Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aléntu , nm: alientu, allentu 1 Definitzione fortza prus che àteru de s'ànimu; s'ària chi andhat a e torrat de is prumones / pèrdiri s'alientu = isalidare pro currera, tropu pelea leada impresse, ma fintzas pèrdere su tinu Sinònimos e contràrios àbidu, alenu, àlinu 1, coragi, foltza, piogu 1 / sentidu Frases li est torrau s'alentu ◊ sa limba zuchet sos alentos de sos mannos ◊ su disprexeri mi ndi at pigau is alientus ◊ un'iscarrociada de cosa a conca, bis ca dhi torrat is allentus, a su macu! ◊ cuss'abba at torrau s'alientu a is massajos e a is pastores 2. no currit ispera ne alientu de bentu, no s'intendit súlidu 3. a s'ómini mellus de su mundu puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ dhu naras po mi fai inchietai o ses perdendi is allentus? Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu esprit, cœur, souffle Ingresu hearh, courage, breath Ispagnolu aliento Italianu ànimo, respiro Tedescu Mut, Atem.

àminu , nm: ànimu Definitzione sa fortza, sa volontade chi unu si sentit de àere aintru Sinònimos e contràrios coragi Maneras de nàrrere csn: dare ànimos bonos (de una cosa o chistione) = fai isperai bèni, donai abetu bellu; tènnere ànimos bonos, ànimu bellu = isperai bèni; bestire à. a unu = pònnere ànimu, animare, dare corazu; batire s'à. a pitu ’e dentes = fai arrennegai meda; Deus ndh'apat s'à. de… = ndhe tenzat piedade; àere in à. de…, chi… = tènniri s'idea, s'intentzioni de…, pentzai chi…; àere in à. una cosa = arregordai una cosa, portaidha in menti; èssiri de pagu à. = birgonzosu, timiditu Frases ànimu, patriotos, a che catzare sos Frantzesos! ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare! ◊ - E gopai it'ànimu tenit? - Ànimu de cuadhu in fossu! ◊ no mi bastat s'ànimu chi ti conte cussu ◊ in cussu tempus de supuzu políticu, su tropu ànimu at traitu a Méliu (G.Piga) 2. fit agguantandhe ca su frade li daiat ànimos bonos ◊ sos dutores mi ant dadu ànimos bonos chi tiat sanare ◊ ndhe tenzo bonos ànimos de bi resèssere ◊ apo in ànimu chi totu mi andhet bene 3. pro li bestire ànimu lu bantabat ◊ totu custu cunsertu mi batiat s'ànimu a pitu de dentes! (G.Ruju) 4. no nos dades manc'unu sodhu: Deus ndh'apat s'ànimu de su coghedhiu bostru! 5. apo in ànimu sas peràulas chi mi at nadu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu esprit, cœur Ingresu courage Ispagnolu ánimo Italianu ànimo Tedescu Seele, Mut.

arringàre , vrb Definitzione fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Sinònimos e contràrios arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Tradutziones Frantzesu se mettre en colère, faire mal au cœur Ingresu to make angry, to madden Ispagnolu irritarse Italianu adirare, far ràbbia Tedescu zum Zorn reizen.

cóinu , nm: cóniu, conu Definitzione est sa fortza chi faet s'istògomo po caciare: si narat agiummai solu su pl. Sinònimos e contràrios bómbitos, irbútida, prémidas, préntios Maneras de nàrrere csn: èssere a conos = a prentos de bómbitu; conos bagantes = irfortzu de bombitare ma chentza catzare nudha Frases custa cosa pigat a cóinus fintzas a is prus sanus de istògomu! ◊ e búmbitus e agrónius e iscràmmius e isciarrocus e currúghinus e cónius ◊ peri a cónios, totus fachiant nessi finta de l'assazare ◊ sos ingurdones mànigant torra, si passant sos conos ◊ sa còglia frisca de nuche li at postu sos conos ◊ sorri tua est a cóinus e a dolori de conca ◊ dogna tanti mi benit cóinus! 2. fit una perca ue essiat unu conu de abba frisca e bundhante Ètimu ltn. conare Tradutziones Frantzesu haut-le cœur, sursaut Ingresu regurgitation Ispagnolu arcada, basca Italianu conato di vòmito, rigùrgito Tedescu Brechreiz.

