Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àbidu , nm: àidu 2, àlidu, àliru Definizione s'ària chi intrat a o chi essit de is prumones: si narat fintzes in su sensu de agiudu, cumpangia de un’àtera persona Sinonimi e contrari alentu, alenu, alidore, àlinu 1, ànidu, fiadu 1 / calore Modi di dire csn: torrare à. = alidai; segare s'à. = firmai de alidai; mobadia de s'àidu impressi o de s'àidu crutzu = maladia a prummones chi faghet a bàtima, a bémida, itl. asma Frasi ojamomia, s'àbidu mi est manchendi, innòi nci at àcua meda! ◊ lassamí torrai àbidu, assumancus! ◊ est assupandho ca est àlidi curtzu 2. est unu bentu budhidu, unu pudidore, chi segat s'àlidu 3. candu su forru est brandu si alluit flaca in sa buca po fai cresci s'àlidu aintru 4. sa pessone sola istat male: un'àteru àlidu bi cheret, fintzas pro un'apretu! Etimo ltn. halitus Traduzioni Francese souffle Inglese breath Spagnolo aliento Italiano respiro Tedesco Atem.

alenàda , nf Definizione una torrada de àlidu Sinonimi e contrari alentada, alidada Frasi bíere, bufare a un'alenada Etimo srd. Traduzioni Francese haleine, souffle Inglese breath Spagnolo aliento Italiano alitata, fiato Tedesco Atem.

aléntu , nm: alientu, allentu 1 Definizione fortza prus che àteru de s'ànimu; s'ària chi andhat a e torrat de is prumones / pèrdiri s'alientu = isalidare pro currera, tropu pelea leada impresse, ma fintzas pèrdere su tinu Sinonimi e contrari àbidu, alenu, àlinu 1, coragi, foltza, piogu 1 / sentidu Frasi li est torrau s'alentu ◊ sa limba zuchet sos alentos de sos mannos ◊ su disprexeri mi ndi at pigau is alientus ◊ un'iscarrociada de cosa a conca, bis ca dhi torrat is allentus, a su macu! ◊ cuss'abba at torrau s'alientu a is massajos e a is pastores 2. no currit ispera ne alientu de bentu, no s'intendit súlidu 3. a s'ómini mellus de su mundu puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ dhu naras po mi fai inchietai o ses perdendi is allentus? Etimo spn. Traduzioni Francese esprit, cœur, souffle Inglese hearh, courage, breath Spagnolo aliento Italiano ànimo, respiro Tedesco Mut, Atem.

irfodhiàre , vrb: isfodhare, isfodhiare Definizione coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu Sinonimi e contrari abbatimare, afandhare, assagadare, assupai, isalidare, sufratare Frasi sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at? Etimo srd. Traduzioni Francese s'époumoner, essouffler Inglese to breathe (out), to be out of breath Spagnolo resollar, resoplar, jadear Italiano sfiatare, respirare affannosaménte Tedesco ausströmen, Atemnot bereiten.

muschiàre , vrb: ammusciare, musciai, musciare (mu-sci-a-i, mu-sci-a-re) muscinai Definizione istare a múscius, a murrúngios; si narat fintzes po torrare àlidu a pelea, fàere una genia de sonu in su nasu mesu tupau coment'e chie arrespirat male Sinonimi e contrari imprabastulare, muciai, musci, smusciai, traganzare, tzuniare Frasi no bollu a musciai, ca no feus a cropu a cropu! ◊ muda, mintapare: no deves mancu muschiare! ◊ fiat unu chi passàt sentza de muscinai ◊ no si fiat atreviu de musciai ◊ cuaisí e no muscineis, chinonca seis in perígulu Etimo ltn. *mussiare, mussare Traduzioni Francese grogner, grommeler, respirer Inglese to grumble, to breath Spagnolo gruñir, resollar Italiano brontolare, fiatare Tedesco brummen.

spentimàu , agt: spentumau Definizione giagarau male, coment'e fuindho, currendho airau assupandho / fuiri a sa spentimada = a perdighinu, currindhe a cantu podet Sinonimi e contrari assupau, isalenatu, isartigadu, spentiniau Frasi nci dhu fait fui po macu, spentimau Etimo srd. Traduzioni Francese haletant Inglese haunted, out of breath Spagnolo jadeante Italiano trafelato, spiritato Tedesco keuchend, aufgeregt.

súbidu , nm: súlidu, súliru Definizione s'ària chi si bogat de prumones torrandho àlidu, mescamente fatu a forte, fintzes su surbare de su bentu: a bortas, súrbiu, suspidura bufandho cosa Sinonimi e contrari àbidu, alenu, isúfiu, suidu, sulu, tzúfiu / bentu Modi di dire csn: èssiri unu s. (nadu de tempus/durada) = unu sinnu, una furriada de ogus; pigai o torrai súlidu = torrare àlidu, respirare coment'e pasendhe unu pagu faghindhe cosa; aspetai a súlidu tentu = azummai chentza torrare àlidu pro istare atentos Frasi at pérdiu su súlidu tzerriendi meda ◊ candu passu ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa 2. sa temporada mala est infruschendhe cun súlidos de bentu bidhiarzu ◊ su súbidu de su bentu 3. cussas dexi dis fiant istétias unu súlidu 4. cun d-unu súlidu nci at ingúrtiu unu pisu de préssiu… (F.Carlini) Etimo srd. Traduzioni Francese souffle Inglese breath Spagnolo aliento, soplo Italiano fiato, respiro, sóffio Tedesco Atem, Atemzug, Blasen.

suídu, súidu , nm: suiru Definizione s'ària chi intrat o essit de prumones arrespirandho Sinonimi e contrari àbidu, alenu, isúfiu, súbidu Modi di dire csn: torrai suidu = torrare àlidu; portai suidu crutzu = èssere a bàtima, a sufrata; súidu mau = umbra mala, carchi cosa chi faghet efetu malu, chi batit dannu Frasi nci abbrincat afannendu a suidu crutzu ◊ in s'aposentu s'intendit unu suiru cansau ◊ sa morti isfollat sa vida, contat is dis, is oras, is minutus, s'úrtimu suidu ◊ is animalis connoscint su meri a su súidu ◊ it'est mancau, su suidu a totus, chi no cantais prus?! ◊ lassamí setzi ca est mellus, ca seu giai assupendi a suidus longus! 2. in cussa bidha nci depit èssi calincunu súidu mau, totu cussa genti chi morit! ◊ fadeidhi giai sa beneditzioni po nci dhi andai su súidu mau! Etimo srd. Traduzioni Francese souffle Inglese breath Spagnolo aliento, respiración Italiano àlito, fiato, respiro Tedesco Atem, Atemzug.

súlida , nf Definizione súlidu bogau unu pagu a forte, coment'e po dispraxere o pentzamentu, impudu o àteru / bogare o betare súlidas, èssere a súlidas Sinonimi e contrari múschiu, píliu, pisintzu, tzíliu / ispíscidu, sútidu Frasi su pisedhu est a súlidas, comente fit pranghindhe ◊ debberone súlida, at torradu, s'àinu, comente l'amus irbarriadu! ◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ za ndhe tenes de ufas e afas: ite b'at, chi ses a súlidas?! Etimo srd. Traduzioni Francese halètement, souffle, soupir Inglese pant, breath, sigh Spagnolo jadeo, aliento, suspiro Italiano ànsimo, fiato, sospiro Tedesco Atembeschwerde, Atem, Seufzer.