bendherítzu , agt, nm: bendiritzu,
vendharitzu Definizione
chi est a bèndhere, fatu po dhu bèndhere, chi si bendhet meda, chi est fàcile a ispaciare; chi o chie bendhet / bértula b. = sa chi si ponet a fitianu
Sinonimi e contrari
bintureri
/
bendhijolu
| ctr.
comporaditzu
Frasi
cussu est un'artículu bendiritzu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
vendable
Inglese
saleable
Spagnolo
vendible
Italiano
venderéccio
Tedesco
leicht verkäuflich.
blàndhu , agt: blandu,
brandhu,
brandu Definizione
chi est pagu forte, pagu airadu, abbrandhau, prus pagu (nau fintzes de cosas de bufare cun àrculu, fintzes in su sensu chi funt abbariolu)/ pani a faci branda = tropu biancu, cotu pagu
Sinonimi e contrari
lenu
| ctr.
airadu,
càdriu,
forte
Frasi
su dolore est prus brandhu ca apo leadu sa meighina ◊ s'arregorta est istétia branda ◊ sa lughe de su sole a prima essida est prus brandha ◊ at in fatze unu lucore brandhu de luna ◊ eus inténdiu unu sonu brandu, dilicau ◊ su sàmbini de procu si fait còere a fogu brandhu
Cognomi e Proverbi
smb:
Brandos, Brandu
Etimo
spn.
blando
Traduzioni
Francese
léger
Inglese
soft
Spagnolo
leve,
delicado,
débil
Italiano
blando
Tedesco
leicht.
cantagànta 1 , avb Definizione
(fàere cosa) chentza dificurtade peruna; istare sèmpere cantandho, cantare fatuvatu / pigai una cosa, una chistioni, c. = chentza si ndhe preocupare
Frasi
in duas dies custu triballu mi che lu fato a sa sola cantaganta! ◊ custa gàrriga bi la ponzo totu: mancari betzu, custu càmiu che la ghirat cantaganta ◊ mama mia a otanta annos che zughiat cantaganta unu sacu de patata subra su cúcuru (Z.A.Cappai)
2.
triballendhe istat tota die a su cantaganta: mancu de su tempus si daet a coro ◊ sa piciochedha tocat e paltit cantaganta a fàere s'impériu a sa mama
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
facilement
Inglese
easily
Spagnolo
fácilmente
Italiano
facilménte
Tedesco
leicht.
fàcile , agt: fàcili,
fàtzile,
fàtzili Definizione
chi si faet cun pagu trebballu, chi no ponet dificurtades
Sinonimi e contrari
discanciosu
| ctr.
difícile,
incolliosu
Frasi
est fàtzile che andhare a s'abba ◊ menzus chi lasses sa zanna serrada, ca si abbelta la lassas apena est fàcile chi b'intret zente anzena (Sale)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
facile
Inglese
easy
Spagnolo
fácil
Italiano
fàcile
Tedesco
leicht.
gazosínu , agt Definizione
chi est che a sa gazosa, chi faet che a sa gazosa, nau de bufóngiu po comente ispirtit bufandho
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pétillant
Inglese
sparkling
Spagnolo
espumoso,
con gas
Italiano
frizzante
Tedesco
leicht prickelnd.
isperràche , agt: isperraghe Definizione
nau de unos cantu frutos, chi sa prupa istacat bene de s'ossu
Sinonimi e contrari
abbelzinu,
abberigiolu,
ispitzigaditu,
sperradori
| ctr.
duraghe,
rósigu 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui se détache facilement du noyau
Inglese
that can be easily opened
Spagnolo
fruto que se deshuesa fácilmente
Italiano
spiccàgnolo
Tedesco
leicht vom Kern lösbar.
lebiedhédhu , agt Definizione
lébiu lébiu, chi tene pesu pagu pagu
Traduzioni
Francese
très léger
Inglese
very light
Spagnolo
muy ligero
Italiano
leggerìssimo
Tedesco
sehr leicht.
lébiu , agt: lépiu,
léviu Definizione
nau de cosa, chi pesat pagu, chi no est grae; nau de fortza o de manera de fàere, chi no est forte, chi no est meda, ne cràdiu, chi no dhue bolet pelea manna; nau de una carena, chi est istrízile, cannàile
Sinonimi e contrari
illebiadu,
leve,
lezeri
| ctr.
grae,
pesosu,
troposu
Modi di dire
csn:
lépiu che nónniu, che néula, che puma, che pinnia = lebiedhedhu; lébiu de orijas = chi intendit totu; a lébiu a lébiu = abbellu abbellu; conca lébia = conchilébiu, chie tenet unu cumportamentu pagu sériu, dadu a sas violeras, de pagu tinu; èssiri sonni lébiu = chi si ndhe ischidat pro donzi mímina cosa chi s'intendhet; Peilébiu = su sonnu, Frades Lenos
Frasi
linna e ferru, a cantos de sa matessi mannària, sunt unu lébiu, s'àteru grae ◊ za est cosa lébia sa chi sunt faghindhe, no sunt mancu boghendhe preda! ◊ lébiu o grai, gi at a podi benni a innoxi cun is cambas suas!
2.
Minnia iat fatu un'arrisixedhu lébiu ◊ lébiu de orijas, intendhet sas voghes de sos duos vetzos e los iscurtat ◊ candho so alligru o discuntentu apo su sonnu léviu ◊ sos cumpanzos, lépios che duos nónnios, brincheint su muru ◊ su númene de su podestade fit un'avrina lévia chi onzi píssina podiat cuguzare ◊ dhi pariat de intèndiri passus lébius de pipiu
Cognomi e Proverbi
smb:
Lebiu
Etimo
ltn.
