àbidu , nm: àidu 2,
àlidu,
àliru Definizione
s'ària chi intrat a o chi essit de is prumones: si narat fintzes in su sensu de agiudu, cumpangia de un’àtera persona
Sinonimi e contrari
alentu,
alenu,
alidore,
àlinu 1,
ànidu,
fiadu 1
/
calore
Modi di dire
csn:
torrare à. = alidai; segare s'à. = firmai de alidai; mobadia de s'àidu impressi o de s'àidu crutzu = maladia a prummones chi faghet a bàtima, a bémida, itl. asma
Frasi
ojamomia, s'àbidu mi est manchendi, innòi nci at àcua meda! ◊ lassamí torrai àbidu, assumancus! ◊ est assupandho ca est àlidi curtzu
2.
est unu bentu budhidu, unu pudidore, chi segat s'àlidu
3.
candu su forru est brandu si alluit flaca in sa buca po fai cresci s'àlidu aintru
4.
sa pessone sola istat male: un'àteru àlidu bi cheret, fintzas pro un'apretu!
Etimo
ltn.
halitus
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
breath
Spagnolo
aliento
Italiano
respiro
Tedesco
Atem.
alenàda , nf Definizione
una torrada de àlidu
Sinonimi e contrari
alentada,
alidada
Frasi
bíere, bufare a un'alenada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
haleine,
souffle
Inglese
breath
Spagnolo
aliento
Italiano
alitata,
fiato
Tedesco
Atem.
aléntu , nm: alientu,
allentu 1 Definizione
fortza prus che àteru de s'ànimu; s'ària chi andhat a e torrat de is prumones / pèrdiri s'alientu = isalidare pro currera, tropu pelea leada impresse, ma fintzas pèrdere su tinu
Sinonimi e contrari
àbidu,
alenu,
àlinu 1,
coragi,
foltza,
piogu 1
/
sentidu
Frasi
li est torrau s'alentu ◊ sa limba zuchet sos alentos de sos mannos ◊ su disprexeri mi ndi at pigau is alientus ◊ un'iscarrociada de cosa a conca, bis ca dhi torrat is allentus, a su macu! ◊ cuss'abba at torrau s'alientu a is massajos e a is pastores
2.
no currit ispera ne alientu de bentu, no s'intendit súlidu
3.
a s'ómini mellus de su mundu puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ dhu naras po mi fai inchietai o ses perdendi is allentus?
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
esprit,
cœur,
souffle
Inglese
hearh,
courage,
breath
Spagnolo
aliento
Italiano
ànimo,
respiro
Tedesco
Mut,
Atem.
alénu, àlenu , nm Definizione
s'ària chi intrat a o essit de is prumones portandho s'ossígenu a su sàmbene e leandhondhe s'anidride carbónica, sinónimu fintzes de fortza
Sinonimi e contrari
àbidu,
alentu,
àlinu 1,
isalenu
/
foltza
/
alore
Modi di dire
csn:
bogare, leare, torrare a. = bogare, leare, torrare àlidu, respirare; in d-un'à. = in d-unu sinnu; èssere de sete alenos, o àere sete alenos = èssiri forti meda, corriatzu; èssere a s'a. = morindhe (nadu de malàidu, betzu), finindhe, iscutinendhe (nadu de provista)
Frasi
fit faedhendhe asciuconada e cun s'alenu curtzu ◊ li est manchendhe s'alenu: est morzendhe! ◊ benindhe fia mancu, un'istante s'alenu mi est mancadu! (A.Dettori)◊ lu giamant e no faedhat, tantu li mancat s'alenu ◊ fut tocadu de partire dae sas iscolas po dare alenu a sa poesia a bolu!