còro , nm: coru Definitzione arremu de sa carena grussu e curtzu cantu unu púngiu a punta a bàsciu, in mesania de sa càscia, de ue essint is artérias chi s'isterrent in totu sa carena e a ue torrant is venas: est unu músculu fatu in bàtoro partes, coment'e bàtoro buidedhos o calancas chi a borta a borta illargandhosi e istringhendhosi tirant su sàmbene de is venas e dhu mandhant in is artérias giaendho a su sàmbene una sola diretzione cun d-unu sistema de vàlvolas; si pentzat fintzes coment'e su logu de is sentidos, coment'e sa méngius parte de sa persona; sa parte de mesu de una cosa, de su truncu de una mata, sa méngius, sa prus de importu; foedhu chi si narat a chie s'istimat meda / min. corighedhu; a logos dhu narant a isclamu (cun istima, cun pentzamentu): Coro!… = odheu!, ite dannu! Sinònimos e contràrios amore, prenda Maneras de nàrrere csn: s'ossu de su c.= sa punta de s'ossu a ue in petorras torrant sas costas (ispíciu o ossu neuladori); èssere a su c. (nadu de unu) = malàidu a su coro; lòmpere a sas néulas de su c. = bènnere su coro mancu, fàghere a cuguzamentu de coro; corilentu = c. chi tochedhat allente, abbellu, itl. bradicardia; c. lestru, in abbolotu = batimentu de coru, itl. tachicardia; c. ingrussadu = itl. cardiectasia; cuguzamentu de c. = mancamentu, candho unu si paret morindhe, candho che li falat sa pressione; corimodhe = cumpassivu, chi at dolu de s'àteru; coritostu = chi no sentit dolu de s'àteru, de coru mortu; zúghere pilu in su c., àere c. pilosu = èssere chentza dolu nudha che a sos animales; èssere de malu coro (malugoro) = susuncu, chi no donat nudha; bogaresiche su c. pro ccn. = dare totu; èssiri ampru de c. ma istrintu de buciaca = de bonugoro ma póveru; èssere cun su c. in buca = cun su c. bolaola, tochedhendhe a bàtidas lestras che porchedhu in sacu; torrare su coro a locu = dare asséliu a su coro, a s'ànimu; fàghere c. malu = pònniri coru mau, pessare in su malu, timire de àere o chi unu apat dannu, fàghere a timire, dispiàghere; fàghere una cosa a c. seguru = a sa segura; bastai su c. o donai coru a…, de… = tènniri finecoru, bastare s'ànimu, àere su corazu de…; mi narat su c. chi… = timo, pesso chi…; fai una cosa a malu c. = de mala gana; fàghere carchi cosa de c. = cun gustu, cun prexu; tènniri in sa língua su chi si tenit in su c. = nàrrere totu chentza birgonza, dare coro e cara; costai su sànguini de su c. = meda, tropu; donai su c. = istimare forte; furai su c. = piàghere meda; segai su c. = àere o dare dispiaghere mannu; leare su c. = fàghere impressione meda; tocare su c. a unu (nadu de carchi cosa, de ccn.) = sentire meda, forte, itl. commuòvere; bènnere su c. mancu = dimajai; mi ch'est annanne su coro, zuto su coro andhendhemindhe = tenzo pessamentu malu, seu a afinamentu de ànima, tengu fàmini meda; pònneresi o dàresi a c. una cosa = sentire, sufrire de sa mancàssia; dare o fàghere una cosa cun totu su c. = cun prexeri; no pasare c. de una cosa = pònneresi a coro una cosa, istare in pessamentu; àere a c. una cosa, a unu = istimai a unu, tènniri cara una cosa; agatàreche a unu in su c. = istimai forti a ccn. chi praxit meda, chi est àbbili meda in ccn. cosa; fàere bona cara a c. iscutu = mustrare de èssere cuntentos fintzas candho bi at males, itl. fare buon viso a cattiva sòrte; su Sacru Coro = su coro ’e Zesu, Zesugristu etotu