinnu, una furriada de ogus; pigai o torrai súlidu = torrare àlidu, respirare coment'e pasendhe unu pagu faghindhe cosa; aspetai a súlidu tentu = azummai chentza torrare àlidu pro istare atentos
Frasi
at pérdiu su súlidu tzerriendi meda ◊ candu passu ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa
2.
sa temporada mala est infruschendhe cun súlidos de bentu bidhiarzu ◊ su súbidu de su bentu
3.
cussas dexi dis fiant istétias unu súlidu
4.
cun d-unu súlidu nci at ingúrtiu unu pisu de préssiu… (F.Carlini)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
breath
Spagnolo
aliento,
soplo
Italiano
fiato,
respiro,
sóffio
Tedesco
Atem,
Atemzug,
Blasen.
sulàda , nf Definizione
su sulare; fintzes genia de súrbiu chi faent unos cantu animales coment'e arrennegaos o timendho
Sinonimi e contrari
isufulada,
sulvilada
Frasi
sa pampa a dógnia sulada de bentu tzacat e cincidhat ◊ a s'anzone mortu li at dadu duas o tres suladas pro l'iscolzare menzus
2.
in sos beranos, candho bigiaiant sas bachitas, sas bórridas poniant sa paura a colpos de ramuzu e a suladas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
ébrouement
Inglese
puff,
snort
Spagnolo
soplo,
bufido
Italiano
sóffio,
sbuffata
Tedesco
Blasen,
Schnauben.
sulitài , vrb Definizione
sonare su sulitu; istare a surbiedhu
Sinonimi e contrari
afruschiare,
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
sulvare,
surbiai,
zumiai
Frasi
ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jouer du pipeau
Inglese
to pipe
Spagnolo
tocar el caramillo,
silbar
Italiano
zufolare
Tedesco
die Hirtenflöte blasen.
súlu , nm: suru 1 Definizione
s'ària chi si bogat in buca, pagu pagu de ària o de bentu
Sinonimi e contrari
súbidu
Frasi
s'orcu at addobbadu duos sulos e ndhe at torradu boes, carru, furchetas, bultedhos e fintzas su babbu e frades de Mariedha
2.
sa vida est unu pubusone de bentu, unu sulu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
whiff
Spagnolo
soplo
Italiano
sóffio
Tedesco
Blasen.
sulvàre , vrb: surbare,
surbiai,
surbiare,
survare,
surviare Definizione
bogare súlidu, fintzes súrbiu; arrespòndhere a súlidas, a ufas, cun ifadu; fintzes nàrrere cosa a ccn., unu pagu coment'e cossigiandho, osservandho, abbetiandho
Sinonimi e contrari
suai
/
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
surbiai,
zumiai
Frasi
sos minores s'incrunant, ufrant sos cavanedhos e surbant supra de sa bràsia ◊ candho uchidiant su mannale a sos pitzinnos lis davant s'ambesuca a la survare ◊ su focu est tenendhe ca su ajaju cada tantu l'est surbandhe ◊ si survavat sos pódhiches cancaratos dae su fritu
2.
"Priucosos irrichitos!" - mi aiat survatu in s'oricra mutzere mea ◊ "No est neche nostra si su binu fit tropu forte!" surbant sos cumpanzos
Etimo
ltn.
*subilare
Traduzioni
Francese
souffler
Inglese
to puff
Spagnolo
soplar
Italiano
soffiare
Tedesco
blasen.