2.
sa domo sua est unu porchile: si b'intrades bos leat s'alenu ◊ no fit cosa de resístere cristianu: leaiat s'alenu su pudore
3.
su "Chi eja!" a Zuanne nche li est essidu in d-un'àlenu
4.
za morit cras, tziu Batore: est de sete alenos!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
haleine
Inglese
blow,
breathe
Spagnolo
aliento,
soplo
Italiano
sóffio,
àlito,
respiro
Tedesco
Blasen,
Atem.
búfidu , nm Definizione
s'ària chi si faet cun sa buca bogandhochedha de prumones a fortza; s'ària chi movet su bentu / in d-unu b. = in d-unu sinnu, in d-un'apenas de tempus
Sinonimi e contrari
bufada,
bufetu,
ispera 2,
púfida,
súlidu,
súrbiu
Frasi
a búfidos che fodhe, zughet sos primones a lera de s'apretu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
soufflement
Inglese
whiff
Spagnolo
soplo
Italiano
sóffio
Tedesco
Blasen,
Windhauch.
isalénu , nm Definizione
ariedha, movidedha de ària, fintzes sa chi si arrespirat, s'àlidu
Sinonimi e contrari
àbidu,
alentu,
alenu,
àlinu 1
Frasi
bois puru, bentos, débbiles isalenos, benides dae su nudha a s'ispensada ◊ deo e tue, solos, in serenu e rassignadu andhare, acantu acantu ambos passamus, cunfundhendhe intantu su tzocu tou in su meu isalenu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
whiff
Spagnolo
soplido,
soplo
Italiano
sóffio
Tedesco
Blasen.
ispèra 1 , nf: spera 1 Definizione
ràgiu de sole, filighedhu de lughe, súlidu de bentu lébiu lébiu: in is negas, nudha, mancu pagu pagu
Sinonimi e contrari
luche
/
frina
Frasi
sos ojos apenas iscanzados lassant passare un'ispera de lughe ◊ s'úrtima ispera de sole innantis de iscurigare
2.
si sedent in carrera ue giòvanos bi at e antzianos a leare s'ispera (A.Casula)
3.
est nighedha sa note, chene trata de luna: no si biet ispera! ◊ no bi at mancu un'ispera in cussu logu: su bestiàmine est morindhe de su fàdigu
Etimo
ltn.
spera
Traduzioni
Francese
rayon de lumière,
rayon de soleil,
souffle de vent
Inglese
sunbeam,
glimmer of light,
breeze
Spagnolo
rayo de sol,
soplo de viento,
brizna
Italiano
filo di luce,
ràggio di sóle,
àlito di vènto
Tedesco
Lichtbündel,
Sonnenstrahlen,
Windhauch.
isúfiu , nm: isúnfiu Definizione
ària o alenu chi si bogat, nau mescamente de animales e fintzes in su sensu de fortza / leare a ccn. a isúfios = chentza crabbu
Sinonimi e contrari
ispaporada,
isúlfida,
súfiu 1,
súlidu,
tzúfiu
/
àlchida,
impita
Frasi
aiat bidu su trenu a isúnfios, trazendhe una laghiza de vogones ◊ cussa batu mi est essida a isúfios ◊ a issa bi pranghet su coro bidindhe cudhu chena isúfiu perunu, lanzu che corru e cun sa cara groga
2.
no tengu isúfiu, a fai cosa meda ◊ si est falendhe, est a punt'a mòrrere, ma de isúfiu ndhe zughet ancora! ◊ fit un'ominedhu de pagu isúfiu
Traduzioni
Francese
souffle,
force
Inglese
puff,
strenght
Spagnolo
resoplido,
fuerza
Italiano
sbuffo,
fòrza
Tedesco
Schauben,
Kraft.
súbidu , nm: súlidu,
súliru Definizione
s'ària chi si bogat de prumones torrandho àlidu, mescamente fatu a forte, fintzes su surbare de su bentu: a bortas, súrbiu, suspidura bufandho cosa
Sinonimi e contrari
àbidu,
alenu,
isúfiu,
suidu,
sulu,
tzúfiu
/
bentu
Modi di dire
csn:
èssiri unu s. (nadu de tempus/durada) = unu sinnu, una furriada de ogus; pigai o torrai súlidu = torrare àlidu, respirare coment'e pasendhe unu pagu faghindhe cosa; aspetai a súlidu tentu = azummai chentza torrare àlidu pro istare atentos
Frasi
at pérdiu su súlidu tzerriendi meda ◊ candu passu ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa
2.