*levius
Traduzioni
Francese
léger
Inglese
light
Spagnolo
ligero,
leve
Italiano
leggèro,
liève
Tedesco
leicht.
lenelène , avb: lenileni Definizione
a lébiu a lébiu, pàsidu, a lenu
Sinonimi e contrari
abbellu
Frasi
babbu nos faedhaiat cun tonu lenelene ◊ unu profumu de chena aparitzada mi allórigat sa limba a sa salia chi mi falat in bula lenelene ◊ in s'arroca mizat àcua lenileni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
doucement
Inglese
gently
Spagnolo
suavemente
Italiano
lieveménte,
dolceménte
Tedesco
sanft,
leicht.
marrintzedhàre , vrb: marrontzedhare,
marruncedhai,
marruntzedhare Definizione
trebballare sa terra (e pruschetotu is laores) a marruntzedha, a marrita
Sinonimi e contrari
marritai,
marruschedhare,
tzampitare
Frasi
sont marrintzedhanne su campu de sa patata ◊ unu tempus in cortili prantai froris, dhus acuai, dhus marruncedhai e crescenta ebbenimindi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
biner
Inglese
to hoe
Spagnolo
escardar
Italiano
zappettare
Tedesco
jäten,
leicht behacken.
marritài, marritàre , vrb Definizione
trebballare sa terra (mescamente laores, cosa prantada) a marrita, a tzapita; arrasigare in terra cun is peis de ananti, comente faent is animales (pruschetotu cuadhos e molentes)
Sinonimi e contrari
marricocai,
marruntzedhare,
marruschedhare,
tzampitare
/
marrai,
marragiadai,
marrazare,
pateare
Frasi
apustis marritadu duas o tres vias, su trigu l'isargaiant a manu
2.
s'achetu est sèmpere marritanne, isconchinanne e cricanne de si arburare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piocher,
sarcler
Inglese
to hoe
Spagnolo
escardar,
cocear
Italiano
zappettare,
sarchiare
Tedesco
jäten,
leicht behacken.
murràtzu , agt, nm Definizione
chi est mesu canu, unu pagu murru
Sinonimi e contrari
incespiau,
murratinu
Frasi
zughiat sa lana murratza
Cognomi e Proverbi
smb:
Murratzu, Murrazzu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grisonnant
Inglese
greying,
speckled
Spagnolo
entrecano
Italiano
brizzolato
Tedesco
graumeliert,
leicht ergraut.
summuscràre , vrb: sumuscrare Definizione
abbruxare unu pagu
Sinonimi e contrari
abbruscare,
afiamusciare,
aflachilai,
afogogliare,
aframatzare,
aframucionare,
aframiare,
auscare,
ulciare
Frasi
si sumuscrat su porcu apustis mortu ◊ comente fia acontzendhe su fogu mi apo sumuscradu su pilu de su bratzu ◊ sa luchedha de s'istupinzu intro de su botedhu prenu de ozu ghermanu aiat atacau a sumuscrare su letzolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brûler légèrement
Inglese
to scorch
Spagnolo
chamuscar
Italiano
abbruciacchiare
Tedesco
leicht anbrennen.
tzampitàre , vrb: tzapitare Definizione
trebballare sa terra, is laores, a tzapita, a marronedhu
Sinonimi e contrari
marritai,
marruntzedhare
Frasi
istracu ses a mesa manzanada, apenas duas oras tzapitendhe
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
biner,
sarcler
Inglese
to weed
Spagnolo
escardar
Italiano
zappettare,
sarchiare
Tedesco
leicht behacken.
ulciàre , vrb: uschiare,
usciare,
uscrare,
uscrai Definizione
abbruxare unu pagu, nau prus che àteru de pilu, tzudha o cosas deasi
Sinonimi e contrari
abbruscare,
auscare,
summuscrare
Frasi
bocheint su porcu e deretu l'uscreint ◊ ponet fogu a s'usciadinu e úsciat su porcu ◊ apenas ispojoladu, su porcu cheret ulciadu ◊ paris a su zigarru si uscrabat fintzas su nasu, cussu!
Etimo
ltn.
usc(u)lare po ustulare
Traduzioni
Francese
brûler légèrement
Inglese
to scorch
Spagnolo
chamuscar,
socarrar
Italiano
abbruciacchiare
Tedesco
leicht anbrennen.
usciàdu , pps, agt, nm: uscrau Definizione
de usciare; chi est auscau, unu pagu abbruxau (es. linna); logu de sartu inue est passau su fogu, mescamente sa linna abbruxada chi abbarrat apustis passau su fogu; logu campu de ue ndhe ant bogau is matas artas e dhue at abbarrau matedu piticu, bàsciu
Sinonimi e contrari
abbruschiau,
afracau,
brusiadu
/
fronza
Frasi
su malevadadu zughiat tota sa carena uscrada, de sa maladia chi teniat
2.
essiat a monte e torràt càrrigu de uscrau
3.
su bentu iscàvulat su cinus de s'uscrau a s'erriu ◊ is montis fiant niedhus, passaus a fogu, e in cussu uscrau no dhoi fiat unu frori ◊ is angionis beniant istitaus in s’uscrau, acantu s’ebra fuat límpia e sana
Traduzioni
Francese
brûlé légèrement
Inglese
scorched
Spagnolo
chamuscado,
socarrado
Italiano
abbruciacchiato
Tedesco
leicht angebrannt.