pintadu o fatu mustrendhe su coro sou; segare o abbèrrere su c. perra perra = provai disprexeri mannu Frases sufrit a su coro e no podet fàghere irfortzu ◊ li est bénnidu su coro mancu e si est faladu a terra ◊ ant cramadu su dutore ca est a mancamentos de coro ◊ sas bàtidas de su coro sunt de prus candho si curret ◊ agiummai mi ndi oberit su coru de s'atzíchidu! ◊ azummai mi nche butat su coro, timendhe ◊ zuto su coro andhendhemindhe de s'isanimamentu ◊ ti portu istugiara in su coru! 2. in su coro de su zerru faghet fritu meda ◊ su coro de sa linna de un'àrbure est prus tostu, candho no est prudigadu ◊ su coro de un'erba est sa parte prus modhe 3. su vapori est partiu… chini mi at a portai novas de coru miu?! ◊ a tie, coro meu, Deus ti diat fadu! ◊ abioi froriu imparendi a bobai… beniu a mi portai novas de coru miu! 4. candho mai, si tue as unu coro, su piantu ’e sas mamas lassas gai? (Piras)◊ cumpatide, no bos lu dedas tantu a coro! ◊ unu coro malu li neit de torrare ◊ custu fuedhu m'isperrat su coru, fillu miu! ◊ ite dura betzesa: custa fiza mi est sichendhe su coro! ◊ mi at fatu coro malu candho apo intesu su chi li at nadu su dutore ◊ gheta a coru seguru, a sa carrada, gei ndi capit meda, de binu! ◊ fatzaus a manera chi si bastit su coru po bociri su mali chi si bocit! ◊ a su postu de èssi cuntentu si dh'iscorigat su coru ◊ miserina s'arxola chi si ponit a coru de sa fromiga! 5. fàghedi coro forte ca est lómpida s'ora ◊ su merí depiat fai un'abbisita mancai no ndi essit tentu coru ◊ scirendu ca teniat su fradi in presoni depiat èssi seghendidhi su coru! ◊ cussos s'istimant coro coro ◊ no mi daet coro de fàghere nudha, ischindhe chi est totu debbadas ◊ chena li dare sa benénnida no lis tocaiat coro a si che andhare ◊ guasi carvedhi boltulada, no si podiat pesare coro chentza sa munnedha chi cheriat issa ◊ no mi fadiat mancu coru de andai a crésia custu mangianu! ◊ no ti ndhe pasaiat coro, fizu meu, finas chi sa morte ti che at trazadu! ◊ ohi, su dutore, coitade, ca mi ch'est lompindhe a sas néulas de su coro! 6. cussu est de coro astrintu e no daet nudha ◊ tue l'iscurtas e lu cres tropu ca ses de coro modhe ◊ teniat una richesa ibbaldarada, ma fit de malugoro e no daiat nudha a nisciunu ◊ si a denote biet cuss'irmustru, calicunu de coro pacu forte, massestat, ndhe morit de s'assustru! (G.A.Solinas)◊ portat su coru tostau che códula de arriu ◊ custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ za ndhe daet puru, de cosa, ma semper a malugoro 7. a fiza mia cuss'atore bi che l'agatant in su coro! ◊ addaghi faedhat, a isse mi che l'agatant in su coro! ◊ tue ses su Segnore Deus chi torras a locu su coro issoro! 8. coro, issa pessat semper chi in su mundhu totu andhet bene! Sambenados e Provèrbios smb: Coro, Coros / prb: su bonugoru est su mellus pratu ◊ coro mintet coro ◊ menzus cara ruja chi no coro niedhu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. cor Tradutziones Frantzesu cœur Ingresu heart Ispagnolu corazón Italianu cuòre Tedescu Herz.

supédhida , nf Definitzione tochedhu, atzàpidu forte de su coro Frases currendhe pro sighire s'àinu arrivaia isalenendhe e cun su coro a supédhidas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu battement de cœur Ingresu palpitation Ispagnolu palpitación Italianu batticuòre Tedescu Herzklopfen.

«« Torra a chircare