sa temporada mala est infruschendhe cun súlidos de bentu bidhiarzu ◊ su súbidu de su bentu
3.
cussas dexi dis fiant istétias unu súlidu
4.
cun d-unu súlidu nci at ingúrtiu unu pisu de préssiu… (F.Carlini)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
breath
Spagnolo
aliento,
soplo
Italiano
fiato,
respiro,
sóffio
Tedesco
Atem,
Atemzug,
Blasen.
suídu, súidu , nm: suiru Definizione
s'ària chi intrat o essit de prumones arrespirandho
Sinonimi e contrari
àbidu,
alenu,
isúfiu,
súbidu
Modi di dire
csn:
torrai suidu = torrare àlidu; portai suidu crutzu = èssere a bàtima, a sufrata; súidu mau = umbra mala, carchi cosa chi faghet efetu malu, chi batit dannu
Frasi
nci abbrincat afannendu a suidu crutzu ◊ in s'aposentu s'intendit unu suiru cansau ◊ sa morti isfollat sa vida, contat is dis, is oras, is minutus, s'úrtimu suidu ◊ is animalis connoscint su meri a su súidu ◊ it'est mancau, su suidu a totus, chi no cantais prus?! ◊ lassamí setzi ca est mellus, ca seu giai assupendi a suidus longus!
2.
in cussa bidha nci depit èssi calincunu súidu mau, totu cussa genti chi morit! ◊ fadeidhi giai sa beneditzioni po nci dhi andai su súidu mau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
breath
Spagnolo
aliento,
respiración
Italiano
àlito,
fiato,
respiro
Tedesco
Atem,
Atemzug.
sulàda , nf Definizione
su sulare; fintzes genia de súrbiu chi faent unos cantu animales coment'e arrennegaos o timendho
Sinonimi e contrari
isufulada,
sulvilada
Frasi
sa pampa a dógnia sulada de bentu tzacat e cincidhat ◊ a s'anzone mortu li at dadu duas o tres suladas pro l'iscolzare menzus
2.
in sos beranos, candho bigiaiant sas bachitas, sas bórridas poniant sa paura a colpos de ramuzu e a suladas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
ébrouement
Inglese
puff,
snort
Spagnolo
soplo,
bufido
Italiano
sóffio,
sbuffata
Tedesco
Blasen,
Schnauben.
súlida , nf Definizione
súlidu bogau unu pagu a forte, coment'e po dispraxere o pentzamentu, impudu o àteru / bogare o betare súlidas, èssere a súlidas
Sinonimi e contrari
múschiu,
píliu,
pisintzu,
tzíliu
/
ispíscidu,
sútidu
Frasi
su pisedhu est a súlidas, comente fit pranghindhe ◊ debberone súlida, at torradu, s'àinu, comente l'amus irbarriadu! ◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ za ndhe tenes de ufas e afas: ite b'at, chi ses a súlidas?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
halètement,
souffle,
soupir
Inglese
pant,
breath,
sigh
Spagnolo
jadeo,
aliento,
suspiro
Italiano
ànsimo,
fiato,
sospiro
Tedesco
Atembeschwerde,
Atem,
Seufzer.
súlu , nm: suru 1 Definizione
s'ària chi si bogat in buca, pagu pagu de ària o de bentu
Sinonimi e contrari
súbidu
Frasi
s'orcu at addobbadu duos sulos e ndhe at torradu boes, carru, furchetas, bultedhos e fintzas su babbu e frades de Mariedha
2.
sa vida est unu pubusone de bentu, unu sulu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle
Inglese
whiff
Spagnolo
soplo
Italiano
sóffio
Tedesco
Blasen.
ufulàda , nf Definizione
cropu de aera, de bentu; su ufulare
Sinonimi e contrari
irfrusada,
mumada
/
úfulu
Frasi
sa nue de sa traschia che l'at zuta un'ufulada de bentu ◊ ufuladas de bentu sunt a frúschiu ◊ ufuladas de nuscos l'irfríssidant sa conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
rafale du vent
Inglese
gust (of wind)
Spagnolo
racha,
ráfaga
Italiano
sóffio,
ràffica di vènto
Tedesco
Windstoß.